Dây chuyền sản xuất linh kiện cho các sản phẩm điện tử tại Công ty TNHH INOAC Việt Nam (vốn đầu tư của Nhật Bản), tại Khu công nghiệp Quang Minh, Hà Nội. Ảnh: Danh Lam/TTXVN
Với Hà Nội - nơi vừa là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa, vừa là thị trường tiêu dùng khổng lồ - dòng vốn FDI đang mở ra một cánh cửa đặc biệt: giúp khu vực tư nhân nâng cao năng lực cạnh tranh, nhất là trong hai lĩnh vực đầy tiềm năng là nông nghiệp và công nghiệp dịch vụ.
Trong vài năm gần đây, Việt Nam luôn nằm trong nhóm điểm đến hấp dẫn của FDI. Năm 2024, cả nước giải ngân tới hơn 25 tỷ USD vốn đầu tư, tăng gần 10% so với năm trước. Sang nửa đầu 2025, xu hướng này còn rõ hơn khi vốn đăng ký mới và điều chỉnh tăng mạnh, trong đó Hà Nội là một trong những địa phương dẫn đầu. Trong 7 tháng qua, thành phố Hà Nội đã thu hút 222 dự án mới với số vốn đạt 244 triệu USD, thậm chí có những dự án điều chỉnh vốn lên đến hàng tỷ đô la, như Gamuda Land của Malaysia tăng vốn thêm 1,12 tỷ USD. Những con số ấy cho thấy Hà Nội không chỉ được nhà đầu tư “chấm” vào điểm đến đầu tư, mà còn thực sự giữ được niềm tin để họ mở rộng quy mô.
Nhiều nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới từng chỉ ra rằng Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vẫn còn yếu trong việc tạo ra mối liên kết giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp tư nhân nội địa. Nghĩa là, dự án có thể rất lớn, nhưng lan tỏa công nghệ, kỹ năng quản trị, hay cơ hội trở thành nhà cung cấp của doanh nghiệp địa phương vẫn chưa nhiều. Đây chính là thách thức nhưng cũng là điểm mấu chốt: làm sao để khu vực tư nhân Hà Nội không chỉ đứng nhìn, mà thực sự tham gia và hưởng lợi từ dòng vốn ngoại.
Với vị trí địa lý thuận lợi không nơi nào có được, Hà Nội là trung tâm kết nối vùng, có sân bay quốc tế Nội Bài, có các tuyến cao tốc, nhất là dự án Vành đai 4 đang dần thành hình, hứa hẹn giảm ùn tắc và hạ chi phí logistics - vốn là điểm yếu cố hữu. Hà Nội lại nơi có hàng chục trường đại học, viện nghiên cứu đứng đầu cả nước, cùng khu công nghệ cao Hòa Lạc - nơi đã có hơn 100 doanh nghiệp đăng ký, nhiều dự án trong lĩnh vực công nghệ cao, sinh học, bán dẫn. Chính vì thế, không ngạc nhiên khi Hà Nội vừa được xếp hạng số một cả nước về Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII) năm 2024. Đây là nền tảng vững chắc để Hà Nội đón dòng vốn FDI chất lượng, thay vì chỉ dừng ở những dự án gia công sử dụng lao động giá rẻ.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, Hà Nội không có diện tích canh tác "thẳng cánh cò bay" như đồng bằng sông Cửu Long, nhưng lại có một thị trường tiêu thụ nội địa rộng lớn ngay tại chỗ. Người dân Thủ đô có nhu cầu cao đối với nông sản sạch, an toàn và có khả năng chi trả cho những sản phẩm chất lượng. Đến giữa năm 2025, thành phố đã phát triển hơn 400 mô hình nông nghiệp công nghệ cao, chiếm gần một nửa giá trị sản xuất toàn ngành. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Hà Nội ước đạt hơn 2 tỷ USD - một con số cho thấy nông nghiệp Hà Nội hoàn toàn có thể vươn ra thị trường thế giới nếu biết tận dụng lợi thế. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp của Hà Nội vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, chuỗi lạnh chưa phát triển đồng bộ, tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch còn cao. Nếu FDI tham gia với công nghệ bảo quản, chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc và kết nối thị trường toàn cầu, nông sản Hà Nội hoàn toàn có cơ hội trở thành thương hiệu đáng tin cậy.
Trong khi đó, công nghiệp dịch vụ của Hà Nội lại có một bức tranh khác. Năm 2024, dịch vụ chiếm tới hơn 65% GRDP của thành phố - một tỷ trọng rất cao. Hà Nội cũng là một trong những điểm đến du lịch nổi bật, với khoảng 28 triệu lượt khách trong năm, trong đó hơn 6,5 triệu khách quốc tế. Đây là thị trường đầy tiềm năng đối với các ngành dịch vụ cao cấp như khách sạn, giải trí, y tế, giáo dục, tài chính, logistics hay thương mại điện tử. Các nhà đầu tư nước ngoài khi đổ vốn vào bất động sản dịch vụ hay trung tâm thương mại thường kéo theo cả một hệ sinh thái đối tác địa phương: từ xây dựng, thiết kế nội thất, công nghệ, cho đến ẩm thực và bán lẻ. Điều mà doanh nghiệp tư nhân Hà Nội cần làm là nhanh chóng nâng chuẩn vận hành, đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế về quản lý, an toàn, an ninh dữ liệu, để trở thành mắt xích trong chuỗi đó.
Bên cạnh những thuận lợi, Hà Nội cũng gặp không ít khó khăn như chi phí logistics đô thị cao do ùn tắc, hệ thống kho lạnh và trung tâm phân phối còn thiếu, nhiều doanh nghiệp nhỏ chưa đủ sức đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của nhà đầu tư nước ngoài. Năng lực ngoại ngữ và kỹ năng quản trị quốc tế của một bộ phận lao động dịch vụ vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường. Chính vì thế, giải pháp không chỉ nằm ở việc “trải thảm đỏ” cho FDI, mà quan trọng hơn là chuẩn bị cho khu vực tư nhân sẵn sàng “bắt tay” với họ.
Theo các chuyên gia Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), điều then chốt để FDI lan tỏa hiệu quả chính là nâng cao chất lượng đầu vào trong nước. Cụ thể nguồn nhân lực chất lượng cao, đổi mới sáng tạo và khả năng cung ứng các dịch vụ. Hà Nội có thể triển khai các chương trình phát triển nhà cung cấp, hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân đạt các chứng chỉ quốc tế, đào tạo nhân lực số, và xây dựng cơ sở dữ liệu mở cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại địa phương. Khi một tập đoàn quốc tế tìm đối tác, họ chỉ cần mở bản đồ số để tìm thấy ngay những doanh nghiệp đủ chuẩn tại Hà Nội. Đây là cách làm đã thành công ở nhiều quốc gia châu Á.
Các nhà quản lý trong nước cũng nhiều lần nhấn mạnh định hướng thu hút FDI phải gắn với công nghệ cao, thân thiện môi trường và có cam kết liên kết nội địa. Điều đó đồng nghĩa với việc các dự án không đáp ứng yêu cầu lan tỏa, không tạo giá trị dài hạn cho cộng đồng sẽ dần không còn được ưu tiên. Đây là cơ hội cho Hà Nội đi trước bằng cách đặt ra bộ tiêu chí rõ ràng, yêu cầu mỗi dự án FDI cam kết tỷ lệ mua sắm nội địa, số giờ đào tạo cho lao động địa phương, và lộ trình tăng dần liên kết với doanh nghiệp tư nhân trong vòng 3–5 năm.
Bà Nguyễn Ngọc Bích, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu và thương mại Nam Bình cho biết, nhiều nhà đầu tư coi Hà Nội là “phòng thí nghiệm” tuyệt vời để thử nghiệm mô hình mới. Với quy mô thị trường lớn, nhu cầu đa dạng, họ có thể nhanh chóng đưa ra sản phẩm, thử nghiệm, điều chỉnh và mở rộng. Vấn đề chỉ là chi phí thủ tục, logistics và khả năng tìm được đối tác trong nước đáp ứng được yêu cầu của chủ đầu tư nước ngoài. Nếu chính quyền tiếp tục cải cách thủ tục, rút ngắn thời gian cấp phép, và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ nâng chuẩn, chắc chắn sức hút của Thủ đô sẽ còn mạnh hơn nhiều.
"Việc quy hoạch đất cho các trung tâm logistics lạnh, kho bãi và trung tâm dữ liệu, xây dựng cơ chế một cửa cho các dự án nông nghiệp công nghệ cao hay dịch vụ hiện đại, và triển khai nhanh Vành đai 4 sẽ là những bước đi quan trọng. Đây chính là “nút thắt” hạ tầng mà nếu gỡ được, chi phí kinh doanh sẽ giảm mạnh, tạo thêm lợi thế cạnh tranh cho cả nhà đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp trong nước"- bà Nguyễn Ngọc Bích thông tin.
Sự thành công của FDI không nên được đo chỉ bằng con số vốn đăng ký hay giải ngân, mà bằng mức độ lan tỏa. Khi nào một doanh nghiệp nhỏ ở xã ngoại thành có thể cung cấp rau quả đạt chuẩn cho một siêu thị quốc tế ngay tại Hà Nội; khi nào một startup công nghệ có thể trở thành đối tác gia công phần mềm cho tập đoàn FDI; hay khi nào một công ty logistics trong nước được chọn làm nhà thầu chính cho trung tâm phân phối toàn cầu - khi đó dòng vốn FDI mới thực sự giúp khu vực tư nhân nâng tầm.
Hà Nội có đủ tiềm năng để làm điều đó. Với lợi thế vị trí, hạ tầng đang dần hoàn thiện, hệ sinh thái tri thức dồi dào và thị trường tiêu dùng lớn, Thủ đô hoàn toàn có thể biến FDI thành động lực lan tỏa, thay vì chỉ là những dự án khép kín. Khi dòng vốn ngoại được dẫn đúng hướng, khu vực tư nhân sẽ có cơ hội lớn để phát triển, cạnh tranh không chỉ ở thị trường nội địa mà còn vươn ra quốc tế. Và trong hành trình ấy, nông nghiệp công nghệ cao và dịch vụ hiện đại sẽ là hai cánh cửa mở ra tương lai đầy hứa hẹn cho Hà Nội.
Bài cuối: Nông nghiệp - điểm hẹn chiến lược