Tuy nhiên, các mỏ này không được phục hồi môi trường sau khai thác, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm cho những hộ dân sống xung quanh.
Khu vực cảnh báo nguy hiểm thường xuyên xảy ra đuối nước trước đây là mỏ khai thác khoáng sản này.
Những hồ nước sâu tử thần
Tại khu phố Phú Thạnh, phường Mỹ Xuân, thị xã Phú Mỹ, 3 mỏ khai thác đất sét được UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cấp phép cho doanh nghiệp khai thác vào các năm 2003, 2004 và 2008 với diện tích hơn 51 ha hiện đều đã hết hạn khai thác, có những mỏ đã hết hạn khoảng hơn 10 năm nay.
Theo tìm hiểu của phóng viên, trước khi khai thác đến tầng đất sét, các doanh nghiệp còn khai thác thêm lớp cát xây dựng ở tầng trên. Vì vậy, các mỏ đất sét này có những hố đào khá sâu, nham nhở và nước xanh thăm thẳm. Tại khu vực này, tình trạng học sinh bị đuối nước đã xảy ra.
Đã 6 tháng trôi qua, kể từ ngày hai con nhỏ bị đuối nước tại hố nước sâu trong mỏ đất sét Mỹ Xuân 2, phường Mỹ Xuân, chị Lê Kim O. (sinh năm 1983, tạm trú tại phường Mỹ Xuân) vẫn chưa hết bàng hoàng. Chị O. nhớ lại, khoảng 10 giờ ngày 28/5/2021, hai con của chị là L.Đ.K. (sinh năm 2005) và L.Đ.Kh. (sinh năm 2012) đi câu cá. Thấy các con không về, gia đình đi tìm. Đến sáng 29/5/2021, một người đàn ông đã tìm thấy thi thể hai cháu tại mỏ đất sét Mỹ Xuân 2 sau đó đưa về Trạm Y tế phường.
Vào ngày 27/6/2021, tại mỏ đất sét Mỹ Xuân 1, thuộc phường Mỹ Xuân, một nhóm thanh niên đến đây tụ tập ăn uống. Sau đó, nhóm thanh niên này có 5 người, dùng chiếc xuồng nhỏ chèo ra giữa hồ. Sự cố bất ngờ xảy ra làm xuồng bị chìm khiến 3 người bị đuối nước.
Theo quy định, tại các mỏ đất sét sau khai thác, các doanh nghiệp phải có người bảo vệ, cắm biển báo không cho người dân vào đây.
Tuy nhiên, theo khảo sát của phóng viên tại khu phố Phú Thạnh, phường Mỹ Xuân, các mỏ đất sét trước đây nay là những hồ nước sâu hun hút, nham nhở là dấu tích sau khi khai thác khoáng sản.
Trong khu vực các mỏ này, doanh nghiệp không bố trí người bảo vệ. Có nơi, doanh nghiệp đã làm hàng rào lưới B40 cao quá đầu người nhưng có nơi còn rất sơ sài chỉ là ít dây kẽm gai kéo song song nhau chạy trên bờ các hồ. Doanh nghiệp đã cắm biển cánh báo, đào mương ngăn không cho người dân vào bên trong nhưng do không có bảo vệ thường trực tại khu vực này nên nhiều người vẫn vào tắm khiến xảy ra những vụ đuối nước thương tâm như thời gian vừa qua. Đến nay, các doanh nghiệp chưa có biện pháp khắc phục tình trạng này và không khắc phục môi trường sau khai thác.
Người dân sống gần mỏ khai thác đất sét Mỹ Xuân 1 mong muốn, quản lý các mỏ khai thác khoáng sản bố trí lực lượng bảo vệ, kiểm tra không cho người ra, vào khu vực các hồ nước.
Qua khảo sát của phóng viên, không riêng các mỏ khai thác khoáng sản tại thị xã Phú Mỹ, nhiều mỏ trên địa bàn tỉnh còn tình trạng chưa thực hiện nghiêm việc rào chắn, cảnh báo. Thậm chí, khu vực hồ Đá Xanh, thuộc phường Kim Dinh, thành phố Bà Rịa đã xảy ra nhiều vụ đuối nước thương tâm nhưng tại đây vẫn không có biển cảnh cáo, thậm chí có cá nhân đứng ra làm điểm khai thác kinh doanh du lịch, thu phí người đến chụp ảnh.
Chưa phục hồi cảnh quan môi trường
Mỏ khai thác đất sét Mỹ Xuân 2, khu phố Phú Thạnh, phường Mỹ Xuân, thị xã Phú Mỹ đã có nhiều trường hợp học sinh tử vong tại hồ nước này.
Theo quy định của Luật Khoáng sản, các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản phải thực hiện việc đóng cửa mỏ, phục hồi môi trường sau khi giấy phép khai thác hết hiệu lực. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, nhiều mỏ sau khi khai thác khoáng làm vật liệu xây dựng như đá, cát, đất san lấp… đều chưa thực hiện phục hồi cảnh quan môi trường theo đúng quy định.
Theo quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch, giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn 2030, địa bàn tỉnh có 60 điểm quy hoạch với tổng diện tích 1.74,52 ha gồm 30 điểm mỏ đá xây dựng, 4 mỏ sét gạch ngói, 13 mỏ cát xây dựng, 11 mỏ vật liệu san lấp và 2 mỏ than bùn. Tính đến cuối năm 2021, địa bàn tỉnh có 33 giấy phép khai thác khoáng sản đang còn hiệu lực thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh và 7 giấy phép thuộc thẩm quyền của Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý.
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nhìn nhận, công tác cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác trên địa bàn tỉnh còn nhiều tồn tại khiến xảy ra nhiều vụ tai nạn thương tâm.
Theo thông tin từ Sở Tài nguyên và Môi trường, các điểm mỏ đã hết hạn khai thác hầu hết được quy hoạch, cấp giấy phép khai thác từ lâu (quy hoạch từ giai đoạn từ năm 1995, cấp giấy phép từ năm 2002). Thời điểm đó, hoạt động khai thác phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế, trong khu vực dân cư và các công trình dân sinh còn thưa thớt, chưa phát sinh nguy cơ mất an toàn như hiện nay. Công tác thẩm định về thủ tục môi trường, cải tạo phục hồi môi trường còn đơn giản. Đến nay, dân cư và các công trình công cộng phát triển nhiều, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn.
Trước thực trạng trên, Sở rà soát hiện trạng toàn bộ các mỏ khoáng sản làm hồ chứa nước đang khai thác và đã kết thúc khai thác, tham mưu UBND tỉnh biện pháp nhằm tăng cường cải tạo, phục hồi môi trường tại những khu vực này. Bên cạnh đó, Sở tham mưu UBND tỉnh xem xét ban hành các quyết định thu hồi đất và điều chỉnh quyết định thu hồi giao địa phương quản lý đối với trường hợp được Nhà nước cho thuê đất để khai thác khoáng sản đã đóng cửa mỏ.
Quá trình thẩm định Báo cáo đánh giá tác động môi trường và Phương án cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác cần áp dụng các quy định của pháp luật để thẩm định kinh phí cải tạo phục hồi môi trường ở mức cao nhất, đảm bảo số tiền ký quỹ của các doanh nghiệp đủ cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác (có tính yếu tố trượt giá) trong trường hợp doanh nghiệp không chấp hành việc cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác.
Sở kịp thời thông báo cho UBND các địa phương, doanh nghiệp khi giấy phép khai thác hết hạn để yêu cầu chấm dứt hoạt động khai thác, thực hiện thủ tục đóng cửa mỏ, cải tạo phục hồi môi trường theo quy định.
Trước đó, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản yêu cầu các doanh nghiệp khai thác khoáng sản số 6873/STNMT-KS ngày 16/12/2021 thực hiện nghiêm công tác tải tạo phục hồi môi trường theo quyết định đã được phê duyệt; chủ động rà soát công trình bảo vệ mỏ kịp thời phát hiện, khắc phục, sửa chữa những hư hỏng. Các doanh nghiệp tăng cường công tác tuần tra, bảo vệ, kịp thời phát hiện người dân tự ý vào khu vực mỏ yêu cầu ra khỏi khu vực; công khai nội dung chính của giấy phép trên bảng pano tại khu vực mỏ để người dân biết, giám sát việc thực hiện.