Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng cũng như những thách thức từ các Hiệp định này đối với Việt Nam, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Phạm Tất Thắng, Nghiên cứu viên cao cấp, Viện Nghiên cứu thương mại (Bộ Công Thương) xung quanh nội dung này.
Dây chuyền sản xuất sợi tại Công ty TNHH Dệt nhuộm Jasan Việt Nam, Khu công nghiệp dệt may Phố Nối B (Hưng Yên). Ảnh: Danh Lam/TTXVN
Xin ông cho biết Hiệp định EVFTA và EVIPA vừa được ký kết sẽ mang lại cơ hội và thách thức gì đối với nền kinh tế Việt Nam ?
Đối với Hiệp định EVFTA, Việt Nam cũng đặt rất nhiều hy vọng, bởi thị trường châu Âu là một thị trường lớn chiếm 1/4 kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. 1/4 là xét về lượng, còn vật chất thì 1/4 đó là những mặt hàng tinh tuý nhất của Việt Nam đạt được xuất khẩu vào được thị trường châu Âu. Những mặt hàng xuất khẩu nào đã vào được thị trường châu Âu thì có thể bán được khắp thế giới. Điều này phản ánh độ lớn, độ trưởng thành của hàng hoá Việt Nam.
Khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, thuế suất và những hàng rào thuế quan được dỡ bỏ gần như hoàn toàn và hai bên dành cho nhau những ưu đãi. Tuy nhiên, để hàng Việt Nam xuất vào thị trường châu Âu nhiều hơn, các doanh nghiệp Việt Nam phải tự vươn lên, lớn lên, tự vượt qua chính mình, vượt qua những rào cản của thị trường châu Âu đặt ra. Một triệu USD vào được thị trường châu Âu, sẽ không đơn thuần là 1 triệu USD mà giá trị xuất khẩu này còn phản ánh độ lớn lên của nền kinh tế Việt Nam.
Cùng với Hiệp định EVFTA thì Hiệp định EVIPA được ký kết sẽ giúp vị thế của Việt Nam được khẳng định trên trường quốc tế. Việt Nam sẽ trở thành một trong những quốc gia có đóng góp rất to lớn và có trách nhiệm trong sự phát triển của toàn cầu hóa, theo hướng tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại.
Theo ông, khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, các doanh nghiệp Việt sẽ nhận được cơ hội gì từ thị trường EU?
Hiệp định EVFTA có hiệu lực, doanh nhân Việt Nam có điều kiện, tiếp xúc với các doanh nhân châu Âu. Nếu chúng ta có được những mặt hàng và công nghệ cao của EU đưa về Việt Nam thì năng lực cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam, của doanh nghiệp Việt Nam, của đất nước Việt Nam sẽ được nâng lên.
Như vậy, EVFTA được ký kết không chỉ có tác dụng trước mắt mà còn có tác dụng lâu dài trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của cả 3 cấp độ quốc gia, doanh nghiệp và hàng hoá Việt Nam.
Thưa ông, EVFTA và EVIPA mở ra nhiều kỳ vọng cho nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là nguồn vốn FDI công nghệ cao. Ông nhận định như thế nào về dòng vốn này?
Việt Nam đang trong quá trình phát triển cần rất nhiều vốn cho đầu tư cơ sở hạ tầng và công nghiệp kỹ thuật cao. Trong khi đó, EU có nhiều nguồn vốn, khi Hiệp định EVFTA và EVIPA được ký kết và thông qua thì dòng vốn từ EU sẽ đổ vào Việt Nam nhiều hơn.
Tuy nhiên, để có được nguồn vốn đó, Việt Nam cần phải khắc phục được tình trạng thu hút FDI chất lượng thấp như trong thời gian qua. Khi Hiệp định EVFTA được ký kết, giá hàng hoá, máy móc thiết bị sẽ rẻ đi rất nhiều, Việt Nam sẽ có điều kiện tiếp nhận. Theo đó, dòng vốn FDI từ EU đầu tư vào Việt Nam sẽ chất lượng hơn, công nghệ tiên tiến hơn.
Và điều đặc biệt là chúng ta cần phải làm thế nào để các địa phương và doanh nghiệp, có thể tạo ra các điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư từ EU. Theo tôi, muốn thu hút được đầu tư từ EU, Việt Nam phải chuẩn bị sẵn sàng cơ sở hạ tầng, điện, nước, nguồn nhân lực, nhà xưởng khu công nghiệp để sẵn sàng đón doanh nghiệp EU vào đầu tư.
Tôi cho rằng, nếu doanh nghiệp Việt không hành động, không bắt tay vào thì dù Nhà nước có ký hiệp định thương mại có ưu đãi gì đi chăng nữa thì cũng đều vô nghĩa. Cuối cùng, việc ký kết này phải được thể hiện bằng cán cân kim ngạch xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp giữa Việt Nam và EU.
Tôi mong muốn các cơ quan truyền thông, các cơ quan quản lý nhà nước thông tin nhiều hơn, tần suất lớn hơn tới doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp hiện nay vẫn chưa ý thức được việc tìm hiểu thông tin về thị trường, tầm quan trọng của Hiệp định EVFTA. Vậy phải làm sao để cho nhiều doanh nghiệp nhận thức được tầm quan trọng của Hiệp định EVFTA và thấy được cơ hội, những thách thức của Hiệp định thương mại này đem lại.
Thưa ông, sau khi Hiệp định EVFTA được ký kết, thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp là gì và các doanh nghiệp cần phải chuẩn bị những gì để có đón nhận được những cơ hội từ thị trường này?
Với Hiệp định EVFTA, chúng ta phải thấy được những thách thức; hàng rào kỹ thuật trong thương mại ở thị trường EU rất khắt khe. Thậm chí có những hàng rào kỹ thuật tưởng như không thể vượt qua được, như: xử lý chất thải điện tử, rác thải điện tử...
Yêu cầu khắt khe trong việc đưa được hàng hoá và dịch vụ vào thị trường EU đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi lại cách quản lý, thay đổi lại hệ thống quản lý, đánh giá chất lượng; thay đổi các quy định các hàng rào trong thương mại gọi là quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ môi trường, bảo vệ động vật hoang dã, an sinh xã hội, bảo vệ tầng ozon, bảo vệ không sử dụng những chất thải, xả rác ra đại dương… đóng góp vào chống biến đổi khí hậu toàn cầu. Những vấn đề này có ý nghĩa rất lớn đối với hoạt động của doanh nghiệp.
Do hàng rào kỹ thuật dày đặc và khắt khe, để đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU, trước hết, các doanh nghiệp phải nắm được các hàng rào kỹ thuật này đối với từng hàng hoá, từng thị trường, từng nước. Doanh nghiệp nên nhớ rằng, ở EU rất hay cập nhật hàng rào kỹ thuật, tháng này như thế này nhưng tháng sau họ có thể cập nhật thêm những tiêu chí mới. Do vậy, việc cập nhật hàng rào kỹ thuật cho từng mặt hàng ở EU là vô cùng quan trọng. Vai trò của Hiệp hội, thông tin, cơ quan thông tin phải thu thập và nắm bắt thông tin là rất quan trọng.
Bên cạnh đó, nguồn nhân lực của chúng ta cần phải học tiếng Anh, Đức, Pháp, ngoài ra còn một số tiếng nếu doanh nghiệp biết được của từng quốc gia trong EU thì ngoài việc đưa hàng sang EU còn có khả năng đưa hàng vào một quốc gia cụ thể nào đó thuộc EU. Việc tận dụng cơ hội để đưa sang thị trường EU, các doanh nghiệp tuỳ theo mặt hàng, quy mô của doanh nghiệp để nhắm tới một thị trường cụ thể, một quốc gia cụ thể thuộc 27 nước trong Liên minh châu Âu.
Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt Nam nên lưu ý rằng, hệ thống tham tán thương mại của Việt Nam ở EU tương đối dày đặc và các tham tán này là những người có kinh nghiệm và có tâm huyết. Do vậy, các doanh nghiệp cần phải sớm xây dựng được mối quan hệ tốt với các tham tán thương mại; đồng thời, coi họ như là những người đi tiên phong, nằm vùng, hỗ trợ giúp cho doanh nghiệp nắm được thông tin, nhu cầu, lý lịch thông tin của doanh nghiệp; cách thức làm ăn của từng quốc gia và phạm vi rộng cả EU.
Xin trân trọng cảm ơn ông!