Một cửa hàng của tập đoàn bán lẻ Sears ở Los Angeles, California, Mỹ. Ảnh: TTXVN phát
Trước khi một loạt các “ông lớn” trong ngành bán lẻ như Amazon, Home Depot, Walmart hay Kmart ra đời và tạo dựng được tên tuổi như ngày nay, thì Sears là cái tên đã từng rất quen thuộc với nhiều thế hệ người Mỹ. Từ một công ty chuyên bán đồng hồ đặt hàng qua thư ở Minneapolis 132 năm về trước, Sears đã lớn mạnh và trở thành cửa hàng bách hóa của nước Mỹ và đã từng là nhà bán lẻ lớn nhất thế giới.
Gã khồng lồ "ngã ngựa"
Đối với nhiều thế hệ người Mỹ, ấn phẩm quảng cáo (catalog) của Sears là vật “bất di bất dịch” ở hầu như mọi căn nhà. Tên tuổi Sears nổi lên trong giới kinh doanh khi tòa trụ sở chính cao 108 tầng của tập đoàn này mọc lên sừng sững trên nền trời Chicago. Ông Mark Cohen, một giáo sư ngành bán lẻ của Đại học Columbia University, cho biết Sears lúc đó giống như Amazon của thời nay.
Thế nhưng, bức tượng đài một thời ấy đã sụp đổ. Vướng vào nợ nần chồng chất trong khi doanh số lao dốc, Sears đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản theo Chương 11 trong Luật phá sản Mỹ cho tòa án tại quận Nam ở thành phố New York, và thông báo kế hoạch đóng cửa 142 trong số gần 700 cửa hàng còn lại, đồng thời cắt giảm hàng ngàn vị trí việc làm trong nỗ lực để trụ lại dù là ngắn ngủi. Sears cho biết đã nhận được cam kết hỗ trợ tài chính về nợ trị giá 300 triệu USD và đang đàm phán để có thêm 300 triệu USD.
Tuy nhiên, giới phân tích tỏ ra hoài nghi về khả năng Sears có thể vượt qua “kiếp nạn” này. Ông Neil Saunders, Giám đốc điều hành của GlobalData Retail, cho rằng Sears đã bị “mục ruỗng” quá nhiều để có thể tiếp tục tồn tại. Trên thực tế, sự phá sản của Sears đã được báo trước từ nhiều năm qua. “Ông lớn một thời” này đã sa đà vào đầu tư đa ngành. Sears cứ cắt giảm chi phí và để cho các cửa hàng của mình “mốc meo” lên trước sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt từ những doanh nghiệp bán lẻ khổng lồ như Walmart và Target. Và dù đã mở rộng lên cả Internet, nhưng Sears vẫn chưa thể là đối thủ của Amazon. Nói cách khác, ông Cohen cho rằng Sears đã "sống mòn" từ rất lâu rồi.
Đã từng có thời điểm Sears có đến khoảng 350.000 nhân viên, nhưng trong hồ sơ xin bảo hộ phá sản thì con số này chỉ còn 68.000. Vào thời “hoàng kim”, Sears quản lý tới 4.000 cửa hàng vào năm 2012, nhưng giờ chỉ còn hơn 500 cửa hàng.
Vì đâu nên nỗi?
Sears ra đời năm 1886, khi Richard W. Sears, lúc đó là một nhân viên ga tàu ở North Redwood, Minnesota, bắt đầu bán đồng hồ để kiếm thêm thu nhập. Năm sau đó, Sears đã mở cửa hàng đầu tiên ở Chicago và thuê một thợ làm đồng hồ tên là Alvah C. Roebuck. Công ty của Sears phát hành catalog đặt hàng qua thư đầu tiên vào năm 1888. Cùng với những cái tên như Montgomery Ward và J.C. Penney, Sears đã góp phần đưa văn hóa tiêu dùng Mỹ vươn xa.
Có một thời mà người ta có thể tìm thấy gần như mọi thứ trong catalog của Sears, kể cả một ngôi nhà. Tiểu thuyết gia 71 tuổi Allan Gurganus nói rằng thời ấy, xét về tầm quan trọng trong một căn nhà thì catalog của Sears chỉ đứng sau quyển Kinh Thánh.
Đối với nhiều thế hệ, Sears là người tiên phong trong gần như mọi lĩnh vực, từ dịch vụ giao hàng tận nhà, các phòng thí nghiệm thử nghiệm sản phẩm đến sáng kiến chia lời cho nhân viên. Khi sự thịnh vượng hậu Thế chiến thứ II dẫn đến sự phát triển của các vùng ngoại ô, thì Sears lại “đi tắt đón đầu” trong một xu hướng mới lúc bấy giờ là trung tâm thương mại.
Đến cuối những năm 1960, Sears là nhà bán lẻ lớn nhất thế giới. Năm 1975, “ông lớn” này khánh thành trụ sở Sears Tower, tòa nhà giữ ngôi vị cao nhất thế giới trong suốt 25 năm. Từ năm 1981-1985, Sears chi tiêu mạnh tay, thâu tóm công ty môi giới chứng khoán Dean Witter Reynolds và công ty bất động sản Coldwell, Banker. “Đại gia” này còn thành lập công ty phát hành thẻ tín dụng Discover.
Ông Cohen cho biết lúc ấy, Sears “vung tiền" vào các công ty khác, và mảng kinh doanh bán lẻ dần trở nên bệ rạc. Cuối cùng Sears phải “thanh lý" dần các công ty đó. Thậm chí, để tiết kiệm tiền và tạo ra nguồn vốn, “ông lớn” này còn phải bán đi một vài thương hiệu nổi tiếng nhất của mình như Craftsman và DieHard. Năm 1993, Sears "khai tử" ấn phẩm catalog từng một thời làm mưa làm gió của mình. Và không lâu sau đó, “vị đại gia thất thế” này còn phải ngậm ngùi bán cả dinh cơ Sears Tower.
Sears phát động một chiến dịch quảng cáo đình đám vào năm 1993 và đã có một màn "tái xuất" từ giữa đến cuối những năm 1990, nhưng không được lâu. Nhà quản lý quỹ đầu tư mạo hiểm Eddie Lampert mua lại tập đoàn vào năm 2005 và thành lập Sears Holdings Corp. Ông Lampert bắt đầu thực hiện cắt giảm chi phí và bán dần bất động sản, nhưng vẫn không thể nào vực dậy được tập đoàn này.
Tác giả chuyên viết về lịch sử của ngành bán lẻ Vicki Howard cho rằng Sears đã thích nghi quá chậm chạp khi người tiêu dùng có xu hướng quay lưng với hình thức mua sắm tại cửa hàng truyền thống và chuyển sang mua sắm trực tuyến. Ông Levinson cho biết hiện giờ có nhiều cửa hàng chuyên về một mảng nào đó của thị trường và không còn nhiều cửa hàng cố gắng phục vụ tất cả mọi người. Và thế là Sears cứ “mắc kẹt” trong khi thị trường đang không ngừng phân mảnh. Cuối cùng, Sears sẽ biến mất, mà theo lời ông Cohen: “Đó là bi kịch của nước Mỹ. Lẽ ra nó đã không có một kết cục như vậy”.