Bộ đội Biên phòng tỉnh Kiên Giang tuần tra, kiểm soát, phòng chống khai thác IUU. Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN
Xin Thứ trưởng cho biết, sau lần kiểm tra thứ 3 của EC, Việt Nam đã thực hiện các khuyến nghị như thế nào?
Tại đợt thanh tra lần thứ 3, EC tiếp tục ghi nhận, đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong chống khai thác IUU.
Với các khuyến nghị của EC sau lần kiểm tra thứ 3, đến nay Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang hoàn tất các thủ tục, trình Chính phủ ban hành 2 nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 26/2019/NĐ-CP ngày 08/3/2019; Nghị định số 42/2019/NĐ-CP ngày 16/5/2019 của Chính phủ để tổ chức triển khai trên thực tế, khắc phục các khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các quy định chống khai thác IUU. Việc này sẽ được hoàn thành trước khi Đoàn thanh tra của EC sang kiểm tra lần thứ 4.
Việc sửa đổi Nghị định số 42/2019/NĐ-CP sẽ cho phép lực lượng cảnh sát biển được xử phạt vi phạm trong khai thác sản. Như vậy, trên biển sẽ có các lực lượng thực thi pháp luật là: ban quản lý cảng cá, biên phòng, cảnh sát biển, kiểm ngư và thanh tra thủy sản. Cùng với đó là các thiết bị giám sát để lực lượng chức năng có thể “phạt nguội” như trên đường bộ.
Điều này sẽ phát huy ý thức chấp hành pháp luật của ngư dân cũng như công khai minh bạch những hành vi vi phạm mà trước nay chưa xử lý được.
Sau đợt thanh tra lần thứ 3, EC cũng đề nghị phải xử lý dứt điểm, áp dụng chế tài xử lý nghiêm minh. Cụ thể như trường hợp 7 tấn cá kiếm được khai thác trong nước cao bất thường bằng nghề lưới vây đã được cơ quan chức năng xử phạt nghiêm minh. Tỉnh Khánh Hòa phải xử lý dứt điểm việc nhập khẩu 2 tàu cá đã vi phạm IUU…
Về quản lý đội tàu, thực hiện khuyến nghị của EC về cắt giảm số lượng tàu cá và cường lực khai thác, đến hết tháng 8/2023, cả nước đã giảm gần 10.000 tàu cá so với năm 2019. Tàu cá có chiều dài từ 6 m trở lên đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFisbase. Một số địa phương đã triển khai xóa đăng ký đối với các tàu không đủ điều kiện và đảm bảo các tàu đã bị xóa đăng ký không tham gia hoạt động khai thác.
Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức triển khai các chương trình, đề án, quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt hướng tới phát triển ngành thủy sản bền vững, có trách nhiệm, hội nhập quốc tế, chống khai thác IUU.
Thứ trưởng chia sẻ chi tiết hơn việc quản lý tàu cá sẽ thực hiện như thế nào để đảm bảo việc chấp hành đúng pháp luật?
Đến hết tháng 8/2023, cả nước đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên đạt 97,86%. Số lượng tàu cá chưa lắp đặt thiết bị VMS đã được các địa phương lập danh sách để theo dõi, quản lý. Hầu hết là các tàu cá đang nằm bờ, ngưng hoạt động và thuộc diện chờ giải bản, xóa đăng ký…
Khi tàu cá tham gia hoạt động trên biển, lực lượng biên phòng địa phương kiểm tra, kiểm soát điều kiện của tàu cá theo quy định trước khi xuất bến, nhập bến. Các lực lượng thực thi pháp luật trên biển tiếp tục mở các đợt cao điểm tuần tra, kiểm tra, kiểm soát trên các vùng biển; đặc biệt là tại các khu vực vùng biển giáp ranh, chồng lấn chưa phân định giữa Việt Nam và các nước.
Trong quản lý tàu cá khâu quan trọng là kiểm tra nhật ký khai thác. Qua kiểm tra trực tiếp, các Đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận thấy vẫn còn tình trạng tàu cá khai thác sai vùng, sai tuyến quy định.
Nếu khai thác sai vùng, sai tuyến cũng là vi phạm khai thác IUU. Do đó, các lực lượng chức năng phải tăng cường giám sát, xử phạt nghiêm khắc với các tàu vi phạm vùng biển khai thác.
Vấn đề chứng nhận sản lượng và truy xuất nguồn gốc thuỷ sản đã được thực hiện như thế nào, thưa Thứ trưởng?
Việc chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác đã tổ chức triển khai thực hiện theo quy định của Luật Thủy sản, Hiệp định về các biện pháp quốc gia có cảng (Hiệp định PSMA) cơ bản đáp ứng yêu cầu.
Việc truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước được kiểm soát theo chuỗi qua cơ chế xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác đảm bảo thống nhất với hồ sơ kiểm soát tàu ra vào cảng, xác nhận tại các cảng cá chỉ định, chứng nhận tại Chi cục Thủy sản, cấp chứng thư xuất khẩu và kiểm soát nguyên liệu tại các nhà máy chế biến.
Kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài đã được tăng cường, đảm bảo theo quy định của pháp luật Việt Nam và cơ bản đáp ứng được quy định của Hiệp định PSMA.
Cùng với đó, nghiêm cấm các chủ nậu, vựa, cơ sở, doanh nghiệp thu, mua sản phẩm thủy sản khai thác từ tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, tàu chuyển tải thực hiện chuyển tải sản phẩm thủy sản khai thác từ tàu cá khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Để thực hiện tốt điều này, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cùng với các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản đã cam kết cùng chung tay, đồng hành cùng Chính phủ trong thực hiện các quy định về IUU, không thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc IUU.
Cơ quan chức năng sẽ thường xuyên kiểm tra, kiên quyết xử lý nghiêm, thậm chí sẽ tiến hành điều tra, truy tố hình sự theo quy định đối với các trường hợp vi phạm, cố tình móc nối để làm ăn phi pháp.
Thời gian từ nay đến khi Đoàn Thanh tra của EC sang kiểm tra lần thứ 4 không còn nhiều, xin Thứ trưởng cho biết những việc làm cấp bách để Việt Nam có thể gỡ được “thẻ vàng” trong lần kiểm tra tới đây?
EC đã khẳng định không gỡ cảnh báo “thẻ vàng” nếu không chấm dứt tình trạng tàu cá khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Để tàu không vi phạm ở vùng biển nước ngoài cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của Bộ Quốc phòng. Các tỉnh thành ven biển phối hợp tốt với các bộ, ngành tập trung thực hiện các biện pháp mạnh, kiên quyết ngăn chặn từ nay trở đi không để xảy ra tình trạng tàu cá khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Các đơn vị theo dõi, giám sát chặt chẽ tàu cá hoạt động trên biển, đảm bảo các tàu thực hiện đúng quy định bật thiết bị VMS khi tham gia khai thác hải sản. Các lực lượng chức năng thực thi pháp luật thực hiện nghiêm túc trách nhiệm trong thi hành công vụ, điều tra, xác minh, xử phạt nghiêm theo quy định của pháp luật các hành vi vi phạm khai thác IUU.
Đặc biệt tập trung xử lý nghiêm, triệt để các trường hợp vi phạm quy định về VMS mà Trung tâm Thông tin thủy sản đã gửi địa phương; tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Bên cạnh việc tổ chức các Đoàn công tác kiểm tra, hướng dẫn, đôn đốc địa phương khắc phục các tồn tại, hạn chế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo cụ thể với từng tỉnh thành, chứ không phải chỉ đạo chung cho 28 tỉnh, thành ven biển như trước đây.
Việc này nhằm quản lý chặt chẽ đội tàu ra khơi đánh bắt; trong đó, có việc thực hiện lắp đặt, bật thiết bị VMS. Với những tàu nằm bờ, địa phương cũng phải nắm cụ thể, tàu đang neo đậu tại vị trí nào.
Các đơn vị phải quản lý được lượng tàu vào cảng, số lượng hải sản khai thác cũng như vấn đề truy xuất nguồn gốc phải rất cụ thể, chính xác. Hàng hóa truy xuất nguồn gốc đưa đến các nhà máy chế biến xuất khẩu phải chi tiết. Nghiêm cấm hành vi hợp thức hóa hồ sơ với các lô hàng thủy sản xuất khẩu.
Việc thực hiện nghiêm các quy định pháp luật để khi Đoàn thanh tra EC sang Việt Nam có thể thấy rằng, từ đợt thứ 3 sang đợt thứ 4, Việt Nam đã nghiêm túc thực hiện 4 nhóm khuyến nghị mà EC đưa ra.
Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng sẽ chuẩn bị kỹ nội dung làm việc trực tuyến với EC vào tháng 9/2023 đảm bảo đạt kết quả tốt nhất; xây dựng kế hoạch tổng thể chuẩn bị tiếp và làm việc với Đoàn Thanh tra của EC sang Việt Nam thanh tra thực tế lần thứ 4 vào tháng 10/2023, quyết tâm gỡ cảnh báo “thẻ vàng”.
Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!
Bài 3: Gắn kết ngư dân vươn khơi, bám biển