Lưu ý rằng cho tới năm 1971, tỷ lệ này tại Cuba vẫn ở mức 4,0%, dù đã thấp hơn so với thời kỳ trước khi cách mạng thành công. Riêng Trạm xá đa khoa Vedado, bác sĩ Roca Menéndez tự hào thông báo trong 5 năm qua đã không ghi nhận bất kỳ trường hợp trẻ sơ sinh hay sản phụ nào tử vong, và tại địa bàn quản lý, 100% trẻ em dưới 1 tuổi được tiệm chủng đầy đủ 11 loại vắc-xin chống 13 loại bệnh phổ biến và 100% các bà mẹ mang thai được theo dõi, chăm sóc y tế định kỳ.
Một phòng khám bệnh thuộc hệ thống bác sỹ gia đình ở tỉnh Pinar del Rio, miền Tây Cuba. |
Tuổi thọ trung bình của người dân Cuba cũng không ngừng được cải thiện và hiện đang ở mức xấp xỉ 81 tuổi với nữ giới và 79 tuổi với nam giới, cao hơn tương đối so với chỉ số tương ứng 75 và 72 tuổi vào đầu những năm 1980, trước khi chương trình bác sĩ gia đình được triển khai. Và một điểm đáng chú ý khác là sự thay đổi cơ bản trong biểu đồ bệnh lý tại đảo quốc Caribe này: các mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe người dân, hay nói cách khác là các bệnh gây tử vong hoặc có mức mắc bệnh cao, đã dịch chuyển từ các bệnh truyền nhiễm sang các bệnh kinh niên không truyền nhiễm như ung thư, tim mạch hay thần kinh.
Cần nhấn mạnh rằng Cuba đã giành được tất cả các thành tích ấn tượng kể trên, cùng nhiều thành tựu y tế khác nữa, trong bối cảnh bị Mỹ bao vây cấm vận ngặt nghèo từ hơn nửa thế kỷ qua, và do đó tiếp cận rất khó khăn các công nghệ, sản phẩm y tế và dược phẩm tiên tiến của thế giới, đặc biệt là trong hơn 2 thập kỷ qua sau khi khối xã hội chủ nghĩa tại Đông Âu sụp đổ.
Bình luận về nguyên nhân thành công của mô hình bác sĩ gia đình tại Cuba, bà Roca Menéndez cho rằng quan trọng nhất là quyết tâm chính trị của Nhà nước trong việc áp dụng một chiến lược và tầm nhìn mang tính dài hạn.
Việc phát triển mô hình bác sĩ gia đình tại Cuba không chỉ đơn thuần là chỉ định các bác sĩ về địa phương và lập ra các phòng khám, mà là sự phối hợp hoạt động của nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau và dựa trên những điều kiện được chuẩn bị từ trước.
Trước khi Cách mạng Cuba thành công năm 1959, tình trạng y tế tại quốc đảo này cũng lạc hậu và mất cân đối giống như đa phần các nước đang phát triển khác ở khu vực. Vào thời điểm đó, Cuba chỉ có 6.000 bác sĩ, gần như chỉ tập trung tại thủ đô La Habana, và gần một nửa trong số này do sự xúi giục của Mỹ đã rời bỏ đất nước ngay khi Chính phủ cách mạng lên cầm quyền. Để đối phó với tình hình khó khăn đó cũng như hoàn thành mục tiêu ưu tiên công tác xã hội mà cách mạng đề ra, chính phủ Cuba đã tập trung các nguồn nhân lực, vật lực vào phát triển mạng lưới bệnh viện đa tuyến và theo chiều rộng trên cả nước, đồng thời đẩy mạnh công tác đào tạo y khoa trong nước ở mọi cấp độ, từ đại học cho tới trung cấp kỹ thuật. Việc đưa vào mô hình bác sĩ gia đình chính là bước phát triển tiếp theo và dựa trên những điều kiện sẵn có của quá trình phát triển này.
Năm 1985, chỉ 1 năm sau khi bắt đầu thí điểm mô hình bác sĩ gia đình, Cuba đã mở một ngành mới là Đa khoa tổng hợp toàn diện với giáo trình được soạn thảo riêng, phù hợp với yêu cầu công tác của một bác sĩ gia đình, đồng thời áp dụng mô hình tuyển sinh, đào tạo kết hợp chặt chẽ giữa trường học và các trạm xá đa khoa: các cơ sở y tế tuyến dưới này giờ không chỉ là các điểm thực tập của sinh viên y khoa, đặc biệt là các sinh viên Đa khoa tổng hợp toàn diện, mà còn là trường học chủ yếu và cơ sở làm việc trong và sau khi đào tạo. Việc áp dụng hệ thống tuyển sinh từ địa phương, kết hợp đào tạo tại chỗ và tại đại học, giúp Cuba luôn đảm bảo lượng bác sĩ gia đình tại mọi địa phương dù không áp dụng bất cứ hình thức ưu đãi lương bổng nào cho các bác sĩ “vùng sâu, vùng xa” (dù đãi ngộ với ngành y tế nói chung tại Cuba cao hơn các ngành khác), đồng thời tận dụng được hiểu biết và mối quan hệ xã hội tại địa phương của các bác sĩ gia đình tương lai.
Kỳ cuối: Khi bác sĩ thực sự là “người trong nhà”