Bảo đảm nguồn thu, kiến tạo động lực tăng trưởng

Trong bối cảnh kinh tế thế giới còn tiềm ẩn nhiều bất định, yêu cầu đặt ra với ngành tài chính không chỉ là giữ vững kỷ cương ngân sách, mà còn phải chủ động dẫn dắt tăng trưởng, hỗ trợ sản xuất kinh doanh và thúc đẩy phát triển bền vững.

Theo dự toán, tổng thu cân đối ngân sách nhà nước năm 2026 đạt 2.529.467 tỷ đồng; trong đó thu nội địa tiếp tục giữ vai trò chủ đạo với 2.199.967 tỷ đồng; thu từ dầu thô 43.000 tỷ đồng; thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu 278.000 tỷ đồng và thu viện trợ 8.500 tỷ đồng. Cơ cấu thu cho thấy chính sách tài khóa ngày càng gắn chặt với sức khỏe của nền kinh tế trong nước, đòi hỏi các giải pháp điều hành phải vừa nuôi dưỡng nguồn thu, vừa mở rộng dư địa phát triển dài hạn.

Một trong những trọng tâm hàng đầu trong điều hành năm 2026 là bảo đảm nguồn thu ngân sách nhà nước theo hướng bền vững, mở rộng cơ sở thu và hạn chế tối đa thất thu. Ngành tài chính tiếp tục hoàn thiện thể chế chính sách thu theo hướng bao quát đầy đủ các nguồn thu mới phát sinh từ kinh tế số, thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng xuyên biên giới; đồng thời rà soát, điều chỉnh các sắc thuế để phù hợp hơn với thực tiễn phát triển và thông lệ quốc tế.

Bên cạnh đó, việc quản lý thu được đẩy mạnh trên nền tảng số, tăng cường kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan thuế, hải quan với các bộ, ngành, địa phương nhằm nâng cao hiệu quả giám sát, phân tích rủi ro, chống chuyển giá, trốn thuế và gian lận thương mại.

Song song với nhiệm vụ bảo đảm nguồn thu, chính sách tài khóa năm 2026 tiếp tục được điều hành theo hướng hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm cho doanh nghiệp và người dân. Các giải pháp miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí được nghiên cứu, thiết kế linh hoạt, bám sát diễn biến kinh tế trong nước và quốc tế, bảo đảm đúng đối tượng, đúng mức độ, tránh dàn trải nhưng đủ mạnh để tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh. Chính sách thuế tiếp tục được điều chỉnh theo hướng hài hòa giữa mục tiêu động viên nguồn thu và hỗ trợ doanh nghiệp, người dân, trong đó sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh và rà soát các chính sách ưu đãi thuế theo hướng tập trung vào ngành, lĩnh vực mũi nhọn, chiến lược.

Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài chính được xác định là giải pháp xuyên suốt, nhằm giảm chi phí tuân thủ, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, qua đó nuôi dưỡng và mở rộng nguồn thu ngân sách trong trung và dài hạn.

Cùng với các giải pháp về thu, ngành tài chính tập trung hoàn thiện và triển khai hiệu quả các chính sách huy động nguồn lực cho đầu tư phát triển. Việc sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ, minh bạch cho quản lý, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công. Đồng thời, các khung pháp lý chuyên biệt, cơ chế chính sách vượt trội cho kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, trung tâm tài chính và khu thương mại tự do tiếp tục được nghiên cứu, áp dụng nhằm mở ra không gian tăng trưởng mới cho nền kinh tế.

Đối với chi ngân sách, nâng cao hiệu quả chi tiêu công tiếp tục là yêu cầu xuyên suốt trong điều hành tài chính năm 2026. Nguyên tắc chi trong phạm vi nguồn lực được quán triệt, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất giữa các kế hoạch tài chính, đầu tư công và quản lý nợ công. Cơ cấu lại chi ngân sách gắn với phân cấp, phân quyền, trong đó Trung ương giữ vai trò điều tiết các cân đối lớn, còn địa phương phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Ngân sách nhà nước ưu tiên cho đầu tư phát triển, đặc biệt là hạ tầng chiến lược, liên vùng, hạ tầng số, năng lượng và chuyển đổi xanh; đồng thời bảo đảm chi cho giáo dục đào tạo, y tế; bố trí đủ nguồn lực cho xây dựng pháp luật, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; tiếp tục cải cách chính sách tiền lương và thực hiện các chính sách xã hội. Ngoài ra, việc quản lý, xử lý tài sản công, trụ sở làm việc khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy và đơn vị hành chính tiếp tục được triển khai chặt chẽ, minh bạch, tránh thất thoát, lãng phí.

Quản lý bội chi và nợ công theo hướng chủ động, an toàn, bền vững là một trụ cột quan trọng khác của chính sách tài khóa năm 2026. Việc vay bù đắp bội chi ngân sách nhà nước tiếp tục chỉ sử dụng cho đầu tư phát triển; bảo đảm bố trí đủ nguồn lực trả nợ đầy đủ, đúng hạn, không ảnh hưởng đến hệ số tín nhiệm quốc gia. Hoạt động phát hành trái phiếu Chính phủ được điều hành linh hoạt, phù hợp với khả năng hấp thụ của nền kinh tế, gắn chặt giữa quản lý ngân quỹ nhà nước với quản lý ngân sách và nợ công, qua đó giảm chi phí vay và tăng dư địa chính sách tài khóa.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung, chính sách tài khóa năm 2026 cần tiếp tục đóng vai trò kiến tạo tăng trưởng dài hạn, được điều hành chủ động, bền vững và có trọng tâm, trọng điểm. Trọng tâm là cơ cấu lại chi ngân sách theo hướng nâng cao tỷ trọng chi đầu tư phát triển, tập trung cho hạ tầng chiến lược, hạ tầng số, năng lượng và chuyển đổi xanh; đồng thời phát triển thị trường vốn trở thành trụ cột huy động nguồn lực trung và dài hạn, giảm dần sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, để các định hướng điều hành tài khóa năm 2026 thực sự đi vào cuộc sống, việc hoàn thiện thể chế và phát triển đồng bộ các thị trường tài chính có ý nghĩa then chốt trong việc khơi thông và dẫn dắt nguồn lực cho tăng trưởng. Theo TS. Cấn Văn Lực, đẩy nhanh hoàn thiện thể chế tài chính, đặc biệt là khung pháp lý cho các mô hình mới như tài chính xanh, thị trường carbon và trung tâm tài chính, cùng với việc phát triển thị trường vốn minh bạch, từng bước nâng hạng thị trường chứng khoán sẽ góp phần mở rộng các kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, việc giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh và tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ sẽ là điều kiện quan trọng để khơi thông các nguồn lực xã hội, tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững và mở rộng nguồn thu ngân sách trong trung và dài hạn.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, trong thời gian tới, ngành tài chính sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, xây dựng một hệ thống chính sách hiệu quả, minh bạch, tiên phong cải cách; hướng tới một nền tài chính quốc gia hiện đại, công bằng và phát triển bao trùm.

Trong quản trị tài chính, ngân sách Bộ Tài chính sẽ tiếp tục chủ động phân tích, nhận định những tác động từ những chính sách tài khóa tiền tệ, để kịp thời tham mưu Chính phủ có kịch bản, giải pháp chủ động trong điều hành thu ngân sách nhà nước năm 2026 và các năm tiếp theo. Đồng thời, tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính-ngân sách nhà nước; quản lý chặt chẽ thu ngân sách nhà nước, bảo đảm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời.

Theo các chuyên gia kinh tế, với quyết tâm cải cách của Chính phủ cùng sự đồng thuận của cộng đồng doanh nghiệp và người dân, chính sách tài chính ngân sách năm 2026 được kỳ vọng sẽ không chỉ giữ vai trò ổn định, mà còn trở thành điểm tựa quan trọng, dẫn dắt tăng trưởng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn mới.