Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: An Đăng/TTXVN
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ GD&ĐT nhận được trên 200 ý kiến của cử tri gửi tới, bày tỏ sự băn khoăn, lo lắng trước việc thiếu giáo viên và giáo viên bỏ việc, chuyển việc. Việc thiếu giáo viên và giáo viên nghỉ việc, chuyển việc là hai vấn đề khác nhau nhưng có mối liên hệ mật thiết với nhau.
Về việc thiếu giáo viên, ngành Giáo dục đã phối hợp với ngành Nội vụ tính toán và xác định số lượng giáo viên từ nay đến năm 2026 cần phải bù đắp, bổ sung lên đến 107.000 chỉ tiêu. Con số này có thể còn biến động trước tình hình giáo viên nghỉ việc. Chúng ta cần tính toán để đảm bảo vừa duy trì hoạt động dạy và học bình thường để thực hiện các mục tiêu đổi mới, nâng cao chất lượng.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng lý giải nguyên nhân của tình trạng thiếu giáo viên là do từ nhiều năm về trước đã thiếu, giáo viên bỏ việc, giảm biên hoặc do nhiều năm không tuyển, tuyển ít hơn số cần. Tiếp theo là thiếu giáo viên do tăng dân số tự nhiên.
Bộ trưởng lấy ví dụ, nếu lấy mốc thời gian từ tháng 9/2015 (bắt đầu năm học 2015 - 2016), tổng số học sinh là trên 19 triệu, nhưng đến tháng 9/2022, số học sinh là trên 23 triệu. Trong khi đó, số giáo viên cho bậc mầm non đến phổ thông thời điểm tháng 9/2015 là 1.000.156 người, và đến thời điểm tháng 9/2022 là 1.227.000 giáo viên; số giáo viên như vậy chỉ nhích thêm 227.000, trong khi số học sinh đã tăng trên 3 triệu.
Thiếu giáo viên còn do biến động về dân số, một số vùng miền dồn về các thành phố lớn và các khu công nghiệp; thiếu giáo viên do vấn đề dịch bệnh tác động đến các trường mầm non phải đóng cửa, đặc biệt là các nhóm trẻ tư thục thì số lượng đóng cửa rất lớn; thiếu do nhu cầu để thực hiện phổ cập mầm non 5 tuổi; thiếu giáo viên do việc tăng từ học 1 buổi lên 2 buổi/ngày. Thiếu do chuẩn về mặt tỷ lệ giáo viên trên học sinh và số học sinh trên lớp để đảm bảo chuẩn 35 học sinh/lớp ở tiểu học và 45 học sinh/lớp ở bậc trung học. Chuẩn này đã được xác định từ năm 2010 và đến năm 2019, trong điều lệ trường tiểu học, điều lệ trường trung học đã nhắc lại.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: "Muốn nâng cao chất lượng thì không thể duy trì số lượng học sinh quá lớn trên lớp. Nếu số lượng 50 - 60 học sinh/lớp thậm chí hơn thế thì rất khó để nâng cao chất lượng dạy và học".
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng chỉ ra một nguyên nhân nữa là đã có thời gian dài không tuyển giáo viên hoặc không tuyển được, nhiều nơi dồn vài ba năm mới tuyển. Mặc khác, có tình trạng thiếu nguồn tuyển hoặc có nguồn đã được đào tạo nhưng không dự tuyển được vì chọn các ngành khác.
Thiếu giáo viên do phải triển khai một số môn học mới trong chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao năng lực, phẩm chất, kỹ năng của người học. Chẳng hạn như môn Tin học, Ngoại ngữ bắt buộc từ lớp 3 vào năm 2022, còn học sinh THPT là môn Mỹ thuật, Âm nhạc. Theo con số thống kê thì chỉ số giáo viên dành cho các môn học mới đến năm 2025 và 2026 thiếu 26.228 giáo viên để đảm bảo cho môn học.
Giải pháp đề ra, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: "Vừa qua Bộ Chính trị đã duyệt giao cho ngành Giáo dục hơn 65.000 chỉ tiêu biên chế giáo viên từ nay đến năm 2026. Riêng năm 2022, chỉ tiêu biên chế là hơn 27.000 giáo viên. Các Sở Nội vụ của các địa phương đã bắt đầu công việc tuyển dụng giáo viên. Ngoài việc thiếu chỉ tiêu, các địa phương còn tồn đọng hơn 10.000 chỉ tiêu chưa tuyển dụng. Đề nghị các địa phương vừa tuyển dụng mới, vừa tuyển dụng số lượng còn tồn đọng này".
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng nhấn mạnh: "Trong số 65.000 chỉ tiêu, tuy là rải rác đến năm 2026 nhưng cũng mong ngành Nội vụ phối hợp với ngành Giáo dục để dồn chỉ tiêu này cho năm 2023 và năm 2024. Bởi đây là các năm nhu cầu giáo viên cho các môn học mới rất lớn. Nếu như sau năm 2024, khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới đã xong thì việc tuyển dụng không còn nhiều ý nghĩa".
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, việc dồn vào tuyển dụng cũng sẽ dẫn đến những khó khăn khác như nguồn tuyển và tăng chỉ tiêu đào tạo. Các địa phương cần tuyển ngay, tránh tình trạng để dồn 2-3 năm mới tuyển.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu một trong các chính sách rất quan trọng là tăng lương cho giáo viên. Chính sách này đang được Chính phủ tính toán, sẽ là giải pháp quan trọng để giải quyết đời sống, tâm lý giáo viên, để giáo viên yên tâm công tác.
"Đặc biệt chúng ta thấy, giáo viên thiếu nhiều nhất và bỏ việc nhiều nhất là ở bậc mầm non, chiếm trên 40%. Đề nghị, Quốc hội xem xét điều chỉnh phụ cấp ưu đãi cho giáo viên bậc mầm non. Hiện nay, phụ cấp ưu đãi của giáo viên mầm non đang tính 35%, nếu tốt nhất tăng phụ cấp ưu đãi cho giáo viên mầm non tương tự như phụ cấp ưu đãi của y tế cấp cơ sở, nếu không thì cũng tối thiểu tăng 35% lên 70% ngang với mức ưu đãi cũ của y tế cơ sở", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: "Về phía ngành giáo dục chúng tôi kiến nghị và rất mong muốn tăng phụ cấp ưu đãi cho giáo viên mầm non. Một chính sách nữa để giải quyết thiếu giáo viên, đó là cân nhắc việc giảm biên chế 10%. Con số này cân nhắc điều chỉnh ở tỷ lệ là giáo viên. Các địa phương đề nghị cần giám sát, thanh tra, kiểm tra việc tuyển dụng đảm bảo việc tuyển dụng công khai, công bằng, tránh phát sinh tiêu cực trong tuyển dụng giáo viên. Nếu phát sinh vấn đế tiêu cực trong tuyển dụng có thể là một trong những lý do khiến nhiều người không muốn ứng tuyển. Đây là điều hết sức lưu ý, đề phòng".
Đồng thời, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng đề các địa phương tăng cường dùng ngân sách địa phương để ký các hợp đồng đối với giáo viên mà không thuộc các chỉ tiêu biên chế. Hiện còn thiếu căn cứ pháp lý cho việc này. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ GD&ĐT đang phối hợp với các Bộ, ngành để có cơ chế cho các địa phương thực hiện nội dung này.