Nhiều đơn vị nhận lỗi
Trước những thắc mắc, quan tâm của các đại biểu Quốc hội và cử tri về vấn đề “loạn giá xét nghiệm”, đã có sự chênh lệch và buông lỏng quản lý giá xét nghiệm thời gian qua, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết: “Vấn đề trang thiết bị y tế và sinh phẩm chẩn đoán trước đây không thuộc mặt hàng quản lý theo Luật Giá. Giá cả của các mặt hàng này cũng khác nhau giữa các hãng, giữa các nước sản xuất khác nhau; giữa các trang thiết bị y tế và sinh phẩm cũng có khác nhau qua các thời điểm. Có những thời kỳ cung ít- cầu lại rất nhiều, nhu cầu sử dụng rất lớn nên giá thành cũng cao hơn. Như hồi đầu năm 2020, giá khẩu trang, găng tay, máy thở cũng như vậy vì trở nên khan hiếm trên thị trường. Giá của những mặt hàng bị đẩy lên cao vì thời điểm đó, tất cả các quốc gia đều có tình trạng tranh mua. Sau đó, khi các doanh nghiệp tham gia vào các thị trường này cho nên đã hạ giá xuống. Thời gian qua, Bộ Y tế cũng đã triển khai các biện pháp rất quyết liệt”.
Theo đó, trước ngày 1/7 lượng test nhanh được sử dụng không nhiều, nhưng sau đó, tiên lượng việc sử dụng test nhanh sẽ nhiều hơn; Bộ Y tế đã có văn bản yêu cầu đối với tất cả các đơn vị thuộc bộ và yêu cầu đối với tất cả các địa phương phải thực hiện theo phương thức thực thanh, thực chi. Trong trường hợp người dân tự nguyện đến xét nghiệm và thu phí thì chỉ được phép thu theo đúng giá đầu vào. Vì vậy, có hiện tượng đã chênh lệch giá giữa các đơn vị và đối với các cơ sở tư nhân. Đó là một trong những vấn đề Bộ Y tế đã nhận ra trong thời gian qua.
“Do quá bận về công tác phòng, chống dịch cho nên đến tháng 9 khi chúng tôi yêu cầu phải thực hiện theo đúng chỉ đạo của bộ là phải thực thanh, thực chi, giá test chỉ được thu theo đúng giá đầu vào, tức là giá đấu thầu. Nhiều đơn vị đã nhận lỗi là do “mải mê” quá cho nên không thực hiện được. Chúng tôi đã yêu cầu đối với các địa phương phải nghiêm khắc nhắc nhở và chấn chỉnh những việc thu như thế này”, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long thừa nhận.
Trong tháng 5/2021, khi dịch COVID-19 xảy ra ở các cơ sở y tế, Bộ Y tế cũng đã có công điện nhắc nhở tất cả các cơ sở y tế không được phép thu tiền của người bệnh trong việc xét nghiệm COVID-19. Đối với các trường hợp có bảo hiểm y tế thì được thanh toán bảo hiểm y tế, có những trường hợp không có bảo hiểm y tế thì do ngân sách nhà nước chi trả. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo rất quyết liệt, đã đưa vào chương trình thanh tra vấn đề về đấu thầu mua mua sắm trang thiết bị và sinh phẩm y tế vào năm 2022.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long, thời gian qua, Bộ đã từng bước minh bạch hóa cho việc cung ứng đối với trang thiết bị, vật tư, sinh phẩm y tế; yêu cầu tất cả các công ty có kinh doanh, sản xuất đối với trang thiết bị y tế phải công khai trên cổng của Bộ Y tế, niêm yết giá. Đến thời điểm hiện nay, đã có 69.235 sản phẩm đã được niêm yết giá và kết quả đấu thầu là 93.253 kết quả đã được niêm yết giá trên cổng công khai của Bộ Y tế. Từ đó, các đơn vị tham khảo xây dựng kế hoạch đấu thầu cũng như triển khai những việc đấu thầu cung ứng cho địa bàn của mình.
Bộ đã liên tục yêu cầu đối với tất cả những doanh nghiệp tăng nguồn cung đối với việc cung ứng cho thị trường Việt Nam và hạ giá thành sản phẩm; đề nghị các doanh nghiệp cùng chung tay đối với phòng, chống dịch và hạ giá thành đối với sản phẩm; tăng cường cấp phép để tạo cạnh tranh giữa các đơn vị. Đến nay, đã đã có 131 sản phẩm sinh phẩm chẩn đoán được cấp phép, trong đó có test nhanh là 60 sản phẩm, PCR là 43 sản phẩm và kháng thể là 28 sản phẩm.
Để giảm giá thành xét nghiệm, Bộ Y tế đã liên tục có những hướng dẫn trong vấn đề gộp mẫu ngay từ khi dịch xảy ra ở Bắc Giang, Bộ Y tế đã triển khai xét nghiệm gộp mẫu, kể cả đối với test nhanh. Test nhanh có thể gộp 3, gộp 5, đối với test PCR có thể gộp 10. Tùy từng thời điểm, tùy từng mức độ đã có những điều chỉnh một cách rất phù hợp với tình hình thực tế trên quan điểm phòng, chống dịch một cách rất hiệu quả nhưng phải tiết kiệm.
Để đảm bảo nguồn cung và giảm giá thành sản phẩm, vấn đề thúc đẩy sản xuất trong nước cũng được quan tâm. Hiện chúng ta đã có 8 đơn vị sản xuất trong nước cung cấp test nhanh cũng như cung cấp test PCR, cung cấp test kháng thể. Năng lực sản xuất cũng như khả năng cung ứng của chúng ta về cơ bản cũng đáp ứng đầy đủ. Bên cạnh đó, vấn đề nghiên cứu sản xuất những phương pháp chẩn đoán mới, như: Chẩn đoán qua hơi thở, chẩn đoán qua nước bọt để làm giảm giá thành và tăng tính tiện ích đối với người dân cũng được đẩy mạnh.
Ngày 8/11 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định 89 về quản lý trang thiết bị y tế và đây là một trong những Nghị định làm thay đổi cơ bản vấn đề về quản lý trang thiết bị y tế. Đặc biệt đối với vấn đề quản lý giá và trang thiết bị cũng như sinh phẩm, chẩn đoán đã chính thức được đưa vào mặt hàng được quản lý giá. Bộ Y tế đang làm việc chặt chẽ với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội để bình ổn giá trong trường hợp cần thiết đối với mặt hàng này.
Mới đây, Bộ Y tế cũng đã ban hành Thông tư 16 về giá xét nghiệm, trong Thông tư 16 có một điểm hết sức cần lưu ý là chỉ tính giá tối đa, đối với giá test nhanh là 106.000 đồng và chỉ được thanh toán với mức độ như vậy. Nếu đơn vị y tế đấu thầu với giá sinh phẩm thấp hơn giá đó cũng chỉ được thu giá thấp hơn. Chúng tôi cũng đang tiến hành đảm bảo vấn đề về quản lý giá đối với trang thiết bị y tế.
Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long cũng cho biết: “Đối với các đơn vị y tế tư nhân chúng ta không áp dụng hình thức quản lý giá đối với các đơn vị này. Giá của đơn vị này là do đơn vị tự chịu trách nhiệm nhưng phải niêm yết công khai. Đây là vấn đề chúng tôi xin được tiếp thu các ý kiến, trên cơ sở đó cùng với các đơn vị chức năng đưa ra những hình thức để tăng cường kiểm tra, giám sát đối với việc giá xét nghiệm của các đơn vị tư nhân. Chúng tôi cũng đề nghị đối với các địa phương tăng cường việc kiểm tra, giám sát vấn đề này”.
Thắt chặt lỗ hổng về giá
Liên quan đến chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Bộ Tài chính đối với việc quản lý giá, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, Luật Quản lý giá năm 2012 đã xác định giao quản lý giá đối với giá chuyên ngành về cho bộ chuyên ngành quản lý. Ví dụ, giá đất được giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường; giá điện, xăng, dầu giao cho Bộ Công Thương; giá thiết bị y tế giao về Bộ Y tế… Nghị định 36/NĐ-CP của Chính phủ quy định việc quản lý thiết bị y tế đã xác định trách nhiệm quản lý giá y tế thuộc về Bộ Y tế. Bộ Y tế cũng đã ban hành Thông tư số 14 về vấn đề này.
“Thời gian qua đã xảy ra nhiều sai phạm trong lĩnh vực giá, không những là giá thiết bị y tế, mà kể cả giá giáo dục, giá đất đều có lỗ hổng, cần phải hoàn thiện. Trước tình hình đó, Bộ Tài chính và Bộ Y tế đã bàn, xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định 98/2021/NĐ-CP về quản lý trang thiết bị y tế, vào ngày 8/11 vừa qua”, Bộ trưởng Tài chính thông tin.
Cũng theo Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, Bộ Tài chính đã tham gia cùng Bộ Y tế trong việc xây dựng các văn bản liên quan, đề nghị với Chính phủ thắt chặt lỗ hổng này. Bước chuyển của Nghị định 36 sang Nghị định 98 là đã quy định chặt chẽ hơn, từ phương thức công khai giá theo Nghị định 36, đến Nghị định 98 là buộc phải kê khai giá. Có nghĩa là các cơ sở y tế phải kê khai giá và giá đó phải được truyền về trung tâm dữ liệu của Bộ Y tế để quản lý. Khi đã kê khai giá, nếu giá bán sai sẽ bị xử phạt hành chính, thậm chí bị thu hồi giấy phép hoạt động. Nếu có hậu quả nghiêm trọng, phải truy tố trước pháp luật theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Khẳng định các quy định trên “chắc chắn sẽ thắt chặt, bịt được lỗ hổng về vấn đề giá đối với thiết bị y tế thời gian tới”, người đứng đầu ngành Tài chính cho hay, trong kê khai giá, nếu thiết bị y tế nhập khẩu, sẽ phải công khai giá nhập của hải quan, thông qua hải quan là thông qua giá nhập, các chi phí được tính một cách hợp lý để hình thành nên giá cơ sở. Nếu thiết bị sản xuất trong nước, phải công khai giá thành sản xuất và giá bán.
Trước ý kiến của đại biểu về tình trạng “loạn giá kit và một số giá thiết bị y tế” trong đó có cả những mặt hàng được tài trợ, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, đã dự báo được tình hình này và đã có giải pháp chỉ đạo ngành Thuế, Hải quan quản lý chặt chẽ, không để các đơn vị lợi dụng việc viện trợ, tài trợ để nâng giá, đưa vào chi phí sản xuất và từ đó được trừ chi phí hợp lý để giảm thuế thu nhập doanh nghiệp.
“Chúng tôi đã chỉ đạo để không lợi dụng. Ví dụ như kit test là 35 nghìn đồng, tài trợ ghi lên là 200 hay 250 nghìn đồng, sau chi phí này được giảm trừ trong thuế thu nhập doanh nghiệp. Cho nên chúng tôi cũng ngăn chặn trường hợp này. Xin báo cáo với Quốc hội để Quốc hội nắm được, tiếp tục chỉ đạo, giám sát”, Bộ trưởng Tài chính cho hay.
Người đứng đầu ngành Tài chính đã giải đáp băn khoăn của đại biểu Quốc hội về những vướng mắc trong vấn đề tài chính liên quan đến y tế tuyến huyện. Theo Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, bệnh viện cấp huyện là do Sở Y tế quản lý, do vậy, HĐND, UBND tỉnh phân bổ dự toán cho Sở, Sở lại phân bổ cho huyện. Quản lý tài chính của y tế cấp huyện là do Sở Y tế quản lý.
Áp dụng mô hình này, “tỉnh ở xa, mà huyện ở gần, xa thì không phải đến, mà gần lại không có quyền, cho nên vấn đề y tế của cấp huyện vẫn có những thiệt thòi, hạn chế, từ vấn đề xây dựng cơ sở vật chất cho đến quản lý, điều hành, thanh tra, kiểm tra và giám sát”. Nêu quan điểm trên, Tư lệnh ngành Tài chính cho rằng, Trung tâm Y tế cấp huyện và y tế cấp xã là hết sức quan trọng, nên có thể giao về cho huyện, thành phố và thị xã quản lý, Sở Y tế chỉ quản lý về mặt chuyên môn. Ông đề nghị Bộ Y tế nghiên cứu lại mô hình này, có báo cáo với Chính phủ.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN
Về vấn đề xã hội hóa y tế, đánh giá đây là một mô hình tốt để nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh, tuy nhiên, theo Bộ trưởng, sẽ dễ xảy ra sai phạm do lợi dụng lỗ hổng để trục lợi, chẳng hạn như khi đã liên doanh, liên kết, liên quan đến vấn đề định giá, xác định vật tư thiết bị góp vào, “có thể nâng giá này lên để ăn chia, đã nâng giá lên, rõ ràng sẽ nâng giá dịch vụ lên và sẽ có trục lợi trong vấn đề này”.
Theo Bộ trưởng, thời gian đặt máy do chủ quan của các doanh nghiệp, cá nhân và của bệnh viện công lập, đây cũng là một lỗ hổng. Vấn đề ăn chia phân phối tỷ lệ như thế nào cho hợp lý cũng dễ dẫn đến vấn đề tư lợi, mà vừa qua một số vụ án cũng đã chỉ ra, vì vậy, cần xây dựng văn bản hướng dẫn. Về việc này, theo quy định của pháp luật, Bộ Y tế chủ trì, Bộ Tài chính sẽ phối hợp hết sức chặt chẽ để xây dựng hướng dẫn này. Bên cạnh đó, phải tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và thanh tra để ngăn chặn những thất thoát, lãng phí và tham nhũng xảy ra.