TS Lê Xuân Nghĩa: "Minh bạch thị trường, không để người dân mua vàng giá đắt". Ảnh: BTC
TS Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh, Việt Nam cần sớm lập Sàn giao dịch vàng vật chất theo chuẩn quốc tế, nơi vàng nhập khẩu được bán sỉ công khai và doanh nghiệp mua sỉ (mua buôn) minh bạch theo giá thế giới, nhằm hạn chế tình trạng thao túng giá.
Dẫn số liệu của các Tổ chức quốc tế và cơ quan quản lý, TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng, lượng vàng nhập khẩu chính ngạch vào Việt Nam mỗi năm nhỏ, ước tính chỉ khoảng 5 tấn, tương đương hơn 5 tỷ USD. Con số này thấp hơn nhiều so với giá trị nhập khẩu của các mặt hàng tiêu dùng khác. Chuyên gia này cũng dẫn chứng ví dụ về giá trị mỹ phẩm nhập khẩu của Việt Nam hằng năm nhập lên tới 11 tỷ USD; mặt hàng sữa và các chế phẩm từ sữa được nhập về có giá trị khoảng gần 5 tỷ USD. “Tại sao chúng ta coi nhập vàng là nghiêm trọng, trong khi nhập khẩu mỹ phẩm hay sữa gấp đôi, gấp ba, lại ít người đề cập?...", TS Lê Xuân Nghĩa đặt câu hỏi.
Đáng chú ý, theo Chủ tịch Hội đồng Vàng Thế giới, khoảng 75% vàng tích trữ tại Việt Nam là vàng nhập lậu. Điều này cho thấy, việc hạn chế trong cơ chế nhập khẩu đã đẩy thị trường vàng vào tình trạng méo mó, chênh lệch giá và phát sinh buôn lậu.
TS Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh, việc người dân giữ vàng là một hình thức tiết kiệm, phòng thân và hoàn toàn chính đáng. Việt Nam ước tính hiện có khoảng 500 tấn vàng trong dân, không hề lớn so với các quốc gia khác.
Giải thích xu hướng giá vàng liên tục tăng trong nhiều năm, chuyên gia này cho rằng, tổng lượng vàng khai thác hàng năm trên thế giới chỉ tăng từ 1,2 - 1,5%, trong khi cung tiền toàn cầu tăng 3,5 - 4,5%. “Tiền tăng nhanh hơn vàng, vàng phải tăng giá, đó là quy luật. Người dân hiểu điều đó, nên giữ vàng là chuyện bình thường”, ông Lê Xuân Nghĩa phân tích.
Theo TS Lê Xuân Nghĩa, sự độc quyền trong nhập khẩu vàng miếng đã dẫn tới thị trường méo mó, người dân chịu thiệt. “Cơ quan quản lý không nhập khẩu, người dân buộc phải mua vàng nhập lậu, mua hàng kém chuẩn. Đó là điều vô lý”. Do vậy, yêu cầu quan trọng nhất hiện nay là cần bỏ độc quyền xuất, nhập khẩu vàng miếng của ngân hàng thương mại (NHTM). Đây là điểm mấu chốt để đảm bảo thị trường minh bạch, giá vàng trong nước tiệm cận thế giới, giảm vấn nạn buôn lậu và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.
Bên cạnh việc chấm dứt độc quyền xuất, nhập khẩu vàng miếng của NHTM, theo chuyên gia Lê Xuân Nghĩa, Việt Nam cần thực hiện một số thay đổi quan trọng. Đó là, bỏ độc quyền quản lý thị trường vàng của SJC; cho phép một số NHTM lớn được tham gia kinh doanh và sản xuất vàng miếng, đáp ứng trực tiếp nhu cầu vàng miếng trong dân; tham khảo mô hình Trung Quốc: Trong 13 doanh nghiệp được cấp phép kinh doanh và dập vàng miếng, Trung Quốc cho phép 5 NHTM tham gia.
Các ngân hàng có lợi thế về thanh toán quốc tế, giao dịch ngoại thương, công nghệ và khả năng xử lý biến động giá theo giờ. “Họ có thông tin, có kỹ năng quản trị rủi ro, đủ điều kiện để tham gia thị trường vàng bài bản”, TS Nghĩa khẳng định. Ngoài ngân hàng, một số doanh nghiệp đủ năng lực, vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên cũng có thể được cấp phép kinh doanh vàng miếng, song vẫn cần kiểm soát chặt chẽ.
Một đề xuất quan trọng khác là thành lập Sàn giao dịch vàng vật chất (vàng nguyên liệu nhập khẩu), hoạt động theo mô hình chuẩn quốc tế, tức là người nhập khẩu bán sỉ vàng ngay trên sàn; các doanh nghiệp mua sỉ về để sản xuất hoặc bán lẻ; giá tham chiếu công khai, minh bạch theo giá thế giới. “Mỗi ngày chỉ cần công bố rõ giá vàng bán sỉ trên sàn là bao nhiêu? Minh bạch thông tin là chìa khóa”, ông Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.
Theo TS Lê Xuân Nghĩa, khi có sàn, thị trường vàng sẽ không còn cảnh “mù mờ thông tin”, thao túng, đẩy giá hay chênh lệch vô lý giữa vàng trong nước và thế giới. Trong giai đoạn đầu, Việt Nam có thể chấp nhận việc cấp phép còn thận trọng, nhưng đồng thời phải sớm mở rộng quyền nhập, xuất khẩu cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện; công khai giá theo chuẩn thế giới; kiểm soát buôn lậu bằng nghiệp vụ, chứ không phải bằng siết nguồn cung.
Ông Kiều Đình Cảnh, Phó Chi cục Quản lý thị trường (Sở Công Thương Hà Nội).
Phát biểu tại Diễn đàn chiều 24/11, nhiều doanh nghiệp kinh doanh vàng cho biết, họ đang gặp khó khăn không chỉ vì khan hiếm nguyên liệu, mà còn liên tục bị thanh, kiểm tra khiến hoạt động kinh doanh khó chồng khó. Tuy nhiên theo đại diện Quản lý thị trường Hà Nội, thực tiễn thị trường cho thấy, sự vận động của thị trường vàng hiện nay đã vượt ra khỏi phạm vi một mặt hàng thông thường. Vàng trở thành một yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh tài chính, tiền tệ quốc gia, đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ, bài bản và kịp thời của các cơ quan quản lý Nhà nước.
"Tại Hà Nội, Cơ quan quản lý thị trường đã ghi nhận nhiều thách thức trong hoạt động kinh doanh vàng, từ những hành vi gian lận tuổi vàng, kinh doanh vàng không hóa đơn chứng từ, đến tình trạng “niêm yết một giá, bán một giá” hay lợi dụng chênh lệch giá để đầu cơ, thổi giá. Những hành vi này không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng, mà còn có nguy cơ cao gây ra những rủi ro lớn đối với nền kinh tế", ông Kiều Đình Cảnh, Phó Chi cục Quản lý thị trường (Sở Công Thương Hà Nội) cho biết.