Thu hoạch lúa cho bà con nông dân tham gia cánh đồng liên kết phục vụ xuất khẩu ở tỉnh An Giang. Ảnh tư liệu: Công Mạo/TTXVN
Từ việc linh hoạt thu mua, tạm trữ lúa gạo để ổn định đầu ra, đến mở hướng nông nghiệp xanh, công nghệ cao…, tất cả đang hướng tới mục tiêu chung là bảo đảm sinh kế cho nông dân và phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo Việt Nam.
Giữ ổn định đầu ra cho nông dân
Sau khi Philippines - quốc gia chiếm gần 79% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam - tạm dừng nhập khẩu trong 60 ngày kể từ ngày 1/9, ngành công thương tỉnh Vĩnh Long đã nhanh chóng yêu cầu các doanh nghiệp xuất khẩu trên địa bàn tăng cường thu mua, tạm trữ lúa gạo. Giải pháp này được xem là bước đi kịp thời, giúp tháo gỡ khó khăn trước mắt cho nông dân, đồng thời ổn định đầu ra, giữ vững niềm tin và động lực sản xuất trong bối cảnh đầy thử thách.
Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long khẩn trương ban hành công văn yêu cầu các doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu gạo trên địa bàn chủ động đẩy mạnh thu mua, dự trữ để ứng phó linh hoạt với biến động thị trường. Theo đó, doanh nghiệp cần tích cực thu mua, tạm trữ lúa gạo, đồng thời bảo đảm mức giá hợp lý để người trồng lúa yên tâm sản xuất. Việc này không chỉ giúp ổn định đầu ra, mà còn thể hiện trách nhiệm đồng hành, chia sẻ khó khăn với nông dân, từng bước tạo dựng niềm tin, hướng tới phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo.
Toàn tỉnh Vĩnh Long hiện chỉ có hai doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo là Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Phước Thành IV và Công ty Lương thực Trà Vinh, đều chịu tác động trực tiếp từ quyết định tạm dừng nhập khẩu của Philippines. Các doanh nghiệp đã nhanh chóng điều chỉnh kế hoạch sản xuất, tìm kiếm thị trường mới tại châu Phi và Trung Đông nhằm duy trì nhịp độ xuất khẩu, giảm rủi ro lệ thuộc vào một thị trường.
Nông dân Trần Văn Tám, xã An Bình, tỉnh Vĩnh Long chia sẻ, bà con rất lo giá lúa giảm mạnh nhưng nhờ doanh nghiệp trong tỉnh thu mua tạm trữ, giá vẫn ổn định quanh mức 7.000 đồng/kg, nông dân yên tâm xuống giống vụ mới.
Song song với điều hành sản xuất, Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long hướng dẫn doanh nghiệp tuân thủ quy định tại Nghị định 107/2018/NĐ-CP và Nghị định 01/2019/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo, đồng thời phối hợp Phòng Quản lý Thương mại hỗ trợ kịp thời khi có vướng mắc. Sự chủ động của ngành công thương và doanh nghiệp đang góp phần giúp địa phương ổn định thị trường lúa gạo, bảo vệ thu nhập của nông dân trước tác động từ thương mại quốc tế.
Mở hướng nông nghiệp xanh, nâng giá trị lúa gạo
Không chỉ Vĩnh Long, nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang đẩy mạnh các giải pháp thích ứng, hướng tới nông nghiệp bền vững. Nổi bật là tỉnh Cà Mau, địa phương đang triển khai mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, gắn sản xuất với doanh nghiệp và hợp tác xã.
UBND tỉnh Cà Mau vừa tổ chức họp trực tuyến ngày 30/9 vừa qua với các xã, phường để tháo gỡ khó khăn, bàn giải pháp triển khai các mô hình sản xuất đột phá như tôm siêu thâm canh, tôm quảng canh cải tiến, lúa hữu cơ gắn phát triển hợp tác xã.
Theo kế hoạch, tỉnh sẽ nhân rộng 1.500 ha nuôi tôm siêu thâm canh ứng dụng công nghệ tuần hoàn (RAS), đồng thời khuyến khích người dân áp dụng mô hình lúa - tôm kết hợp, vừa nâng năng suất, vừa tăng giá trị sản xuất.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử, dù còn khó khăn, nhưng với sự hỗ trợ của ngành chức năng và sự đồng hành của doanh nghiệp, Cà Mau đã đạt kết quả khả quan: đến hết tháng 9/2025, sản lượng tôm đạt hơn 584.000 tấn (109% kế hoạch), còn lúa đạt 1,68 triệu tấn, vượt 3% kế hoạch.
Đặc biệt, Công ty TNHH Tập đoàn Nông nghiệp sạch hữu cơ Toàn Cầu đã ký kết hợp tác sản xuất lúa hữu cơ, cam kết thu mua cao hơn giá thị trường từ 500 - 3.000 đồng/kg và bù sản lượng thất thu khi năng suất thấp hơn lúa thường, giúp nông dân yên tâm sản xuất.
Ông Huỳnh Văn Nghi, nông dân xã Đá Bạc cho biết, từ khi tham gia mô hình lúa hữu cơ, chi phí giảm mà giá bán cao hơn. Bà con mừng nhất là được bao tiêu toàn bộ sản phẩm, không lo bị ép giá.
Lãnh đạo tỉnh Cà Mau đề nghị các ngành, địa phương phối hợp thống nhất quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp, đẩy nhanh xây dựng nhà máy chế biến lúa gạo, đồng thời lồng ghép nguồn vốn từ chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao để hỗ trợ doanh nghiệp. Với sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, Cà Mau có cơ sở để đẩy mạnh nông nghiệp công nghệ cao, nâng giá trị tôm và lúa, mở hướng đi bền vững cho kinh tế hợp tác xã.
Tại thành phố Cần Thơ, mô hình sản xuất lúa carbon thấp cũng đang cho kết quả tích cực. Cần Thơ đã xuất khẩu 500 tấn gạo carbon thấp sang Nhật Bản, khẳng định hiệu quả sản xuất xanh, thân thiện môi trường. Đến nay, Cần Thơ đã cấp 579 mã số vùng trồng, tổng diện tích hơn 9.300 ha, phục vụ truy xuất nguồn gốc và xuất khẩu gạo chất lượng cao.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam Trần Tấn Đức cho rằng, xu hướng tiêu dùng xanh mở ra cơ hội lớn cho gạo Việt Nam, nhất là gạo carbon thấp. Tuy nhiên, quy mô sản xuất còn nhỏ, chưa hình thành chuỗi cung ứng đồng bộ. Muốn mở rộng xuất khẩu, cần sự phối hợp giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân, đồng thời quảng bá thương hiệu gạo carbon thấp Việt Nam ra thế giới.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, thời gian tới, các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần khuyến khích doanh nghiệp liên kết với hợp tác xã, hộ nông dân xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, gắn chế biến sâu và đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu. Qua đó, đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật, mở rộng mô hình sản xuất lúa carbon thấp, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu xanh, nâng cao giá trị và hình ảnh gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.