'Siết chặt - gỡ trúng' quản lý tàu cá chưa đủ điều kiện

Tại các địa phương ven biển của thành phố, hiện không chỉ “quản cho chặt” mà còn “gỡ cho trúng”, từng bước giải quyết căn cơ nhóm tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động - một trong những “điểm nghẽn” lớn trong công tác chống IUU hiện nay.

Gỡ vướng cho tàu không đủ điều kiện

Theo rà soát của các địa phương, toàn TP Hồ Chí Minh hiện còn 380 tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động trên biển. Các vướng mắc chủ yếu tập trung ở việc hết hạn đăng kiểm, thiếu hoặc chưa phù hợp giấy phép khai thác, chưa lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS) hoặc không đáp ứng quy định về vùng hoạt động. Đây đều là những điều kiện bắt buộc theo quy định pháp luật và các khuyến nghị quốc tế về chống IUU.

Thực tế cho thấy, nhiều tàu cá đã hành nghề ổn định trong thời gian dài, song khi quy định mới được siết chặt, ngư dân lúng túng trong việc điều chỉnh vùng khai thác hoặc hoàn thiện thủ tục pháp lý. Không ít trường hợp phải nằm bờ kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của gia đình ngư dân.

Tại xã Phước Hải, một trong những địa bàn có số tàu cá chưa đủ điều kiện còn khá lớn, chính quyền địa phương đã chủ động lựa chọn cách làm gần dân, sát dân. Thay vì chỉ kiểm tra, xử lý hành chính, xã tổ chức các buổi đối thoại “cà phê sáng cùng ngư dân”, mời các phòng chuyên môn, lực lượng chức năng trực tiếp lắng nghe từng trường hợp cụ thể. Qua đó, những khó khăn về hồ sơ, đăng kiểm, giấy phép hay vùng khai thác được phân loại rõ ràng, “vướng ở đâu gỡ ở đó”.

Bà Phạm Thị Tuyết Trinh, Chủ tịch UBND xã Phước Hải cho biết, địa phương đang rà soát từng tàu, hướng dẫn ngư dân hoàn thiện hồ sơ theo đúng quy định; đồng thời tổng hợp các kiến nghị liên quan đến bất cập về vùng khai thác để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, điều chỉnh phù hợp thực tiễn. Với những tàu chưa đủ điều kiện, xã kiên quyết yêu cầu neo đậu đúng nơi quy định, chịu sự giám sát thường xuyên, tuyệt đối không cho ra khơi trái phép.

Không chỉ Phước Hải, nhiều địa phương ven biển khác của thành phố cũng đang triển khai các mô hình quản lý linh hoạt nhưng chặt chẽ. Tại phường Phước Thắng, Tổ quản lý tàu cá chưa đủ điều kiện được thành lập, thực hiện giám sát hằng ngày bằng hình ảnh và tọa độ neo đậu.

Ông Nguyễn Thành Nhân, Phòng Kinh tế - Hạ tầng - Đô thị, phường Phước Thắng chia sẻ,công tác hỗ trợ hoàn thiện giấy tờ hợp lệ cho 20 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, đang được địa phương chú trọng thông qua việc liên hệ trực tiếp với chủ tàu để hướng dẫn thực hiện các thủ tục theo đúng quy định. Trong thời gian này, những tàu cá không đủ điều kiện hoạt động được bố trí neo đậu và giám sát chặt chẽ tại các cảng cá bởi lực lượng biên phòng, công an và chính quyền địa phương tuyệt đối không cho ra khơi đánh bắt.

Điểm chung trong cách làm của các địa phương là thống nhất quan điểm quản lý nghiêm để ngăn chặn vi phạm IUU, nhưng không hình sự hóa quan hệ dân sinh. Mục tiêu cuối cùng không phải là “đẩy” ngư dân ra khỏi nghề, mà là giúp họ tuân thủ pháp luật, yên tâm vươn khơi đúng quy định. Vì vậy, công tác tuyên truyền, hướng dẫn “cầm tay chỉ việc” được chú trọng, nhất là với các chủ tàu lớn tuổi, hạn chế trong tiếp cận thủ tục hành chính.

Một trong những mô hình được đánh giá cao là cách làm tại xã Long Hải - nơi có đội tàu đánh bắt cũng như tàu không đủ điều kiện chiếm số lượng nhiều nhất của thành phố. Trước thực trạng trên, địa phương đã thành lập tổ phản ứng nhanh, hoạt động 24/24 giờ, trực tiếp “Đi từng ngõ, gõ từng nhà” để rà soát hồ sơ, hướng dẫn ngư dân hoàn thiện các giấy tờ cần thiết. Cách làm chủ động này giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, hạn chế tình trạng ngư dân phải đi lại nhiều lần.

Ông Nguyễn Thái Nguyên, ngư dân ấp Tân Phước, xã Long Hải đang có tàu cá đã đến hạn đăng kiểm, qua theo dõi nắm bắt địa phương đã liên lạc với ông và nhắc nhở ông đưa tàu vào bờ để làm thủ tục. “Tôi đã được phía chính quyền địa phương liên lạc để kịp đưa tàu cá vào bờ làm thủ tục đăng kiểm. Việc làm này giúp tôi không vi phạm IUU, không bị cơ quan chức năng xử phạt vi phạm hành chính. Sự kịp thời này giúp chúng tôi yên tâm hơn vì có sự đồng hành hỗ trợ từ cơ quan chức năng“, ông Nguyên nói.

Theo ông Nguyễn Minh Tâm, Phó Chủ tịch UBND xã Long Hải, trong thời gian chờ hoàn thiện hồ sơ, tất cả tàu cá chưa đủ điều kiện đều được địa phương đóng bảng nhận diện, tập trung neo đậu tại vị trí quy định. Các ấp được phân công theo dõi cụ thể từng tàu, định kỳ báo cáo hình ảnh, tọa độ, khu vực neo đậu. Đồng thời, toàn bộ ngư lưới cụ phải đưa lên bờ để bảo đảm tàu không thể ra khơi trái phép.  

Siết kỷ cương từ cơ sở đến liên ngành

Song hành với việc hỗ trợ ngư dân, thành phố cũng tăng cường kiểm tra, giám sát ở cấp liên ngành. Hiện thành phố đã thành lập Tổ kiểm tra tàu cá không đủ điều kiện hoạt động và tiến hành kiểm tra tại nhiều xã, phường ven biển, với sự tham gia của lực lượng Biên phòng, ngành nông nghiệp - môi trường, công an và chính quyền cơ sở. Hoạt động kiểm tra tập trung làm rõ vị trí neo đậu, tình trạng hồ sơ, công tác quản lý tại địa phương, từ đó kịp thời chấn chỉnh những tồn tại, hạn chế.

Qua công tác kiểm tra tại một số địa phương, khó khăn lớn hiện nay là tình trạng tàu cá không đủ điều kiện đang neo đậu ngoài địa bàn thành phố, hoặc đã sang tên, đổi chủ nhưng chưa hoàn tất thủ tục pháp lý. Nhiều trường hợp địa phương không liên hệ được với chủ tàu, gây khó khăn trong công tác quản lý.

Trước thực trạng này, TP Hồ Chí Minh đang xây dựng phương án phối hợp với các tỉnh, thành ven biển khác để rà soát, truy tìm và bàn giao quản lý theo đúng thẩm quyền. Những tàu đã bán sang địa phương khác nhưng vẫn mang số đăng ký cũ sẽ được lập danh sách đầy đủ, kể cả tàu đã xóa số nhưng chưa hoàn tất sang tên. Lực lượng chức năng của thành phố dự kiến làm việc trực tiếp với từng địa phương để ký biên bản bàn giao nhờ quản lý hộ những tàu không đủ điều kiện này, chấm dứt tình trạng “tàu vô chủ” hoặc quản lý chồng chéo.

“Đợt rà soát, xử lý tàu không đủ điều kiện này sẽ phải thực hiện “đến cùng”, không để sót, không để tái diễn vi phạm. Các địa phương phải chịu trách nhiệm quản lý chặt chẽ tàu cá không đủ điều kiện; thu giữ ngư lưới cụ, trang thiết bị; ghi nhận đầy đủ hình ảnh, thời gian, tọa độ neo đậu; phân công cán bộ theo dõi, giám sát cụ thể từng tàu. Đồng thời, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư đưa các tàu không đủ điều kiện ra khỏi danh sách tàu khai thác, bảo đảm không thể xuất bến trái phép”, bà Phạm Thị Na, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hồ Chí Minh nói.

Những nỗ lực trong quản lý tàu cá không đủ điều kiện cho thấy cách tiếp cận ngày càng thực chất của TP Hồ Chí Minh: siết chặt kỷ cương pháp luật đi đôi với hỗ trợ, đồng hành cùng ngư dân. Việc quản lý chặt từ gốc, từ tàu thuyền, giấy tờ đến hành vi khai thác không chỉ nhằm tháo gỡ “thẻ vàng” IUU, mà còn hướng tới mục tiêu dài hạn là xây dựng nghề cá có trách nhiệm, bền vững.