Nhân viên phòng Dự báo thời tiết (Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia) tổng hợp số liệu, theo dõi, theo dõi diễn biến bão. Ảnh: Trọng Đạt/TTXVN
Ông cho biết ý nghĩa của chủ đề Ngày Khí tượng thế giới năm 2020?
Chủ đề “Khí hậu và nước” của Ngày Khí tượng thế giới năm 2020 được lựa chọn cùng với chủ đề của Ngày Nước thế giới 2020 là “Nước và Biến đổi khí hậu” vì nước, khí hậu và biến đổi khí hậu là các vấn đề thời đại, có liên kết mật thiết với nhau, nên phải có những hành động thống nhất và kết nối mới có thể giải quyết được những thách thức liên quan đến khí hậu và nguồn nước của cả thế giới. Khẩu hiệu “Đong đếm từng hạt mưa – Chắt chiu từng giọt nước” thể hiện rõ vấn đề quan tâm, định hướng và những hành động thiết thực của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) hưởng ứng chủ đề “Khí hậu và nước”.
Điều này cho thấy số liệu quan trắc, đo đạc rất quan trọng để phục vụ cho việc quản lý nhà nước về khí tượng thủy văn, cũng như quản lý sử dụng hiệu quả tài nguyên nước. "Chắt chiu từng giọt nước" cho thấy nước rất quý, nước rất quan trọng trong cuộc sống, tuy nhiên, dưới tác động của biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế - xã hội, nước đang ngày càng thiếu, do đó vấn đề an ninh tài nguyên nước sẽ là vấn đề toàn cầu, đặc biệt ở Việt Nam nơi có nhiều dòng sông xuyên biên giới. Do vậy, việc thu thập và chia sẻ dữ liệu về nước là cơ sở cho các hoạt động giám sát và dự báo thủy văn, cũng như các dịch vụ cảnh báo sớm về lũ lụt và hạn hán là vấn đề vô cùng cần thiết mà ngành Khí tượng Thủy văn Việt Nam cũng như các cơ quan Khí tượng toàn thế giới đã và đang thực hiện. Đối với Việt Nam hiện nay, thông tin khí tượng thủy văn cần được xem là thông tin đầu vào phục vụ cho quy hoạch phát triển các khu dân cư, các vùng kinh tế ven biển và thiết thực đối với các ngành kinh tế xã hội.
Đặc biệt, ngành Khí tượng Thủy văn Việt Nam đã và đang chủ động về hệ thống quan trắc và thông tin dự báo khí tượng thủy văn trong vùng lãnh thổ, lãnh hải; vùng đặc quyền kinh tế, vùng biển, hải đảo của Việt Nam góp phần đảm bảo quốc phòng an ninh và bảo vệ chủ quyền của Tổ quốc. Đây là sự đóng góp và khẳng định uy tín của Việt Nam với cộng đồng khí tượng quốc tế.
Ông đánh giá như thế nào về chất lượng các bản tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn hiện nay?
Trong những năm gần đây, độ tin cậy trong các bản tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn ngày càng được nâng cao hơn, cụ thể về khả năng dự báo của một số loại hình thiên tai trong những năm gần đây. Việc dự báo, cảnh báo bão có độ chính xác trong bản tin dự báo bão (vị trí và cường độ bão) của Việt Nam đã dần tiệm cận với trình độ dự báo bão của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới.
Cụ thể: Dự báo, cảnh báo mưa lớn trước 2-3 ngày với độ tin cậy khoảng 75%. Đối với mưa lớn cục bộ hoặc mưa lớn trong cơn dông mới chỉ cảnh báo trước từ 30 phút đến 2-3 giờ; dự báo, cảnh báo rét đậm, rét hại gây ra bởi không khí lạnh trước 2-3 ngày với độ tin cậy 80-90%; các đợt nắng nóng diện rộng trước từ 2-3 ngày có độ tin cậy 70%, thời điểm kết thúc các đợt nắng nóng diện rộng chính xác từ 80-90%; dự báo, cảnh báo lũ trên các sông khu vực miền Trung, Tây Nguyên trước 24-48 giờ, khu vực Bắc Bộ trước 3-5 ngày đạt từ 70%-85%.
Bên cạnh những mặt tích cực, việc dự báo mới chỉ có tiến bộ nhiều về mặt định tính (khu vực, thời gian, hướng di chuyển, ảnh hưởng gián tiếp của thiên tai); còn dự báo định lượng (cường độ bão, cường độ mưa lớn...) vẫn còn những hạn chế.
Ngành khí tượng thủy văn cần có những giải pháp gì để nâng cao năng lực, chất lượng các bản tin dự báo, cảnh báo đáp ứng yêu cầu phòng chống thiên tai, phát triển kinh tế-xã hội trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra phức tạp hiện nay, thưa ông?
Công tác dự báo khí tượng thủy văn luôn là công việc hết sức khó khăn và phức tạp, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang hiện hữu với tính chất “dị thường hơn, cực đoan hơn” cả về tần suất lẫn cường độ. Dự báo những gì sẽ xảy ra trong tương lai là rất khó và không bao giờ đạt được độ chính xác tuyệt đối. Việt Nam được biết đến là một đất nước có rất nhiều bão, lũ hằng năm. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác dự báo khí tượng thủy văn trong phòng chống và giảm nhẹ thiên tai, ngành khí tượng thủy văn đã được định hướng phát triển theo hướng hiện đại hóa, với quan điểm “Phát triển ngành Khí tượng Thủy văn đồng bộ theo hướng hiện đại hoá; lấy việc đầu tư cho khoa học, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực làm giải pháp chủ yếu để phát triển trên cơ sở kế thừa và phát huy tối đa nguồn lực hiện có”.
Chính vì vậy, đầu tư trang thiết bị, công nghệ hiện đại để có thể vươn tầm quốc tế là vẫn chưa đủ. Mà cần phải đào tạo phát triển nguồn nhân lực của ngành đủ năng lực, kinh nghiệm vận hành trang thiết bị, công nghệ mới. Nhất là năng lực phân tích, xử lý cơ sở dữ liệu từ các mô hình, công nghệ hiện có của ngành và các mô hình, công nghệ tiên tiến trên thế giới phục vụ cảnh báo, dự báo các hiện tượng thời tiết, thủy văn nguy hiểm như bão, lũ …
Bên cạnh đó, Tổng cục cần chuẩn bị cho cả việc tăng cường năng lực cho nguồn nhân lực thực hiện các hoạt động hợp tác nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ, hợp tác quốc tế song phương và đa phương; tăng cường tiếp cận và trau dồi kinh nghiệm tham gia các hoạt động hợp tác, chủ động, tích cực tham gia với các vai trò khác nhau (chủ trì, tư vấn, hỗ trợ…) trong khuôn khổ song phương và đa phương.
Nhân Ngày Khí tượng thế giới, ông có thông điệp gì gửi đến đội ngũ cán bộ trong ngành và cộng đồng?
Thông điệp của Tổng Thư ký Tổ chức Khí tượng thế giới năm 2020 đã nhắc nhở người dân, đặc biệt là các cơ quan khí tượng là “đối mặt với những thách thức ngày càng lớn liên quan đến vấn đề về nước, như lũ lụt, hạn hán, cũng như những hạn chế trong việc tiếp cận nguồn nước sạch”.
Do đó, chúng tôi sẽ luôn cố gắng hết mức có thể để tăng cường công tác quản lý, giám sát và dự báo các nguồn cung cấp nước góp phần cùng ngành tài nguyên và môi trường thực hiện tốt vai trò quản lý nhà nước về lĩnh vực khí tượng thủy văn, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những hiểm họa không mong muốn do nước gây ra vì "nhất thủy, nhì hỏa"; phát huy vai trò tích cực của nước trong đời sống xã hội. Để thực hiện tốt những định hướng trên, chúng tôi mong muốn luôn được sự chia sẻ và tham gia chủ động của các cấp chính quyền và nhân dân trong việc giảm thiểu rủi ro thiên tai về nước và khí hậu, góp phần phục vụ mục tiêu phát triển bền vững đất nước.
Trân trọng cảm ơn ông!