Tháng 8/2012, lần đầu tiên vắc xin Rotavin-M1 phòng bệnh tiêu chảy được đưa ra thị trường, đánh dấu thành công của PGS.TS Lê Thị Luân (Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, Sản xuất vắc xin và sinh phẩm Y tế - Bộ Y tế) cùng cộng sự sau 16 năm nghiên cứu và cũng là thành tựu to lớn của ngành y học dự phòng nói riêng và ngành y tế nói chung. Thành công này khẳng định Việt Nam là nước thứ hai của châu Á và là một trong bốn nước trên thế giới (sau Mỹ, Bỉ, Trung Quốc) tự sản xuất được vắc xin Rota với công nghệ cập nhật quốc tế, đem lại hiệu quả xã hội và kinh tế rất cao. Sinh năm 1962, sau khi tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội năm 1986 và bác sĩ nội trú vi sinh năm 1989, PGS.TS Lê Thị Luân nhận công tác tại Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương (sau này là Trung tâm Nghiên cứu, Sản xuất vắc xin và sinh phẩm Y tế), bắt đầu quá trình 24 năm miệt mài nghiên cứu thành công nhiều sản phẩm trong lĩnh vực vắc xin và sinh phẩm như: Chủng sản xuất vắc xin phòng tiêu chảy cho trẻ em, các kháng huyết thanh sử dụng kiểm định vắc xin…
Trong đó, một trong những công trình bài bản từ đầu đến cuối thực hiện trong 16 năm với nhiều khó khăn, thách thức, đạt kết quả nghiệm thu xuất sắc với tính mới, tính khoa học và tính ứng dụng cao trong y học chính là công trình nghiên cứu sản xuất vắc xin Rota cập nhật quốc tế thông qua 1 đề tài cấp Bộ và 2 đề tài khoa học cấp nhà nước.
Ý tưởng của công trình nghiên cứu dài hơi này bắt đầu từ năm 1998 khi chị tham gia chương trình giám sát bệnh tiêu chảy của trẻ em ở Việt Nam do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đề xuất. Lúc đó, nhiều trẻ em bị tiêu chảy do virut Rota nhưng chưa có vắc xin phòng bệnh. Bắt tay vào nghiên cứu trong điều kiện còn thiếu thốn, khó khăn, có những lúc chị và đồng nghiệp tưởng chừng phải xếp lại mong muốn tự sản xuất được loại vắc xin này.
Suốt 7 năm làm việc không mệt mỏi, năm 2005, với công trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ “ Nghiên cứu tạo chủng virut rota làm chủng dự tuyển cho chế tạo vắc xin Rota phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam”, được sự giúp đỡ của các chuyên gia Mỹ, PGS.TS Lê Thị Luân cùng đồng nghiệp đã tạo được một hệ thống chủng giống virut Rota, nguyên liệu quan trọng nhất cho sản xuất vắc xin Rota tại Việt Nam.
Sản phẩm này có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi đây là lần đầu tiên tại Việt Nam đã chủ động tạo nguồn nguyên liệu đầu cho sản xuất vắc xin cập nhật quốc tế mà không cần phải đợi chuyển giao công nghệ và nhập ngoại. Công trình đã được Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học Công nghệ cấp bằng độc quyền giải pháp hữu ích với tên sang chế: “Qui trình tạo chủng giống gốc virut Rota giảm độc lực để sản xuất vắc xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp”.
PGS.TS.BS Lê Thị Luân. Ảnh: vov.vn
|
Tiếp đó, PGS.TS Lê Thị Luân và cộng sự xây dựng thành công qui trình công nghệ sản xuất, kiểm định vắc xin Rota trên tế bào vero trong phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra thông qua việc thực hiện Công trình khoa học cấp nhà nước “Nghiên cứu qui trình công nghệ sản xuất vắc xin Rota sống, uống, giảm độc lực phòng bệnh tiêu chảy tại Việt nam”. Kết quả đề tài đã được công bố trên rất nhiều bài báo được đăng trên tạp chí có uy tín của ngành và tạp chí uy tín quốc tế. Đây là bước ngoặt trong ngành vắc xin học, lần đầu tiên tại nước ta đã sản xuất thành công vắc xin Rota sử dụng hệ thống chủng giống thiết lập trên chủng nội địa với công nghệ cập nhật quốc tế.
Năm 2011, kết quả thử nghiệm Công trình khoa học cấp nhà nước “Đánh giá tính an toàn và tính sinh miễn dịch của vắc xin Rotavin-M1 sống giảm độc lực phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam” đã chứng minh vắc xin Rota sản xuất tại Việt Nam có tính an toàn và đáp ứng miễn dịch tốt trên trẻ 6-12 tuần tuổi với 2 liều cách nhau 2 tháng, tương đương đương với vắc-xin Rotarix của Bỉ đang được lưu hành ở nước ta. Vắc xin Rotavin-M1 đã chính thức được cấp phép lưu hành tại Việt Nam.
Tới nay đã có gần 100.000 liều vắc xin được sử dụng với giá chỉ bằng 1/3 so với vắc xin nhập ngoại. “ Với việc sử dụng vắc xin này, nước ta sẽ giảm 5.300 - 6.800 ca tử vong hàng năm ở trẻ dưới 5 tuổi, giảm đến 820.000 lượt thăm khám của trẻ và giảm 122.000 -140.000 lần trẻ phải nhập viện do virut Rota.
Như vậy sẽ tiết kiệm được 5,3 triệu đô la Mỹ, trong đó 3,1 triệu cho chí phí trực tiếp, 685.000 cho chi phí không thuộc lĩnh vực y tế và 1,5 triệu đô la cho chi phí gián tiếp để điều trị bệnh tiêu chảy do virut Rota ở nước ta” – PGS.TS Lê Thị Luân vui mừng tính toán. Đây cũng là loại vắc xin đầu tiên được nghiên cứu và sản xuất từ chủng virut của người Việt Nam nên hoàn toàn phù hợp với người Việt.
Đam mê khoa học, tận tâm với nghề, PGS.TS Lê Thị Luân đã vượt qua những khó khăn trong công việc và cả cuộc sống bằng nghị lực đáng trân trọng. Thành quả nghiên cứu của chị đang dần được phổ biến, tin tưởng trong cộng đồng, tạo thêm nhiều cơ hội cho trẻ em nghèo được tiếp cận với vắc xin phòng bệnh. Mùa xuân này, chị vinh dự là một trong hai cá nhân được đón nhận Giải thưởng Kovalevskaia năm 2013– giải thưởng cao quý tôn vinh những nhà khoa học có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống.
Thanh Hòa