Đơn cử, tại xã Biển Bạch, huyện Thới Bình có khoảng 506 hộ phải sống trong tình trạng thiếu nước sạch sinh hoạt. Để ứng phó với tình hình trên, người dân địa phương phải mua nước sạch để sử dụng với giá nước cao, từ 40.000 - 45.000 đồng/m3.
Ông Mai Hồng Cát, ngụ ấp Thanh Tùng, xã Biển Bạch, huyện Thới Bình bộc bạch: Từ trước tới nay, nước sinh hoạt của gia đình ông phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nước mưa. Do đó, trong những tháng mùa khô, gia đình ông phải mua nước ngọt từ các ghe chở nước từ nơi khác đến. Trong khi đó, giá bán nước luôn rất cao. Nơi đây, còn nhiều hộ thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô, do khoan giếng nước nhiễm phèn, nhiễm mặn không sử dụng được, trồng hoa màu cũng không có nước tưới. Nếu mùa khô kéo dài, khi các hộ dân sử dụng hết nước ngọt từ nguồn nước mưa trữ trong gia đình, dẫn đến việc tiếp cận nguồn nước ngọt phục vụ nhu cầu sinh hoạt, sản xuất sẽ càng thêm khó khăn.
Bí thư kiêm Trưởng ấp Thanh Tùng, xã Biển Bạch Lê Thành Văn cho hay: Ấp hiện có khoảng 165/417 hộ sống trong tình trạng thiếu nước sinh hoạt thường xuyên, đây là những hộ chưa được đầu tư đường ống cấp nước.
Theo báo cáo từ UBND xã Biển Bạch, huyện Thới Bình, mặc dù hệ thống đường ống nước sinh hoạt đã phủ được khoảng 80% xã, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết như: công suất bơm rất yếu, hay xảy ra sự cố mất nước. Nguyên nhân do hiện xã Biển Bạch vẫn chưa có trạm bơm chính, phải phụ thuộc từ trạm bơm đặt tại xã Tân Bằng. Công suất bơm của các trạm bơm này không đủ đáp ứng nhu cầu của người dân, nhất là trong mùa hạn hán.
Trong khi đó, tại huyện U Minh có khoảng 504 hộ tại xã Khánh Thuận, Khánh Lâm và Khánh Hội; huyện Phú Tân có 300 hộ tại thị trấn Cái Đôi Vàm, xã Nguyễn Việt Khái, xã Phú Mỹ (ở khu vực dân cư sinh sống phân tán, thưa thớt) cũng gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn nước ngọt phục vụ sinh hoạt hàng ngày. Riêng tại huyện Trần Văn Thời có 22 hộ cư ngụ trên đảo Hòn Chuối cũng đang đối mặt trước nguy cơ bị thiếu hụt nguồn nước ngọt trong mùa khô năm nay. Hiện tại, lượng nước trữ còn lại sử dụng được thêm khoảng hai tháng nữa. Nếu mùa khô kéo dài quá hai tháng thì phải tính toán đến việc vận chuyển bổ sung nguồn nước ngọt từ đất liền ra đảo Hòn Chuối.
Giám đốc Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Cà Mau Lê Công Nguyên nhấn mạnh,, tỉnh đã có giải pháp trước mắt và lâu dài nhằm từng bước khắc phục có hiệu quả tình trạng thiếu nước sạch, nước ngọt phục vụ sinh hoạt, sản xuất của người dân vùng nông thôn.
Trước mắt, tỉnh ưu tiên đẩy nhanh tiến độ thi công đối với các hạng mục công trình thuộc Dự án Công trình trữ nước và hệ thống cung cấp nước sinh hoạt tại các vùng có nguồn nước bị ô nhiễm, vùng khan hiếm nước, vùng bị ảnh hưởng xâm nhập mặn để kịp thời đưa vào khai thác, vận hành, mang lại hiệu quả sau đầu tư; tổ chức theo dõi trữ lượng và chất lượng nguồn nước cấp cho sinh hoạt, có kế hoạch phân phối nước cụ thể cho từng giai đoạn và điều chỉnh hợp lý khi nguồn nước bị thiếu.
UBND tỉnh cũng đã chỉ đạo xây dựng và phê duyệt Đề án nâng cao năng lực trữ nước tại Quyết định số 1292/QĐ-UBND ngày 21/7/2023. Tuy nhiên, do chưa bố trí được nguồn vốn nên việc triển khai thực hiện chậm; chưa triển khai thực hiện chủ trương lồng ghép nguồn vốn từ các chương trình, dự án khác để thí điểm thực hiện các mô hình trữ nước trong cộng đồng dân cư theo quy mô hộ, nhóm hộ.
Qua rà soát của cơ quan chức năng cho thấy, qua các mùa khô 2015 - 2016, 2019 - 2020, 2023 -2024 các hộ dân thiếu nước sinh hoạt, chủ yếu là các hộ sống phân tán, thưa thớt ở những khu vực có điều kiện địa chất không khoan được giếng nước ngầm hoặc có nước ngầm nhưng không sử dụng được (nhiễm phèn, mặn). Do các hộ sống phân tán ở xa đường ống nên rất khó khăn trong việc tiếp cận nguồn nước sinh hoạt tập trung.
Cơ quan chức năng đã thiết lập các điểm cấp nước tập trung, hỗ trợ dụng cụ chứa nước, vận chuyển nước đến các khu vực khó khăn về nước để người dân có nước sử dụng. Dù vậy, các điểm cấp nước tập trung, dụng cụ trữ nước có dung tích nhỏ (bồn nhựa 1 mét khối) không thể đảm bảo cho người dân sử dụng đủ trong những tháng mùa khô, nên hàng năm khi mùa khô đến, tình hình thiếu nước sinh hoạt của các hộ dân lại tiếp tục diễn ra.
Để giải quyết dứt điểm tình trạng thiếu nước, tỉnh định hướng cung cấp nguồn nước sinh hoạt bền vững cho người dân đối với các khu vực chưa tiếp cận được nước nối mạng, dân cư sinh sống thưa thớt, dân cư vùng không khoan khai thác được nước dưới đất.
Về giải pháp cơ bản và lâu dài, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau đề xuất đầu tư công trình cấp nước cho các tuyến dân cư sinh sống theo tuyến; cấp nước cho các hộ dân sinh sống phân tán; cấp nước cho đảo Hòn Chuối thuộc huyện Trần Văn Thời. Đồng thời, tỉnh tập trung nguồn lực đầu tư các công trình cấp nước sạch nông thôn và triển khai thực hiện Đề án nâng cao năng lực trữ nước đã được phê duyệt tại Quyết định số 1292/QĐ-UBND ngày 21/7/2023.
Ông Châu Công Bằng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau thông tin: Thời gian tới, tỉnh tập trung nguồn lực đầu tư các công trình cấp nước sạch nông thôn và triển khai thực hiện Đề án nâng cao năng lực trữ nước đã được phê duyệt tại Quyết định số 1292/QĐ-UBND ngày 21/7/2023 của UBND tỉnh.
Sở Nông nghiệp và Môi trường đề xuất UBND tỉnh cho chủ trương chuẩn bị đầu tư một số hạng mục công trình đã xuống cấp; chủ động đề xuất việc bố trí nguồn vốn địa phương và trung ương hỗ trợ hoặc nguồn vốn hợp pháp khác để triển khai thực hiện đảm bảo nước sạch sinh hoạt cho khoảng 14.000 hộ gia đình, với kinh phí dự kiến khoảng 200 tỷ đồng.
Cùng với đó là bố trí ngân sách, huy động nguồn vốn phù hợp để thực hiện Đề án nâng cao năng lực trữ nước đã được phê duyệt tại Quyết định số 1292 của UBND tỉnh; trong đó tập trung đầu tư xây dựng bể lót bạt chứa nước mưa quy mô hộ gia đình, đảm bảo nước sạch sinh hoạt cho tất cả các hộ sinh sống phân tán hoặc ở các khu vực không khai thác được nguồn nước ngầm đảm bảo chất lượng.
Sở Nông nghiệp và Môi trường đề xuất UBND tỉnh cho chủ trương chuẩn bị đầu tư đối với các khu vực, tuyến dân cư nông thôn có quy mô lớn, có tính kết nối cao nhằm từng bước thay thế các công trình cũ, xóa bỏ dần số giếng khoan nhỏ lẻ (trong số 180.000 hộ sử dụng giếng khoan riêng lẻ trên địa bàn tỉnh) và cho chủ trương đầu tư thí điểm một số công trình trữ nước tập trung theo qui mô cộng đồng nhỏ (giếng làng) ở một số khu vực phù hợp để chủ động huy động nguồn lực đầu tư theo hướng đầu tư hệ thống các công trình đảm bảo hiệu quả kinh tế và chi phí vận hành, duy tu, sửa chửa, nâng cấp mở rộng.
Thời gian qua, nguồn nước sinh hoạt của người dân trên địa bàn tỉnh Cà Mau chủ yếu từ các nguồn nước ngầm (nước dưới đất) và nước mưa; không có nguồn nước mặt (nước ngọt) thay thế, bổ sung vào mùa khô. Vấn đề đặt ra là một số khu vực không khai thác được nước ngầm hoặc khai thác được nhưng nước ngầm bị nhiễm phèn, mặn, không đảm bảo chất lượng phục vụ sinh hoạt.
Nguồn nước ngầm được cấp từ công trình khai thác tập trung, do hai đơn vị cung cấp, đó là: Công ty Cổ phần cấp nước Cà Mau cấp nước cho các khu vực đô thị, thị trấn với khoảng 90.000 hộ, chiếm 97% hộ dân khu vực đô thị, thị trấn; Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường cấp nước các khu vực trung tâm xã và các tuyến dân cư nông thôn với khoảng 40.000 hộ, chiếm 18% số hộ dân nông thôn. Số hộ còn lại khoảng 180.000 hộ sử dụng từ nước giếng khoan riêng lẻ của hộ gia đình và trữ nước mưa để sinh hoạt.
Hiện trên địa bản tỉnh có khoảng 55% số công trình phục vụ cho 14.000 hộ dân (nằm trong tổng số 40.000 hộ dân ở nông thôn sử dụng nước từ công trình tập trung) bị xuống cấp do đầu tư đưa vào sử dụng quá lâu vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000. Phần lớn các công trình này trước đây khi đầu tư hoàn thành giao cho chính quyền cấp xã quản lý, khai thác, nhưng hầu hết hoạt động không hiệu quả, thu không đủ chi, không cân đối được nguồn để duy tu, sửa chữa thường xuyên.