Hỗ trợ từ cộng đồng giúp người cao tuổi thoát nghèo

Tương trợ giúp đỡ nhau giữa các thế hệ

Việt Nam luôn quan tâm đến công tác chăm sóc người cao tuổi, đồng thời phát huy những thế mạnh và tạo điều kiện để người cao tuổi tiếp cận các điều kiện thiết yếu như: Nhà ở, nước sạch, thụ hưởng văn hóa… Đặc biệt, theo Luật Người cao tuổi, đối với người cao tuổi trên 80 tuổi không có nguồn thu nhập được hưởng trợ cấp hàng tháng, bảo hiểm y tế… “Tuy nhiên, tại Việt Nam, có khoảng 70% người cao tuổi không có lương hưu, phần lớn lại ở nông thôn trong khi mức hưởng trợ cấp hàng tháng còn thấp nên việc hỗ trợ qua các mô hình câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau (CLBLTHTGN) để tương trợ từ cộng đồng là giải pháp cần thiết”, bà Ngô Thị Mến, Trưởng Ban đối ngoại (Hội Người cao tuổi Việt Nam) cho biết.

Tham gia CLB, người cao tuổi được giúp đỡ nhau cả vật chất lẫn tinh thần. Điều này thấy rõ qua các mô hình thành công từ Thanh Hóa. Gia đình bà Trần Thị Tâm ở xóm 1, xã Dân Quyền, huyện Triệu Sơn (Thanh Hóa) thuộc hộ nghèo khi tham gia CLBLTHTGN được cho vay vốn 5 triệu đồng, được hướng dẫn cách làm ăn, phát triển kinh tế gia đình. Từ nguồn vốn vay ban đầu, gia đình bà Tâm đã có được đàn gia súc, gia cầm, ao cá, cho thu nhập ổn định. Từ một hộ gia đình trong diện nghèo nhờ sự hỗ trợ về vốn cùng kỹ năng chăn nuôi đến nay gia đình bà Tâm đã thoát nghèo bền vững. “Tham gia CLB, cái được nhất là sự tương trợ từ vốn, kỹ thuật và cả đầu ra nên hội viên đều có ý thức tích cực tham gia”, bà Tâm chia sẻ.

Từ nguồn vốn ban đầu được hỗ trợ là 100 triệu đồng, CLB tổ chức cho các thành viên vay vốn xoay vòng, từ 3 đến 5 triệu đồng/người/lần để hỗ trợ làm ăn, tăng thu nhập, nhờ đó 7 hộ nghèo trong CLB đã thoát nghèo.

Tương tự, gần 10 năm nay, căn bệnh ly thượng bì bọng nước bẩm sinh khiến em Lê Thị Xuân ở thôn Trường Sơn, xã Quảng Thịnh (thành phố Thanh Hoá) phải nằm một chỗ, gia đình chăm sóc và điều trị rất vất vả. Từ năm 2014, CLBLTHTGN ở thôn Trường Sơn được thành lập đã cử các tình nguyện viên đến tận nhà, thường xuyên phối hợp với gia đình chăm sóc, động viên giúp em Xuân vơi bớt nỗi đau bệnh tật. Bà Nguyễn Thị Thuận, mẹ em Lê Thị Xuân cho biết: Hàng tháng, chị em trong CLB đến động viên giúp đỡ, tình cảm, gia đình cũng thấy phấn khởi, cũng đỡ vất vả.

Đến nay, trên địa bàn thành phố Thanh Hoá (tỉnh Thanh Hóa) đã có 51 CLBLTHTGN hoạt động với nhiều hoạt động có ý nghĩa thiết thực như: Tương trợ, giúp đỡ, hỗ trợ cộng đồng; chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi, tổ chức các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao; hỗ trợ vay vốn tăng thu nhập...

Từ năm 2005, với sự trợ giúp kỹ thuật của Tổ chức hỗ trợ Người cao tuổi Quốc tế và sự tài trợ của một số dự án, Hội Người cao tuổi và một số tổ chức đã phối hợp chính quyền một số địa phương xây dựng thí điểm CLB liên thế hệ tự giúp nhau. Mỗi CLB được hỗ trợ ban đầu số tiền hoặc hiện vật trị giá từ 50 đến 100 triệu đồng để làm quỹ cho các thành viên vay tăng thu nhập, với lãi suất tối đa là 1%/ tháng. Toàn bộ số tiền lãi nộp vào quỹ của CLB để duy trì các hoạt động chung.

Kết quả nghiên cứu đánh giá về tác động của CLB LTHTGN của Viện Nghiên cứu Y – Xã hội học (Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) cho thấy, CLB là mô hình có tác động toàn diện tới người cao tuổi và cộng đồng. Các thành viên được vay vốn và chuyển giao khoa học kỹ thuật, có thể tăng 50% thu nhập sau ba năm, góp phần giảm nghèo cho người cao tuổi và gia đình. Sức khỏe của thành viên tốt lên do rèn luyện và có kiến thức tự chăm sóc. Những hoạt động của CLB tạo sức lan toả trong cộng đồng, theo đúng phương châm “sống vui, sống khoẻ, sống có ích. Từ kết quả này, Thủ tướng Chính có quyết định 1533/QĐ-TTg để nhân rộng mô hình CLBLTHTGN.

Đa dạng cách làm, huy động vốn

Trong số khoảng 70% người cao tuổi Việt Nam không có lương hưu, nếu không có sự hỗ trợ của con cái hoặc không có tài sản tích lũy, họ buộc phải tiếp tục lao động kiếm sống. Do đó, cùng với sự bảo đảm từ ngân sách Nhà nước, quỹ lương hưu, những giải pháp mềm với cách làm từ cộng đồng như các câu lạc bộ, hội, đoàn thể, trong đó có CLBLTHTGN giúp người cao tuổi có khả năng tự lao động sản xuất bình thường phù hợp với khả năng của mình….”Đây là giải pháp hỗ trợ giúp nhau thoát nghèo vì phần lớn số người cao tuổi hiện nay đang sống ở khu vực phi chính thức, nông thôn… những đối tượng ngoài diện điều chỉnh chính sách của việc tăng tuổi nghỉ hưu”, bà Ngô Thị Mến cho biết.

Ông Lê Quang Trung, Phó Cục trưởng Cục việc làm (Bộ LĐTBXH) cho biết: Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới. Trong khi mọi chuẩn bị về mặt an sinh xã hội, hạ tầng cơ sở đầu tư, tích lũy cho đến thị trường lao động thì các giải pháp tạo việc làm cho người lao động có tuổi là cần thiết nhằm phát huy kinh nghiệm của người cao tuổi. Những địa phương làm tốt có thể huy động các nguồn lực từ Chương trình mục tiêu giảm nghèo, chương trình xây dựng nông thôn mới, Quỹ Chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi giúp các CLBLTHTGN tổ chức hoạt động.

Thực hiện Quyết định số 1533/QĐ-TTg năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án nhân rộng mô hình Câu lạc bộ (CLB) Liên thế hệ tự giúp nhau, Hội Người cao tuổi Việt Nam phối hợp với các bộ, ngành triển khai rộng khắp, một số Hội Người cao tuổi các tỉnh, thành phố tích cực tham mưu với cấp ủy, chính quyền chỉ đạo các sở, ngành liên quan nhanh chóng xây dựng kế hoạch thành lập CLB sớm đưa CLB vào hoạt động.

Đến 30/6/2018, có 51 tỉnh thành phê duyệt đề án, kế hoạch thực hiện quyết định 1533/QĐ-TTg, cả nước đã thành lập được 1.458 CLB LTHGN tại 29 tỉnh thành, trong đó hơn 900 CLB đã được thành lập từ trước khi triển khai Đề án 1533, phần lớn do các dự án tài trợ ở một số tỉnh hoặc do các tỉnh tự nhân rộng.

Theo bà Phạm Thị Hải Chuyền, Chủ tịch Hội người cao tuổi Việt Nam, trong mô hình CLBLTHTGN, người cao tuổi được hỗ trợ vốn, hướng dẫn cách làm ăn, vươn lên thoát nghèo. Tổng kết các mô hình thời gian qua cho thấy, hơn 70% thành viên được vay vốn và chuyển giao khoa học kỹ thuật, có thể tăng 30% thu nhập sau 3 năm. Sức khỏe của các thành viên cũng tốt lên do rèn luyện và có kiến thức tự chăm sóc. Người già neo đơn được tình nguyện viên đến nhà chăm sóc, được khám bệnh miễn phí, được giúp đỡ khi gặp khó khăn. Tuy nhiên, khó khăn nhất là nguồn vốn nên các tỉnh cần cụ thể hóa các dự án để người cao tuổi có thể vay vốn được.

Trong gần 2 năm qua, một số tỉnh đã bước đầu thành công trong việc vận động chính quyền hỗ trợ nguồn vốn để phát triển kinh tế, hoạt động. Đơn cử như tỉnh Hà Giang đã phê duyệt Đề án thành lập 30 CLB, tài trợ cho mỗi CLB 55 triệu đồng (5 triệu mua sắm trang thiết bị, vật dụng cần thiết ban đầu; 50 triệu làm Quỹ tăng thu nhập). Tỉnh Bạc Liêu từ cuối 2017 đã thành lập và ra mắt 7 CLBLTHTGN, trong đó CLB có số vốn thấp nhất 50 triệu đồng, cao nhất 81 triệu đồng...

Một số tỉnh huy động từ Quỹ Chăm sóc và Phát huy vai trò người cao tuổi ở cấp tỉnh, huyện như Thanh Hóa, Bến Tre, Hải Dương, Tiền Giang, Hải Phòng, Đà Nẵng... Tiêu biểu là UBND tỉnh Thanh Hóa đã quyết định cho Hội Người cao tuổi sử dụng 60% nguồn Quỹ Chăm sóc và Phát huy vai trò người cao tuổi để hỗ trợ nhân rộng CLB. Quỹ đã huy động được 29,5 tỉ đồng, xây dựng được 200 CLB... Còn một số nơi đã đề nghị chính quyền vận động các tổ chức doanh nghiệp, các nhà hảo tâm đóng góp cho CLB thông qua hình thức ủng hộ hoặc cho vay không lấy lãi. Điển hình có CLB ở Kiên Giang đã vận động cộng đồng ủng hộ 150 triệu ngay từ khi mới thành lập.

Nhờ tiếp cận vốn vay của CLBLTHTGN đã có nhiều hội viên người cao tuổi có điều kiện tăng thu nhập, thoát nghèo và tiếp tục tham gia vào các hoạt động kinh tế địa phương. Các hoạt động khám, chữa bệnh, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao được tăng cường… “Trong thời gian tới, các địa phương cần nhân rộng mô hình, đồng thời đa dạng nguồn lực để CLB thành lập mới và duy trì hoạt động hiệu quả” bà Phạm Thị Hải Chuyền cho biết.