Chuyên gia quốc tế 'hiến kế' giúp Việt Nam giám sát hoạt động kiểm toán độc lập hiệu quả

Phát biểu khai mạc, ông Vũ Đức Chính - Cục trưởng, Cục Quản lý, Giám sát Kế toán, Kiểm toán - Bộ Tài Chính cho biết, Chiến lược phát triển kế toán, kiểm toán đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 633/QĐ-TTg ngày 23/5/2022, trong đó đề ra nhiều giải pháp hoàn thiện, nâng cấp hệ thống kế toán, kiểm toán Việt Nam. Trong đó, nhiệm vụ đầu tiên là phải xây dựng 2 dự thảo Luật Kế toán và Luật Kiểm toán độc lập, với mục đích là xây dựng các chính sách mới phải đảm bảo phù hợp với giai đoạn mới, bối cảnh kinh tế - xã hội, cũng như phù hợp với yêu cầu quản lý ngành kế toán kiểm toán.

Ông cũng cho biết, trong thời gian tới, Cục Quản lý, Giám sát Kế toán, Kiểm toán sẽ phối hợp cùng với ICAEW tổ chức một chuỗi các sự kiện liên quan đến vấn đề quản lý về hoạt động kế toán, kiểm toán. Trong đó, tọa đàm chia sẻ kinh nghiệm về quản lý, giám sát hoạt động kiểm toán độc lập này là chủ đề đầu tiên, bởi đây là hoạt động mà Việt Nam cần làm rõ hơn trong bối cảnh hiện nay, để có sự thay đổi về chính sách cũng như tổ chức thực hiện một cách phù hợp trong giai đoạn tới.

Về phía ICAEW Việt Nam, bà Đặng Thị Mai Trang – Trưởng đại diện ICAEW tại Việt Nam cho biết, tại Vương quốc Anh, ICAEW đóng vai trò như một cơ quan quản lý nghề nghiệp trong lĩnh vực tài chính – kế toán, tham vấn Chính phủ xây dựng luật và quản lý chất lượng cung cấp dịch vụ kiểm toán độc lập của gần 2,500 doanh nghiệp kiểm toán. ICAEW luôn chú trọng vào các hoạt động nghiên cứu và chia sẻ thông tin chuyên môn nghề nghiệp với một đội ngũ các chuyên gia tài chính, kế toán hàng đầu tại Anh.

Mở màn cho phần trình bày, bà Lê Thị Tuyết Nhung – Phó Cục trưởng, Cục Quản lý, Giám sát Kế toán Kiểm toán đã chia sẻ khái quát về Mô hình giám sát hoạt động kiểm toán độc lập ở Việt Nam hiện nay. Tiếp đó, ông Carl Peter George Renner - Giám đốc điều hành và ông Delon Michael Abrams -Trưởng ban chính sách của Diễn đàn Quốc tế các cơ quan kiểm toán độc lập (IFIAR) đã trình bày về sự cần thiết phải có hệ thống giám sát kiểm toán và những yêu cầu về hệ thống giám sát kiểm toán độc lập hiệu quả. IFIAR được thành lập vào năm 2006 tại Paris, hiện đang có 54 thành viên là các cơ quan quản lý kiểm toán độc lập của nhiều quốc gia trên thế giới.

Ông Carl cho rằng, một hệ thống giám sát kiểm toán mạnh sẽ nâng cao chất lượng kiểm toán, làm tăng sự tin cậy vào báo cáo tài chính cũng như thị trường vốn, thúc đẩy sự tin cậy trong đầu tư, góp phần vào tăng trưởng kinh tế.

Hai diễn giả cũng chia sẻ về vai trò, trách nhiệm của các bên trong việc lập Báo cáo tài chính (BCTC) có chất lượng. Theo đó ngoài vai trò của cơ quan quản lý trong việc ban hành chuẩn mực, giám sát thực hiện, vai trò của kiểm toán viên độc lập trong việc xác nhận tính trung thực, hợp lý của BCTC thì phải nâng cao trách nhiệm của chính doanh nghiệp đối với BCTC. Cần khẳng định trách nhiệm cuối cùng đối với việc lập BCTC trung thực và hợp lý thuộc về Ban điều hành của doanh nghiệp. Ủy ban kiểm toán thuộc Hội đồng quản trị của doanh nghiệp có trách nhiệm giám sát Ban điều hành trong quá trình lập BCTC cũng như đề xuất lựa chọn công ty kiểm toán và giám sát tính độc lập của kiểm toán viên khi kiểm toán BCTC cho doanh nghiệp.

Đưa ra những khuyến nghị giúp Việt Nam có thể quản lý, giám sát hoạt động kiểm toán độc lập hiệu quả, ông Carl Peter George Renner cho rằng, điều đầu tiên và quan trọng nhất, là chúng ta cần duy trì tính độc lập của cơ quan giám sát và tính độc lập của các cán bộ tham gia trong hoạt động giám sát các công ty kiểm toán cũng như các kiểm toán viên.

Ông Carl nhận định, Việt Nam cũng bắt đầu làm được điều này rồi nhưng sẽ cần phải cải thiện thêm nữa. Cần có cơ chế phù hợp để có những người có kinh nghiệm hành nghề, có kỹ năng, kiến thức chuyên môn tốt làm việc chuyên trách cho cơ quan giám sát mới đảm bảo tính độc lập cao của các cơ quan này. “Tiếp theo, chúng ta cần có các quy định rõ ràng về quyền hạn của các cơ quan giám sát. Theo tôi, về mặt đánh giá chung Việt Nam đang triển khai hệ thống giám sát cơ bản là tốt và cũng đã sẵn sàng để có thể thúc đẩy được sự phát triển thêm của hệ thống giám sát kiểm toán độc lập này”, ông Carl chia sẻ.

Cũng tại buổi tọa đàm, ông Alex Ooi - Giám đốc điều hành của Uỷ ban giám sát kiểm toán tại Malaysia đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm quan trọng về giám sát các cuộc kiểm toán các đơn vị có lợi ích công chúng. Ủy ban giám sát kiểm toán (Audit Oversight Board) của Malaysia mới được thành lập từ năm 2010 theo quy định tại Luật Chứng khoán.

Là một đơn vị thuộc Ủy ban Chứng khoán Malaysia, AOB có nhiệm vụ thực hiện kiểm soát chất lượng kiểm toán các đơn vị có lợi ích công chúng bao gồm các công ty niêm yết, các công ty đại chúng, các quỹ đầu tư. AOB cũng có thẩm quyền chấp thuận việc đăng ký và xử lý vi phạm đối với các công ty kiểm toán, kiểm toán viên kiểm toán cho các đơn vị này.

Góp ý cho Việt Nam, ông Alex cho biết: “Tôi nghĩ rằng, để làm tốt hơn thì Việt Nam nên tăng cường tính độc lập, thêm các thành viên trong nhóm đoàn kiểm tra đó không phải là người ở trong doanh nghiệp kiểm toán để đảm bảo được tính độc lập của các kết luận”.

Phần trình bày trực tuyến từ Anh quốc, ông Jon Hooper - Giám đốc Ban chuyên môn Dự án phát triển Quốc tế của ICAEW đã chia sẻ kinh nghiệm về cách thức giám sát chất lượng kiểm toán các hội viên ICAEW tại Anh Quốc. Trong đó, tập trung vào hai chủ đề lớn là đánh giá chất lượng kiểm toán độc lập và soát xét báo cáo tài chính với nhiều chia sẻ kinh nghiệm hữu ích để Việt Nam có thể học hỏi và tham khảo.

Sau phần chia sẻ những kinh nghiệm hữu ích của các chuyên gia quốc tế về quản lý, giám sát hoạt động kiểm toán độc lập tại các thị trường tài chính phát triển hàng đầu thế giới như Anh quốc, và những thị trường phát triển hơn tại khu vực Đông Nam Á, như Malaysia, là phần tọa đàm giữa các chuyên gia quốc tế, Cục Quản lý, Giám sát Kế toán, Kiểm toán và các khách mời tham dự, dưới sự điều phối của bà Elaine Hong, Giám đốc khu vực Đông Nam Á và Trung Quốc của ICAEW.

Có mặt tại buổi tọa đàm, ông Trần Phú Sơn, Phó Tổng Giám đốc dịch vụ Kiểm toán Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam (EY Việt Nam) đã đánh giá cao sự cần thiết của những tọa đàm chia sẻ kinh nghiệm quốc tế để Việt Nam có thể tham khảo, áp dụng phù hợp với bối cảnh của đất nước. Ông Sơn cho biết, trong một thế giới mà tất cả các nền kinh tế, trong đó có nền Kinh tế Việt Nam- một nền kinh tế mới nổi, cũng như các nền kinh tế phát triển trên thế giới đều phải đối mặt với nhiều thách thức, trở ngại đến từ sự biến động (Volatility), sự không chắc chắn (Uncertainty), sự phức tạp (Complexity) và mơ hồ (Ambiguity) thì “trong bối cảnh đó câu chuyện giám sát quản lý và kiến tạo của các cơ quan quản lý đối với nền kinh tế là cực kỳ quan trọng. Sự kiên định và rõ ràng của các chính sách quản lý sẽ trợ giúp cho nền kinh tế cũng như là các doanh nghiệp rất nhiều đề vượt qua giai đoạn khó khăn như hiện nay. Trong bối cảnh đó tôi đánh giá rất cao những diễn đàn như diễn đàn mà chúng ta đang tham gia để chúng ta có thể chia sẻ cũng như học hỏi từ các nền kinh tế hoặc từ các cơ quan quản lý trong khu vực cũng như trên thế giới”, ông Sơn nhấn mạnh.

Ông Sơn cho rằng, rõ ràng là với các hiệp định kinh tế song phương, hiệp định kinh tế đa phương mà Việt Nam đang tham gia một cách tích cực, thì sức ép để Việt Nam mở cửa hội nhập không còn phải là sức ép nữa, mà là yêu cầu bắt buộc. Theo đó, câu chuyện quản lý, câu chuyện giám sát và câu chuyện kiến tạo cũng sẽ phải hòa nhập với các chuẩn mực, cũng như là các thông lệ quốc tế, đặc biệt là trong lĩnh vực kế toán kiểm toán.

“Nói một cách đơn giản, nếu chúng ta muốn giao tiếp một cách thuận lợi và dễ dàng với tất cả công dân toàn cầu, với các doanh nghiệp toàn cầu thì chúng ta phải sử dụng chung một ngôn ngữ, bao gồm cả ngôn ngữ quản lý và ngôn ngữ thực hành. Bởi vậy, tôi đánh giá rất cao các buổi tọa đàm, hội thảo như thế này, để các cơ quan quản lý ở Việt Nam, cũng như là những đơn vị hành nghề ở Việt nam và cũng như là các kiểm toán viên hành nghề ở Việt Nam như tôi có cơ hội để chia sẻ và học hỏi”, ông Sơn chia sẻ.