Cán bộ, chiến sỹ Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên kiểm đếm số lượng thuốc lá ngoại nhập lậu. Ảnh: BCĐ 389 Quốc gia.
Trong số 9 tỉnh, thành phố là những địa bàn trọng điểm về thuốc lá lậu mới chỉ có Long An tiêu huỷ được 672.644 bao thuốc lá. Còn lại các địa phương khác vẫn còn tồn đọng số lượng lớn thuốc lá bị tịch thu chưa thể tiêu huỷ và đấu giá được. Thậm chí hầu hết các địa phương chưa thành lập được Hội đồng đánh giá chất lượng thuốc lá do chưa có cơ quan chức năng thẩm định về chất lượng thuốc lá.
Đề cập về những vướng mắc, ông Trương Văn Ba - Phó Chánh Văn phòng thường trực BCĐ 389 Quốc gia cho rằng: Hiện công tác giám định, đánh giá chất lượng thuốc lá lậu không có tiêu chuẩn, quy chuẩn, căn cứ để đánh giá. Bởi hàng thật trên thị trường chưa được cơ quan chức năng xác nhận. Do đó đến nay vẫn chưa có đơn vị, tổ chức thực hiện được chức năng giám định, đánh giá chất lượng.
Nếu UBND các tỉnh thành lập Hội đồng để xác định thuốc lá đảm bảo chất lượng để đưa ra bán đấu giá theo quy định thì cũng chỉ có thể đánh giá bằng cảm quan, không có thiết bị hoặc phương tiện hỗ trợ. Do đó, nếu có thông tin cho rằng: Thuốc lá nhập lậu này còn đảm bảo chất lượng để đưa ra bán đấu giá là không chính xác.
Mặc khác các doanh nghiệp cũng gặp rất nhiều khó khăn trong việc tham gia mua, bán đấu giá vì thuốc lá là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, rất khó tìm được doanh nghiệp đủ điều kiện.
Ông Trương Văn Ba cho rằng, thời gian phân loại và xác định thuốc lá nhập lậu còn chất lượng đến khi đưa ra bán đấu giá thường phải qua nhiều giai đoạn, mất nhiều thời gian, ảnh hưởng lớn đến việc đảm bảo chất lượng thuốc lá. Trên bao thuốc lá nhập lậu thường không ghi ngày sản xuất và hạn sử dụng nên không có căn cứ để xác định chất lượng thuốc lá đó còn chất lượng không?
Mặt khác, nếu lấy mẫu đưa sang Trung tâm kiểm nghiệm thì cũng chỉ đánh giá chất lượng cho sản phẩm đưa kiểm nghiệm, các sản phẩm còn lại không có căn cứ kết luận về chất lượng. Hơn nữa, do sản phẩm không có ngày sản xuất nên không thể lấy mẫu đại diện cho lô hàng để kiểm nghiệm chất lượng.
Theo đánh giá của BCĐ 389 Quốc gia, hoạt động buôn lậu thuốc lá vẫn đang diễn biến phức tạp, nhất là ở các địa bàn trọng điểm như: Long An, An Giang, Tây Ninh, Bình Phước, Đồng Tháp, Thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Trị... Các đối tượng vẫn lén lút, tìm đủ phương cách để vận chuyển và đối phó với các lực lượng chống buôn lậu.
Theo báo cáo của các bộ, ngành và địa phương, từ ngày 1/10/2014 đến hết tháng 10/2019, các lực lượng chức năng đã tiến hành xác lập hàng trăm chuyên án, kế hoạch nghiệp vụ, tiến hành các cuộc kiểm tra, kiểm soát thị trường, đấu tranh quyết liệt với các đường dây, tổ chức buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá điếu nhập lậu trên địa bàn cả nước. Đã bắt giữ, xử lý 52.375 vụ với số lượng thuốc lá nhập lậu bị tịch thu hơn 39 triệu bao; khởi tố hình sự hơn 917 vụ/1.150 đối tượng.
Tuy nhiên, trong quá trình xử lý thuốc lá nhập lậu tịch thu thực hiện theo Quyết định số 20/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 26/4/2018 còn nhiều điểm bất cập.
Theo Cục Quản lý thị trường Hà Nội, việc thực hiện Quyết định 20 thời gian qua không hiệu quả một phần chưa có sự chỉ đạo xuyên suốt từ Trung ương về cơ quan giám định chất lượng, tiêu chuẩn giám định chất lượng, quy trình, thủ tục bán đấu giá. Tại các địa phương, nếu không có sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh đạo tỉnh thì các sở, ngành sẽ không tích cực thực hiện. Với hơn 9,5 triệu bao thuốc lá bị tồn đọng như hiện nay nếu không thực hiện quyết liệt thì sẽ không thể giải quyết được.
Cùng quan điểm này, đại diện Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cho rằng: Trong thời gian Quyết định 20 còn hiệu lực thì việc thực hiện quy trình thủ tục xử lý thuốc lá ngoại nhập lậu cần thống nhất giữa các ngành, các lực lượng, địa phương. Bên cạnh đó cần có Hội đồng giám định chất lượng thuốc lá ở Trung ương và các địa phương, có các tiêu chí về tiêu chuẩn, chất lượng giám định thuốc lá.
Theo đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, hiện thuốc lá ngoại nhập lậu vào thị trường Việt Nam có khoảng 180 loại khác nhau và do nhiều nước trên thế giới sản xuất. Do đó, các cơ quan trong nước khó có thể giám định được về chất lượng.