Là 1 trong 15 di tích trên địa bàn Lào Cai được xếp hạng cấp quốc gia nhưng đã nhiều năm nay, di tích hang động Mường Vi dường như bị bỏ quên. Bà Lý Thị Vinh, Phó Chủ tịch UBND huyện Bát Xát, Lào Cai cho biết, từ năm 2008 trở lại đây quần thể di tích một thời lừng danh này hầu như không có khách đến thăm, đơn giản chỉ là do hạ tầng xuống cấp, đường đi lại khó khăn. Mê cung diễm lệ trong lòng núi Từ thành phố Lào Cai ngược hướng Tây Bắc khoảng 20 km, qua thị trấn Bát Xát, đến xã Bản Vược rẽ trái chưa đầy 5 km là đã tới đất Mường Vi. Mường Vi là tiếng Giáy, dịch ra tiếng Việt là thu nhỏ (cảnh đẹp thu nhỏ trong lòng núi). Đây cũng là nơi lưu giữ những huyền thoại về thần tiên, cảnh giới.
Truyền thuyết kể lại, Mường Vi trước kia còn gọi là Mường Tiên. Vì thấy nơi đây phong cảnh núi non hùng vĩ, thơ mộng, nên các vị tiên trên trời thường bay xuống dạo chơi, ngắm cảnh và ở lại trong động. Hàng ngày, tiên dạy cho nhân dân biết khai khẩn ruộng nương, trồng lúa, trồng ngô. Nhờ đó mà bây giờ Mường Vi mới có thứ gạo Séng Cù thơm ngon nức tiếng.
Mỗi khi làng bản có lễ hội, đám cưới, đám hỏi… các vị tiên nhà trời còn cho nhân dân mượn bát đũa, đồ dùng để tổ chức vui vẻ, linh đình. Nhưng do lòng tham và sự không trung thực của một số người mà tiên nổi giận, biến tất cả những đồ đạc, bát đũa, mâm xôi… thành đá, tạo nên quần thể hang động.
Mường Vi lâu nay bị du khách lãng quên. Ảnh: baodatviet |
Quần thể động Mường Vi có nhiều hang động lớn nhỏ với những truyền thuyết và vẻ đẹp khác nhau. Động Thủy Tiên (do hang nằm dưới chân núi cô Tiên nên nhân dân gọi là động Thuỷ Tiên) thì quyến rũ bởi muôn vàn thạch nhũ đủ màu sắc. Từ chóp những thạch nhũ đã được hình thành từ triệu năm trước, từng giọt nước trong suốt, mát lạnh chắt từ lòng đá mẹ cần mẫn nhỏ xuống hòa vào dòng suối.
Điều kỳ thú là suốt chiều sâu của hang có một dòng suối trong veo với những cồn cát mịn hay những dải đá sỏi trải dài trắng tinh làm tôn thêm vẻ diễm lệ của động. Động Thủy Tiên lối vào chỉ đủ chỗ cho một người lách qua, nhưng càng vào sâu lòng động càng cao rộng. Nơi cao nhất đến chục mét, rộng như một tòa nhà lớn, xung quanh được tạc bằng phù điêu, tạo thành bức họa thạch kiệt tác của tự nhiên… Còn chiều dài của nó thì khỏi phải bàn, dài xuyên vài quả núi, dễ chừng đến chục cây số.
Động Cám Rúm, hay còn gọi là hang Gió vì lúc nào lòng động cũng hun hút gió, phía trong có nhiều nhũ đá hình ruộng bậc thang, có buồng nơi các cô tiên ngủ xung quanh là rèm đá óng ánh; động Cám Rang có cổng trời bằng đá, có những mâm ngũ quả đá đẹp như chốn tiên cảnh; động Cám Tẳm, tương truyền trong dân gian xưa là kho nông cụ, đồ dùng của các nàng tiên nay đã hóa đá…
Hang Pạc Cám - dịch từ tiếng địa phương có nghĩa là hang Cửa cấm - theo như các nhà khảo cổ học Pạc Cám còn chứa đựng nhiều dấu ấn của người xưa đến nay chưa khám phá hết được những bí ẩn.
Vẻ đẹp lộng lẫy của động Mường Vi từ khi phát hiện đã từng hấp dẫn bao du khách trong và ngoài nước. Danh thắng đưa vào hoạt động phục vụ khai thác du lịch đã được nhiều công ty lữ hành hưởng ứng và thiết lập tour du lịch. Cùng với đó, các công trình trong quần thể hang động, như đường dẫn vào hang, khu nhà đón tiếp khách du lịch, hệ thống hạ tầng dịch vụ phục vụ du khách, đường điện chiếu sáng được nhà nước đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, từ năm 2008 trở lại đây, khách bỗng thưa dần.
Danh thắng cấp quốc gia bị lãng quên Không bao lâu sau khi được xếp hạng cấp quốc gia, quần thể hang động Mường Vi - danh thắng nức tiếng một thời từng được du khách thích thú ví với động Phong Nha (Quảng Bình) đã bị lãng quên nhanh chóng. Không hiểu tại sao một Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia mà lối vào tuy được rải đá nhưng cỏ cây mọc chen nhau um tùm không có ai dọn dẹp.
Cửa hang trước kia luôn được khóa bảo vệ an toàn thì nay đã bị hỏng và bỏ ngỏ, mặc cho mọi người ra vào hang tự do. Đương nhiên vì thế mà động tiên bị xâm hại không thương tiếc. Trong lòng hang, nhiều nhũ đá ở các vị trí cao, thấp đã bị khách du lịch vô ý thức đập vỡ hoặc lấy mang về làm tài sản riêng. Toàn bộ hệ thống điện trong hang trước đây đầu tư rất tốn kém, khi bật lên làm cho hang động sáng đẹp lung linh kỳ ảo muôn màu thì nay đã bị vỡ, hư hỏng hầu hết.