Tết Chôl Chnăm Thmây, hay còn gọi là Tết cổ truyền của người Khmer đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Khmer. Đây là lễ hội mừng năm mới của dân tộc Khmer Việt Nam và cũng là ngày Tết của nhân dân các nước Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanmar, Sri Lanka.
Các nhà sư thực hiện nghi thức tắm Phật. |
Chôl Chnăm Thmây có nghĩa là “vào năm mới”, “lễ chịu tuổi”, là lễ tết lớn nhất trong năm của người Khmer được diễn ra vào giữa tháng tư dương lịch. Theo quan niệm của đồng bào Khmer, tháng 4 là lúc giao thời giữa mùa nắng và mùa mưa, khi đó, trời đất giao hòa, cỏ cây trở nên tươi tốt đầy sức sống. Và sự đâm chồi nảy lộc của cỏ cây được người Khmer quan niệm như là sự khởi đầu của một năm mới.
Lễ đón năm mới thường diễn ra trong 3 ngày. Ngày thứ nhất (Chol Sangkran) là lễ rước đại lịch. Mọi người tắm gội, mặc quần áo đẹp, mang theo lễ vật như nhang đèn, hoa quả đến chùa làm lễ rước đại lịch. Lễ rước được tổ chức thành đoàn, dưới sự điều khiển của vị Acha hoặc vị sư cả, mọi người xếp hàng đi quanh chính điện ba vòng, vừa đi vừa tụng kinh mừng năm mới. Sau khi đi đủ ba vòng, đoàn rước vào chánh điện, tụng kinh đón chào vị thần năm mới và cầu an cho tất cả mọi người.
Vị Acha kính cẩn đặt Môha Sang - Kran vào bàn lễ. |
Đây là một tập tục lưu truyền theo sự tích về một người làm nghề săn bắn đã giết rất nhiều muông thú. Về già, ông luôn bị ám ảnh bởi những loài thú mà ông đã săn bắn đến đòi mạng. Các nhà sư hướng dẫn ông cách đắp núi cát để tích phước. Ông bảo các loài chim muông nếu muốn đòi nợ thì hãy đem đi hết những hạt cát mà ông đã đắp, chúng đành kéo nhau đi. Từ đó người thợ săn cố gắng tích đức cho đến ngày về với cõi Phật.
Tết Chôl Chnăm Thmây đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Khmer. |
Theo sự hướng dẫn của các vị Acha, người ta lấy cát sạch đắp những ngọn núi cát nhỏ tỏa ra các hướng và một ngọn ở giữa chính điện. Ngọn chính giữa tượng trưng cho trung tâm trái đất, các ngọn còn lại tượng trưng cho bốn phương, tám hướng của vũ trụ. Đắp núi xong, người ta dùng tre (hoặc vật liệu khác) rào quanh. Tiếp theo là đến phần lễ quy y cho núi, đến ngày hôm sau thì làm lễ xuất thể. Tục đắp núi cát có ý nghĩa ngăn trở ma quỷ và những điều xấu, đồng thời nhắc nhở mọi người nên tích phúc.
Ngày thứ ba (Lơm Săk), lễ tắm tượng Phật, tắm sư. Các nhà sư dùng nước tinh khiết có ướp cánh hoa thơm tắm cho Đức Phật, cùng với nghi thức đó, các nhà sư, chư tăng, phật tử thành tâm khấn nguyện cầu mong Đức Phật, chư thiên gia hộ cho mọi người được dồi dào sức khỏe, cuộc sống an lành, đạt được những điều ước nguyện. Đây là một nghi lễ rất quan trọng đối với đồng bào Khmer Nam Bộ, bởi theo quan niệm của đồng bào Khmer, tắm Phật là việc làm cao đẹp, với ý nghĩa tự nguyện làm tốt cho mình, gội rửa điều xấu, điều ác trong tâm và mong cầu sự mát mẻ, an lành, hạnh phúc cho mọi người.
Dưới sự điều hành của Acha, mọi người xếp hàng đi vòng quanh chính điện 3 lần để làm lễ mừng năm mới. |
Những năm gần đây, vào giữa tháng 4, tại ngôi chùa Khmer trong Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam cũng tổ chức lễ Tết Chôl Chnăm Thmây, để du khách đến làng được tham gia và thưởng thức những nét văn hóa đặc sắc của người Khmer.