Mang thai sớm - thực trạng báo động ở tuổi vị thành niên

Nhân viên y tế Trung tâm chăm sóc sức khỏe sinh sản (Sở Y tế Hà Nội) tư vấn sức khỏe sinh sản cho vị thành niên. Ảnh: Dương Ngọc – TTXVN

* Tỷ lệ phá thai vị thành niên gia tăng

Theo Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), hàng năm có khoảng 16 triệu em gái trong độ tuổi từ 15-19 sinh con, cứ 10 trẻ vị thành niên thuộc nhóm này thì có 9 em đã lập gia đình. Các biến chứng khi mang thai và khi sinh tiếp tục là những nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong mẹ với các em gái tuổi từ 15 - 19 ở các nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình. Năm 2008, ước tính số ca nạo thai không an toàn ở vị thành niên trong độ tuổi từ 15 - 19 tại các nước đang phát triển là khoảng 3 triệu ca.

Trên toàn cầu, cứ 3 nữ thanh niên trong độ tuổi từ 20 - 24 thì có 1 người (tương đương với khoảng 70 triệu người) kết hôn trước lần sinh nhật thứ 18. Nếu xu hướng hiện nay không được cải thiện thì trong vòng một thập kỷ tới sẽ có 142 triệu trẻ em gái kết hôn trước khi bước sang tuổi 18 (tính tới thời điểm năm 2020). Điều này có nghĩa là mỗi năm sẽ có 14,2 triệu trẻ em gái, hay mỗi ngày sẽ có 39.000 trẻ em gái kết hôn trước khi bước sang tuổi 18.

Tại Việt Nam, năm 2011, tỷ lệ có con trong nhóm dân số vị thành niên là 46/1000. Tỷ lệ này cao hơn ở các nhóm dân số có trình độ học vấn thấp, mức sống thấp, các nhóm dân tộc thiểu số, các nhóm dân cư sống tại các khu vực trung du và miền núi phía Bắc và các khu vực nông thôn. Tỷ lệ sinh con ở tuổi vị thành niên của Việt Nam cũng cao hơn so với nhiều quốc gia khác ở châu Á.

Nguyên nhân của thực trạng trên là do tảo hôn và quan hệ tình dục trước hôn nhân; các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, tình dục còn chưa được phổ biến rộng rãi; thiếu những hiểu biết sâu và những số liệu thống kê chính thức về tình trạng mang thai, tỷ lệ phá thai và tình trạng sinh con sớm ở tuổi vị thành niên...

Kết quả điều tra quốc gia vị thành niên và thanh niên lần thứ 2 (SAVY 2) thực hiện năm 2009 cho thấy: 17% số thanh niên đã lập gia đình, khoảng 44% thanh niên và vị thành niên trong độ tuổi từ 14 - 25 chấp nhận quan hệ tình dục trước hôn nhân. Ước tính tỷ lệ phá thai ở tuổi vị thành niên chiếm 20% tổng số ca phá thai ở Việt Nam. Hơn 1/3 số thanh niên và vị thành niên được phỏng vấn cho rằng tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục không dễ dàng, đặc biệt là ở vùng nông thôn và các khu vực người dân tộc thiểu số sinh sống.

* Hậu quả từ việc mang thai sớm

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến khẳng định: Hiện nay, trên thế giới có khoảng hơn 500 triệu trẻ em gái đang sinh sống tại các nước đang phát triển. Các em đang phải đối mặt với những khó khăn, thách thức mà tự mình không thể giải quyết được; đặc biệt là thường phải lập gia đình khi còn nhỏ tuổi, phải mang thai và sinh con khi các em chưa thực sự trưởng thành về mặt thể chất, tình cảm và chưa trưởng thành về mặt xã hội để sẵn sàng làm mẹ.

Theo UNFPA, một số rủi ro thường xảy ra khi sinh con ở tuổi vị thành niên bao gồm nguy cơ sinh non, sinh nhẹ cân, thai lưu và chết sơ sinh cao. Trẻ sinh ra bởi các bà mẹ tuổi vị thành niên có nguy cơ tử vong cao hơn so với bà mẹ trên 20 tuổi. So với các bà mẹ sinh con khi ngoài 20 tuổi, nguy cơ tử vong do thai sản đối với các bà mẹ trong nhóm tuổi từ 15- 19 cao gấp 2 lần và cao gấp 4 lần đối với nhóm các em gái sinh con dưới 15 tuổi. Các bà mẹ vị thành niên có nguy cơ thiếu máu cao gấp 3 lần so với các nhóm khác.

Bên cạnh đó, kết hôn sớm cũng khiến các em phải chịu áp lực trong sinh nở, chăm sóc con cái và gia đình khi các em chưa đủ trưởng thành. Những trẻ em gái vị thành niên thuộc nhóm thiệt thòi, không được đến trường, phải kết hôn sớm và sống trong các hộ gia đình nghèo thường là những đối tượng hứng chịu các hành vi có hại, dễ bị bạo lực và cưỡng bức tình dục.

* Truyền thông thay đổi hành vi

Ông Arthur Erken, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam cho biết: Mang thai tuổi vị thành niên không chỉ là vấn đề về sức khỏe mà còn là vấn đề phát triển. Nguyên nhân của thực trạng này là từ nghèo đói, bất bình đẳng giới, bạo lực, kết hôn sớm, chưa công bằng giữa trẻ em gái và bạn trai của họ... Vấn đề này cũng thể hiện công tác bảo vệ quyền cho trẻ em gái vị thành niên chưa được tốt. Chính vì vậy ngày Dân số Thế giới năm nay tập trung vào chủ đề "Mang thai ở tuổi vị thành niên".

Ông Nguyễn Đức Vinh, Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe bà mẹ và trẻ em (Bộ Y tế) nhấn mạnh: Trước thực trạng trên, ngành y tế cần tăng tính tiếp cận và nâng cao chất lượng dịch vụ, mở rộng và đa dạng hóa các loại hình; quan tâm hơn nữa tới nhóm đối tượng thiệt thòi (khuyết tật, lang thang, HIV...); khuyến khích các em ở tuổi vị thành niên, thanh niên tham gia vào toàn bộ quá trình chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục cho bản thân họ. Đồng thời, nâng cao nhận thức của vị thành niên, thanh niên, thầy cô giáo và cộng đồng về sức khỏe sinh sản; giáo dục kỹ năng sống, giáo dục sức khỏe sinh sản, dự phòng HIV/AIDS cần trở thành chính khóa trong trường học. Biện pháp chủ yếu vẫn là truyền thông thay đổi hành vi...

Quỹ Dân số Liên hợp quốc khuyến nghị: Việt Nam cần thực hiện đầu tư sớm, có chiến lược vào giáo dục, chăm sóc sức khỏe và cuộc sống của trẻ em gái vị thành niên; đồng thời bảo vệ các quyền con người cho các em; từ đó tạo ra tác động tích cực tới cuộc sống của các em, giúp làm giảm tình trạng mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên.

Bên cạnh đó, thực hiện chương trình giáo dục giới tính toàn diện kết hợp với cung cấp dịch vụ sức khỏe sinh sản và dịch vụ phòng chống HIV cho vị thành niên như: cung cấp các biện pháp tránh thai, phòng ngừa và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục và HIV, các dịch vụ chăm sóc bà mẹ và dịch vụ sau khi nạo phá thai. Đặc biệt, cần bảo đảm rằng các dịch vụ này được cung cấp tới các em tuổi vị thành niên một cách tế nhị, bí mật, không mang tính phán xét và không phân biệt đối xử, không hạn chế về mặt pháp lý và phù hợp với các quy định quốc tế...


Thu Phương