Vì vậy, việc đưa ra các sáng kiến giám sát làm công khai minh bạch và hướng tới nhân rộng, duy trì vào các chương trình giám sát hàng năm của HĐND các cấp là việc làm cấp thiết hiện nay.
Giám sát còn nhiều hạn chế
Xã Hải An, huyện Hải Lăng là xã thuộc vùng biển bãi ngang của tỉnh Quảng Trị, đời sống nhân dân trong xã còn gặp nhiều khó khăn, toàn xã hiện có 179 hộ nghèo và 84 hộ cận nghèo. Nhằm hướng tới thực hiện mục tiêu giảm nghèo hàng năm và giai đoạn 2016-2020, trong những năm tới, UBND xã Hải An, huyện Hải Lăng và Ban xóa đói giảm nghèo xã đã cam kết thực hiện giám sát để xây dựng cơ sở dữ liệu về hộ nghèo, cận nghèo nhằm bảo đảm các chế độ chính sách của Đảng và nhà nước cho hộ nghèo, cận nghèo thụ hưởng đúng đối tượng tránh sai sót, khiếu kiện mất an ninh trật tự trên địa bàn.
Chia sẻ về mục tiêu việc thực hiện dự án giám sát, rà soát hộ nghèo, cận nghèo hàng năm thực hiện tại xã Hải An, tỉnh Quảng Trị, ông Phan Thành Chung, Chủ tịch Thường trực HĐND xã Hải An cho biết trong quá trình triển khai dự án có sự tham gia phối hợp của các bên liên quan, như Ban quản lý dự án thúc đẩy công khai minh bạch và sự tham gia của người dân vào quản lý nhân sách (BTAP) tại Quảng Trị, Thường trực HĐND tỉnh và tổ chức Oxfam và đặc biệt là của cộng đồng, hộ nghèo, hộ cận nghèo đã tham gia các hội nghị khảo sát và phỏng vấn. Theo đó, Ban quản lý dự án đã tổ chức đối thoại trực tiếp giữa các cơ quan liên quan với người dân để giải trình các vấn đề chưa rõ, các ý kiến của hộ nghèo, ý kiến quá trình thu thập thông tin các bên liên quan một cách công khai minh bạch. Người dân đã rất hợp tác với nhóm sáng kiến để sau khi kết thúc hoạt động giám sát, Thường trực HĐND xã sẽ kết luận báo cáo kết quả giám sát để trình kỳ họp HĐND xã xem xét ban hành các Nghị quyết phấn đấu giảm nghèo bền vững trong những năm tiếp theo. Ngoài ra, dự án cũng nhằm mục tiêu thúc đẩy công khai, minh bạch các chế độ chính sách của nhà nước hỗ trợ cho hộ nghèo, cận nghèo như: bảo hiểm y tế, tiền điện thắp sáng, học phí cho con em họ...
Ngoài những thuận lợi nêu trên, dự án vẫn gặp rất nhiều khó khăn bởi việc giám sát là một mảng đề tài phạm vi rộng có nhiều chủ trương của nhà nước đầu tư phục vụ cho giảm nghèo bền vững. Đồng thời áp dụng theo bộ tiêu chí mới về hộ nghèo đa chiều nên đòi hỏi phải có nghiệp vụ sâu hơn, do vậy khi giám sát còn lúng túng trong xây dựng đề cương kế hoạch. Nhận thức của một số người dân còn hạn chế, bản thân các hộ nghèo chưa thực sự ý thức phấn đấu vươn lên thoát nghèo, nhiều hộ còn trông chờ, ỷ lại sự hỗ trợ của nhà nước, cộng đồng.
Hơn nữa, trong thực hiện kế hoạch giám sát do vào dịp cuối năm nên cán bộ tham gia giám sát bận nhiều việc, thời gian giám sát dài hơn so với thông báo. Một số chủ trương chính sách nghiên cứu chưa kỹ nên áp dụng soạn thảo bộ câu hỏi phỏng vấn còn chung chung, các tiêu chí đo lường hộ nghèo và cận nghèo giai đoạn 2016-2020 có nhiều thay đổi, địa phương có hộ nghèo cao chiếm gần 13%. Nhiều hộ nghèo không có sức lao động hoặc không xác định được nhu cầu cần giúp đỡ trong sản xuất kinh tế nên các Hội đoàn gặp khó khăn xây dựng kế hoạch và thực hiện giải pháp giúp đỡ.
Đảm bảo tính bền vững
Theo ông Mai Văn Cai, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND xã Hải An, kết quả giám sát việc thực hiện giảm nghèo bền vững đat được trong năm 2017, về đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng năm 2016 và 6 tháng đầu năm 2017, Hải An là xã nằm trong chương trình 257 về giảm nghèo bền vững, mỗi năm nhà nước đầu tư 1 tỷ đồng và đã đầu tư xây dựng các công trình phúc lợi ở địa phương như: Nhà văn hóa thôn Tây Tây An; 70 % đường giao thông nông thôn bằng bê tông, đường dân sinh bằng cấp phối ra vùng cát phát triển sản xuất.
Về chính sách cấp thẻ bảo hiểm y tế ,năm 2017 xã đã lập thủ tục đề nghị cấp trên cấp 249 thẻ cho hộ nghèo; 3769 thẻ người dân thuộc xã đặc biệt khó khăn. Hiện đã có 179 hộ nghèo được cấp bảo hiểm y tế theo đúng chính sách. Về xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, năm 2016 Ban chỉ đạo xóa đói giảm nghèo xã đã hỗ trợ kinh phí xây dựng 4 nhà với tổng số tiền hỗ trợ của Chính phủ 14 triệu đồng/nhà và lập thủ tục đề nghị Ngân hàng chính sách xã hội cho mỗi hộ vay 15 triệu đồng để đủ số tiền xây nhà tránh bão lụt với tổng số tiền là 116 triệu đồng.
Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho hộ nghèo, cận nghèo giải quyết các thủ tục vay vốn lãi suất thấp để kinh doanh phát triển ngành nghề sản xuất. Cụ thể, trong năm 2016, có 35 mô hình trồng ném, hỗ trợ 5 mô hình chăn nuôi lợn với hỗ trợ tổng gần 70 triệu đồng; có 89 hộ được tiếp cận nguồn vốn chính sách với hơn 3,2 tỷ đồng đã được giải ngân chính sách ưu đãi. Năm 2017, Ban xóa đói giảm nghèo xây dựng kế hoạch giảm nghèo và phân công cho các đoàn thể xây dựng kế hoạch đảm nhận giúp đỡ cho 38 hộ thoát nghèo.
Để đảm bảo tính bền vững kế hoạch duy trì khi dự án kết thúc, ông Mai Văn Cai nhấn mạnh: Cơ quan chuyên trách HĐND xã cần chủ động và áp dụng các phương pháp tham vấn chính sách có tham gia của người dân như đã từng làm khi có dự án hỗ trợ. Các sáng kiến làm công khai minh bạch và có tham gia của nhiều bên gồm người dân sẽ được nhân rộng và duy trì vào các chương trình giám sát hàng năm của HĐND các cấp. Đồng thời, các nhóm cộng đồng cũng cần chủ động liên kết và duy trì các hoạt động thường xuyên như hiện tại xem xét nhân rộng ra các địa bàn khác. Sau khi dự án kết thúc sẽ tiếp tục duy trì nhóm nòng cốt để chia sẻ và thúc đẩy những sáng kiến về công khai minh bạch như hiện nay theo chức trách nhiệm vụ được giao của HĐND các cấp.