Hoạt động sản xuất tại Nhà máy Gang thép Lào Cai. Ảnh minh họa: Quốc Khánh/TTXVN
Điều này không những gây tác động xấu đến môi trường mà còn tốn kinh phí và chiếm dụng diện tích đất nhất định cho việc xử lý xỉ gang thép. Tái chế sử dụng xỉ gang thép không những mang lại lợi ích về môi trường, kinh tế mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội.
Đây là những nội dung được nêu tại Hội thảo: Thực trạng công tác chế biến và sử dụng xỉ gang thép ở Việt Nam, do Hiệp hội Thép Việt Nam và Hiệp Hội xi măng Việt Nam phối hợp tổ chức sáng 5/10, tại Hà Nội.
Xỉ thép là chất thải được sinh ra trong quá trình luyện thép từ các tạp chất khi đưa vào lò luyện. Tại nhiều quốc gia khác, xỉ gang thép được coi là một loại tài nguyên, đã được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực xây dựng.
Ông Nguyễn Văn Sưa, Phó chủ tịch Hiệp hội thép Việt Nam cho biết, ngành công nghiệp gang thép của Việt Nam những năm gần đây phát triển với tốc độ cao. Hiện nay trên cả nước, có 10 lò cao luyện gang thép đang vận hành. Dự kiến năm 2018, sản lượng gang đạt 7 triệu tấn và tới năm 2020 đạt 13 triệu tấn; thép thô năm 2018 là 14 triệu tấn, năm 2020 là 20 triệu tấn.
Trong quá trình sản xuất gang, thép sẽ sản sinh ra khối lượng xỉ lò cao rất lớn, năm 2018 là hơn 4 triệu tấn, dự kiến đến năm 2020, con số này có thể nâng lên hơn 7 triệu tấn.
Tại nhiều quốc gia, xỉ gang thép được coi là sản phẩm phụ của ngành gang thép hoặc một loại tài nguyên, là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất xi măng măng, vật liệu làm cốt đường giao thông, chế tạo phân bón... Song ở Việt Nam vẫn coi đây là chất thải thông thường. Hiện chỉ có một số doanh nghiệp chú ý đến vấn đề tái chế, sử dụng xỉ gang thép. Như vậy, Việt Nam còn nhiều dư địa để ngành thép cung cấp xỉ cho ngành công nghiệp xi măng phục vụ cho sản xuất.
“Sử dụng xỉ gang thép trong sản xuất xi măng mang lại hiệu quả kép về kinh tế và môi trường. Để sản xuất 1 tấn xi măng với nguyên liệu thông thường sẽ thải ra khoảng 0,8 tấn CO2, nếu dùng xỉ làm nguyên liệu trong sản xuất xi măng thì lượng CO2 thải ra khoảng 0,3 tấn. Đây là kết quả rất to lớn với môi trường”- ông Nguyễn Văn Sưa nhấn mạnh.
Nhấn mạnh tới hiệu quả của việc tái sử dụng xỉ gang thép, ông Nguyễn Quang Cung, Chủ tịch Hiệp hội xi măng Việt Nam cũng cho rằng, ngành công nghiệp gang thép có thể tận dụng sản phẩm này vừa bảo vệ môi trường, vừa nâng cao hiệu quả. Song ông Cung cũng lưu ý, xỉ hạt lò cao luyện gang thép có độ cứng cao, khó nghiền, chi phí điện năng nghiền cao làm tăng giá xi măng. Ngoài ra, chi phí nghiền và vận chuyển xỉ cao hơn nghiền clinker và phụ gia, vì vậy nếu giá xỉ hợp lý thì việc sử dụng xỉ tro mới có hiệu quả.
Thông tin của một số doanh nghiệp xử lý xỉ gang, thép cung cấp tại hội nghị cũng cho thấy, tiêu hao năng lượng trong việc nghiền xỉ lò cao là 42 - 43 kWh/tấn trong khi nghiền xi măng phụ gia với các vật liệu mềm hơn chỉ khoảng 28 kWh. Điều này cho thấy xỉ lò cao rất khó nghiền. Thậm chí, đối với loại xỉ làm nguội chậm còn không nghiền được.
Một rào cản khác, liên quan đến vấn đề thẩm mỹ của xi măng trong sử dụng xỉ gang thép làm nguyên phụ liệu phối trộn. Trước nay, người tiêu dùng luôn quan niệm xi măng phải có màu đen trong khi xi măng sử dụng xỉ lò cao lại có màu trắng. Do đó, mặc dù xỉ lò cao được đánh giá là phụ gia tốt trong sản xuất xi măng nhưng lại chỉ được pha 10 - 15%. Trong khi đó, nhiều nhà máy sử dụng thêm đá đen để tạo màu cho xi măng nhưng đây lại không phải là phụ gia tốt.
Nêu ra khó khăn trong việc tái chế, sử dụng xỉ gang thép, bà Đậu Thị Hoa, Cán bộ môi trường của Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh cho biết, hiện công ty đã nhận được hợp chuẩn làm cấp phối đường, làm nền; được công nhận là sản phẩm hàng hóa, nhưng khi sử dụng trong nhà máy hoặc chuyển giao ra bên ngoài, còn gặp nhiều khó khăn, mỗi đơn vị chủ quản yêu cầu cung cấp nhiều văn bản pháp lý khác nhau.
Do đó, bà Hoa kiến nghị, Chính phủ cần ban hành tiêu chuẩn cơ bản khi đưa xỉ thép vào ứng dụng, đồng thời hỗ trợ cho doanh nghiệp đưa các sản phẩm tái chế từ xỉ thép ứng dụng các công trình xây dựng thay thế vật liệu tự nhiên, đặc biệt các nhà máy sản xuất xi măng. Bên cạnh đó, hỗ trợ thông tin, tuyên truyền về lợi ích của vật liệu xỉ thép, tránh hiểu nhầm đây là chất thải hoặc có độc hại với môi trường.
Đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tái chế, sử dụng xỉ gang thép, ông Nguyễn Văn Sưa kiến nghị, mặc dù Nhà nước đã đưa nhiều quy định khuyến khích việc tái sử dụng xỉ gang thép, tuy nhiên, hành lang pháp lý vẫn chưa được hoàn thiện, hiện chưa có tiêu chuẩn xỉ gang thép, điều này gây khó cho doanh nghiệp. Hơn nữa, chi phí nghiền xỉ còn cao, rất cần có những nghiên cứu về công nghệ.
“Các cơ quan quản lý Nhà nước cần có chính sách ứng xử đúng với xỉ gang thép, coi đây là sản phẩm phụ của ngành gang thép để thúc đẩy sử dụng; quá trình sản xuất, vận chuyển và sử dụng cần có cơ chế hỗ trợ cho các doanh nghiệp”- ông Nguyễn Văn Sưa đề xuất.