Biến vùng đất mặn thành vựa nông, thủy sản

Tái cơ cấu nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu

Ở tỉnh Đồng Tháp, Tân Phú Đông là xã cù lao giáp biển đặc biệt khó khăn. Nằm nơi đầu sóng ngọn gió phía hạ lưu sông Tiền, ba bề bốn bên sông nước vây quanh với phía Bắc là vàm Cửa Tiểu, phía Nam là vàm Cửa Đại và biển Đông án ngữ phía Đông nên điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt. Vào mùa khô nhiễm mặn kéo dài khoảng 6 tháng, đất đai chỉ trồng được một vụ lúa/năm, năng suất thấp, bấp bênh lại bị bão tố và thiên tai thường xuyên đe dọa. Đời sống nhân dân cực kỳ khó khăn.

Để biến thách thức thành cơ hội phát triển mạnh mẽ và bền vững, lãnh đạo xã chủ trương tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu. Theo đó, bỏ trồng lúa 1 vụ, chuyển đổi từ độc canh sang đa canh; xây dựng các vùng sản xuất tập trung phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu, nhân rộng các mô hình sinh kế bền vững nâng cao thu nhập, giúp nhân dân an cư lạc nghiệp.

Bí thư Đảng ủy xã Tân Phú Đông Bùi Thái Sơn cho biết, địa phương hoàn thiện và đưa vào vận hành hệ thống thủy lợi Phú Thạnh – Phú Đông ngăn mặn khép kín phục vụ chuyển đổi gần 3.000 ha đất canh tác nhiễm mặn trước đây. Trong vùng dự án, xã định hướng nông dân thay lúa một vụ bằng những cây trồng chịu hạn mặn, phù hợp thổ nhưỡng vừa mang lại hiệu quả kinh tế cao như: sả, dừa, mãng cầu xiêm hoặc các cây trồng cạn khác.

Đối với những vùng ngoài đê, khu vực tiếp giáp biển Đông như: cồn Ngang, cồn Cống… nằm về phía Đông được khuyến khích chuyển sang nuôi tôm sú, tôm thẻ, cua biển, cá chẻm… tạo vùng nguyên liệu tiêu dùng và chế biến xuất khẩu quan trọng.

Thông qua công tác khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật nông nghiệp, bà con còn phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi bò hoặc dê lồng ghép trong các mô hình sinh kế như: lúa + tôm, VAC, VA…phù hợp vùng cù lao nhiễm mặn, tăng thêm nguồn cung nông sản hàng hóa cho nhu cầu thị trường trong nước và ngoài nước. Đến nay, nông dân Tân Phú Đông đã chuyển khoảng 4.300 ha đất lúa một vụ sang các cây trồng có lợi thế cạnh tranh vừa thích ứng biến đổi khí hậu; trong đó, quan trọng nhất là vùng chuyên canh sả khoảng 4.000 ha, lớn nhất tỉnh Đồng Tháp, còn lại là các cây trồng lâu năm khác.  

Từ một cây gia vị vừa là cây dược liệu vốn trồng trong vườn nhà, qua sự nhạy bén của người dân vùng đất khó, sả đã trở thành cây trồng kinh tế bậc nhất trên đất cù lao Tân Phú Đông. Những cánh đồng sả mênh mông, bát ngát thay cho đất lúa một vụ mang lại nguồn thu nhập lớn, giúp nông dân đổi đởi. Ngoài ra, chăn nuôi phát triển với tổng đàn lợn trên 2.400 con, đàn bò trên 2.500 con, đàn gia cầm gần 44.000 con.

Đặc biệt, nghề nuôi thủy sản lợ, mặn được đánh thức đã nhanh chóng vươn lên, khẳng định lợi thế trong nền kinh tế cù lao Tân Phú Đông hôm nay. Tùy theo điều kiện từng tiểu vùng và trình độ canh tác của mình, bà con áp dụng những mô hình nuôi trồng thủy sản hiệu quả phù hợp với định hướng sản xuất thích ứng biến đổi khí hậu. Toàn xã hiện có vùng nuôi thủy sản lợ, mặn trên 6.000 ha ở các cù lao, cồn bãi ven biển... Nổi bật có mô hình tôm + lúa, mô hình nuôi tôm công nghệ cao, nuôi tôm quảng canh cải tiến tập trung tại Cồn Cống, cù lao Lợi Quan và khu vực ven cửa Tiểu, cửa Đại của hệ sông Tiền.

Nông dân làm giàu, nông thôn thịnh vượng

Nông dân Cao Minh Đức, sinh trưởng trên đất cù lao Lợi Quan từng chứng kiến những năm thiên tai nghiêm trọng như trận bão số 9 năm 2006 hay đợt hạn mặn khốc liệt các năm 2016, 2019 khiến địa bàn Tân Phú Đông ảnh hưởng nặng nề. Ông Đức nhận xét: “bỏ lúa”, chuyển đổi cây trồng “thuận thiên” để làm giàu là chủ trương đúng đắn, tạo động lực cho nông nghiệp – nông dân – nông thôn vùng đất khó đi lên.

Nắm bắt thời cơ tới, ông chuyển 1 ha đất lúa một vụ sang trồng chuyên canh sả, mỗi năm đat tổng thu trên 200 triệu đồng, trừ chi phí cỏn lãi trên 150 triệu đồng, cao gấp ba lần độc canh cây lúa trước đây. Ngoài ra, ông còn cất chuổng trại nuôi bò lồng ghép trong mô hình kinh kế tổng hợp. Từ hai nguồn trên, mỗi năm gia đình ông thu lợi gần 300 triệu đồng. Nhờ sớm chuyển đổi cây trồng trên nền đất lúa, ông Cao Minh Đức trở thành triệu phú miền đất mặn hôm nay.

Trong cái khó đã phát sinh nhiều mô hình mới, cách làm hay nơi đầu sóng ngọn gió. Điển hình như ông Hà Văn Hải ở cồn Cống làm giàu với mô hình 1 vụ tôm + 1 vụ lúa mỗi năm.  

Ông Hải cho biết, đất canh tác của ông giáp biển Đông nên ảnh hưởng hạn – mặn nặng nề, trồng lúa thất bát liên miên. Thấy vậy, vào mùa khô ông tiến hành cải tạo ao đầm, lấy nước mặn ngoài sông vào qua hệ thống cống để nuôi thủy sản theo hình thức quảng canh cải tiến. Vào mùa mưa, có nước ngọt, ông làm đất, chuyển sang trồng các giống lúa chịu mặn, năng suất cao thuộc nhóm OM hoặc giống VD 20 chất lượng cao. Với 11 ha sản xuất theo mô hình tôm + lúa, mỗi năm, gia đình ông thu gần 800 triệu đồng, trừ chi phí còn lãi ròng trên 400 triệu đồng.

Ông Ngô Minh Tuấn, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Nuôi trồng thủy sản Tuấn Hiền đi tiên phong nuôi tôm công nghệ cao trên đất cù lao mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội lớn. Công ty hiện có 5 trang trại nuôi tôm thẻ công nghệ cao với diện tích nuôi khoảng 6 ha, sản lượng mỗi năm từ 240 đến 260 tấn tôm thương phẩm.

Ông Tuấn cho biết, mô hình nuôi tôm công nghệ cao cho năng suất đạt 40 – 45 tấn/ ha/ năm, cao gấp 2 – 3 lần so với nuôi tôm trong ao đất truyền thống trước đây.

Bí thư xã Tân Phú Đông Bùi Thái Sơn chia sẻ, nuôi tôm công nghệ cao là định hướng chiến lược của địa phương nhằm phát triển bền vững nghề nuôi thủy sản, tạo vùng nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu quan trọng của tỉnh. Trước mắt, địa phương mở rộng vùng nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao khoảng 100 ha.

Theo lãnh đạo địa phương, hàng năm, Tân Phú Đông đạt sản lượng trên 72.500 tấn sả thương phẩm, trên 4.000 tấn trái cây các loại, trên 44.000 tấn thủy hải sản các loại... Ước tính chung, giá trị sản lượng nông nghiệp – thủy sản của địa phương mỗi năm đạt bình quân trên 4.000 tỷ đồng. Trong gần 11 tháng qua, nông dân cù lao đã thu hoạch được trên 65.000 tấn sả, 3.800 tấn trái cây các loại…

Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người toàn xã nâng lên 67,18 triệu đồng/người/năm, tăng gần gấp ba lần so với cách đây 15 năm; giảm tỷ lệ hộ nghèo toàn xã xuống 1,68%, giảm gần 43% so với cách đây 15 năm. Địa phương phấn đấu nâng thu nhập bình quân đầu người lên khoảng 98 triệu đồng vào năm 2030.

Năm 2025, Tân Phú Đông được công nhận hoàn thành và ra mắt xã nông thôn mới, đang hướng tới mục tiêu xã nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu.

Trong tương lai, khi tuyến đường bộ ven biển quốc gia chạy suốt các tỉnh Nam bộ hình thành đi qua địa bàn Tân Phú Đông sẽ tạo thêm động lực phát triển mới để nơi đây tiếp tục phát huy các tiềm lực sẵn có vươn mình vào kỷ nguyên mới; khẳng định tính ưu việt của nền nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu mà xứ cù lao nhiễm mặn đã xây dựng rất thành công.