Cửa biển Sông Đốc, một trong những cửa biển lớn nhất của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Trong đó, sự chuyển biến rõ nét trong nhận thức và hành động của ngư dân là nền tảng quan trọng, tiên quyết trong tiến trình dựng nghề khai thác biển bền vững, hiện đại và có trách nhiệm.
Nền tảng từ nâng cao ý thức, trách nhiệm
Tại cửa biển Sông Đốc, một trong những cửa biển lớn nhất của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, thời gian qua, công tác tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật được thực hiện tốt, giúp ngư dân nâng cao nhận thức, ngăn ngừa các hành vi vi phạm. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong phòng, chống khai thác IUU, hướng đến nghề khai thác biển bền vững.
Theo ghi nhận tại Trạm Kiểm soát Biên phòng Sông Đốc, công tác tuyên truyền trực tiếp trên tàu, kết hợp phát tờ rơi và hướng dẫn cụ thể cho từng chủ phương tiện, thuyền trưởng, máy trưởng… thường xuyên được cán bộ, chiến sĩ tổ chức. Với những nỗ lực đó, tình trạng tàu cá mất tín hiệu hoặc vượt ranh giới vùng biển giảm rõ rệt theo từng năm, bởi ý thức chấp hành của ngư dân nâng lên đáng kể.
Ngư dân Lê Tấn Tới (tỉnh Vĩnh Long) cho biết, khi tàu vừa vào khu vực cửa biển, cán bộ đã đến tận tàu để tuyên truyền, giải thích cụ thể về các quy định chống khai thác IUU. Sự tận tâm đó đã giúp mỗi ngư dân hiểu rõ hơn trách nhiệm của mình khi ra khơi. “Tôi và nhiều chủ tàu khác luôn nhắc nhở anh em tuyệt đối không vượt ranh, không khai thác trái phép tại vùng biển nước ngoài”, ngư dân Lê Tấn Tới cam kết.
Cùng quan điểm đó, theo ngư dân Ngô Viết Hữu (xã Sông Đốc) chia sẻ thêm, trước đây, một số bà con còn chủ quan, chưa quan tâm đúng mức đến nhật ký khai thác hay báo cáo khi ra vào cảng thì nay nhận thức đã thay đổi nhiều. Giờ đây, chúng tôi không chỉ chấp hành đầy đủ các thủ tục mỗi khi ra khơi đánh bắt mà còn ghi chép trung thực hành trình khai thác, vì đây là điều kiện bắt buộc để sản phẩm thủy sản được xuất khẩu sang các thị trường lớn.
Bí thư Đảng ủy xã Sông Đốc Mã Minh Tâm cho biết, địa phương xác định chống khai thác IUU là nhiệm vụ trọng tâm, gắn trách nhiệm từng cán bộ với từng tàu cá. Bởi, tuân thủ các quy định không chỉ để gỡ thẻ vàng IUU, mà còn là trách nhiệm bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đảm bảo sinh kế lâu dài cho cộng đồng ngư dân.
“Lấy công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng ngư dân làm nền tảng, từ đó, xã đã phối hợp biên phòng, kiểm ngư rà soát danh sách tàu nguy cơ cao để kịp thời nhắc nhở và giám sát. Ý thức ngư dân cũng vì thế mà có sự thay đổi rõ rệt, số vụ vi phạm giảm mạnh”, ông Mã Minh Tâm nhấn mạnh.
Không chỉ riêng cửa biển Sông Đốc, với sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng biên phòng, chính quyền địa phương và các nghiệp đoàn nghề cá, nhận thức của ngư dân, tại hầu hết các cửa biển, về chống khai thác IUU chuyển biến rõ rệt.
Ngư dân Trần Văn Đen (ngụ xã Gành Hào) bày tỏ: "Được bộ đội Biên phòng tuyên truyền thường xuyên nên chúng tôi hiểu rõ hơn về quy định chống khai thác IUU. Giờ đây, bà con ngư dân ai cũng đồng tình hưởng ứng, vì đây là trách nhiệm chung, góp phần giữ gìn uy tín thủy sản Việt Nam và bảo vệ nguồn lợi biển lâu dài".
Khi ý thức của ngư dân được nâng lên, mỗi chuyến tàu ra khơi đều tuân thủ quy định, không chỉ đẩy nhanh tiến trình gỡ thẻ vàng IUU mà hơn hết nguồn lợi từ biển cũng được bảo vệ tốt hơn, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững nghề khai thác biển.
Kiên trì vì mục tiêu phát triển nghề cá bền vững
Lực lượng chức năng đến từng tàu thuyền tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của cộng động ngư dân về gỡ thẻ vàng IUU.
Thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã thực hiện đạt nhiều kết quả tích cực trong công tác chống khai thác IUU. Việc quản lý, kiểm soát tàu cá, giám sát hành trình và xử lý vi phạm được tăng cường, góp phần răn đe hiệu quả; công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật được đẩy mạnh, nâng cao nhận thức ngư dân về hậu quả của khai thác IUU và các quy định pháp luật liên quan.
Trung úy Nguyễn Trường Minh, Phó Đội trưởng Vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Hòn Khoai cho biết, với điều kiện đặc thù trên đảo không có dân cư sinh sống, chỉ có một số tàu thuyền đánh bắt thủy sản của ngư dân trong, ngoài tỉnh vào neo đậu, tránh trú bão theo mùa.
“Dù vậy công tác tổ chức tuyên truyền cho ngư dân tham gia bảo vệ chủ quyền, bảo vệ tài nguyên môi trường, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, không tham gia đánh bắt thủy hải sản trên vùng biển của nước ngoài… luôn được đơn vị xác định là nhiệm vụ hàng đầu cần được ưu tiên”, Trung ý Nguyễn Trường Minh nhấn mạnh; đồng thời, thông tin kết quả trong năm 2025, công tác tổ chức tuần tra địa bàn, kiểm soát phòng chống khai thác IUU được thực hiện với 51 tổ/ 179 lượt cán bộ, chiến sĩ tham gia. Cùng đó, đơn vị đã phát gần 500 tờ rơi, tờ gấp; vận động chủ tàu, thuyền trưởng làm cam kết thực hiện nghiêm các quy định về chống khai thác IUU…
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau Tô Hoài Phương nhấn mạnh, xác định chống khai thác IUU là nhiệm vụ quan trọng, vừa bảo vệ nguồn lợi thủy sản, vừa giữ uy tín của địa phương đối với các thị trường xuất khẩu.
“Đã qua với vai trò của mình, ngành không chỉ yêu cầu các đơn vị phối hợp chặt chẽ trong công tác tuyên truyền, kiểm soát tàu cá thực hiện nghiêm quy định ra vào cảng… mà còn cùng với các lực lượng thực thi pháp luật trên biển, các cơ quan chức năng của địa phương tăng cường phối hợp, triển khai, rà soát, quản lý, theo dõi, kiểm tra và giám sát chặt chẽ tàu cá hoạt động tại vùng bờ, vùng lộng, vùng khơi”, ông Tô Hoài Phương nhấn mạnh.
Dù đạt nhiều kết quả, Cà Mau vẫn gặp khó khăn trong xử lý vi phạm cũng như việc quản lý tàu sang bán, chuyển chủ sở hữu còn chậm cập nhật… Về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử thông tin, tỉnh Cà Mau có đội tàu khai thác lớn của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, chỉ đứng sau tỉnh An Giang.
“Với đặc điểm là vùng biển tiếp giáp với nhiều nước trong khu vực, cộng vào đó nghề cá phát triển rất tự phát, công tác quản lý qua các thời kỳ phải thừa nhận là chưa chặt chẽ. Với những yếu tố đó, nên thời gian qua tình hình vi phạm IUU nói chung, vi phạm vùng biển nước ngoài nói riêng khá phức tạp”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Sử thẳng thắn nhìn nhận.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử chia sẻ, nhận diện rõ những bất lợi đó, thời gian qua địa phương đã chủ động trong triển khai thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU, thậm chí có những biện pháp, chủ trương đi trước so với cả nước, điển hình như: nghiên cứu lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, hay như ứng dụng các phần mềm trong kiểm soát, quản lý, không chỉ được Trung ương ghi nhận, đánh giá cao mà còn nghiên cứu để áp dụng chung cho cả nước.
Ngoài các biện pháp xử lý, quản lý phương tiện tàu cá, tỉnh Cà Mau còn chủ động trong việc xây dựng các chương trình, kế hoạch, đề án sắp xếp lại đội tàu theo chủ trương chung của Chính phủ. Thế nhưng trên thực tế, dù Trung ương đã có nhiều kế hoạch, đề án sắp xếp lại theo hướng thân thiện, bền vững nhưng nguồn lực đầu tư cho vấn đề này hạn chế, nếu như không muốn nói là bằng không.
Nhằm gỡ khó về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử khẳng định, trong 19 nhiệm vụ mà Trung ương giao cho các địa phương; trong đó, có Cà Mau thì đến nay đã cơ bản hoàn thành, ngoại trừ nhiệm vụ ban hành nghị quyết của HĐND về chuyển đổi nghề, đây là vấn đề khó, cần phải nỗ lực hơn nữa. Dù vậy, với nỗ lực của mình, Cà Mau vẫn triển khai thí điểm một số mô hình chuyển đổi nghề, thành lập khu bảo tồn biển, đến nay hiệu quả cũng rất tích cực. Đây là cơ sở, điều kiện để chúng ta tiếp tục thực hiện tốt hơn công tác này trong thời gian tới.
Với mục tiêu chung tay cùng cả nước sớm tháo gỡ thẻ vàng của EC, tiến tới phát triển bền vững nghề khai thác hải sản, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lê Văn Sử thông tin, Cà Mau sẽ tập trung thực hiện hai nhiệm vụ, cả trước mắt và lâu dài. Trước mắt, trong tháng 12 này, địa phương phải cùng với cả nước tháo gỡ thẻ vàng của EC, còn về lâu dài là tập trung vào xây dựng đề án về chuyển đổi nghề, trong đó đề xuất cấp có thẩm quyền, cụ thể là cấp ủy, HĐND tỉnh để ban hành cơ chế, chính sách có liên quan.
Ngay sau cuộc họp trực tuyến với Chính phủ vào chiều 9/12, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Lữ Quang Ngời đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương trong tỉnh rà soát thật kỹ số liệu báo cáo, phải nắm chắt tình hình ngay từ cơ sở, nhất là quản lý lượt tàu ra vào cảng, cấp phép đăng ký tàu cá, người lao động tại địa phương. Cần tập trung đẩy mạnh các quy trình về ban hành chính sách hỗ trợ ngư dân song song với việc tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân, cũng như xử lý dứt điểm các vi phạm, không để tồn đọng kéo dài.
“Phải xác định việc chống khai thác IUU là một trong những nhiệm vụ được ưu tiên thực hiện trong giai đoạn này, huy động cả hệ thống chính trị, lực lượng chức năng, người dân cùng vào cuộc, quyết tâm chấm dứt hành động khai thác IUU trong thời gian sớm nhất”, Chủ tịch UBND tỉnh Lữ Quang Ngời nhấn mạnh.