Bìa Ấn bản “Kim Vân Kiều”. Ảnh: NN
Ấn bản “Kim Vân Kiều” của Nhã Nam là lần đầu tiên có sự kết hợp “Kim Vân Kiều” do học giả Nguyễn Văn Vĩnh dịch và chú giải cẩn thận ra quốc ngữ, kèm minh họa nhân vật theo bản in năm 1923, cùng bộ tranh Kiều chưa từng công bố của họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm.
Có thể nói đây là sự hội tụ hiếm có của ba di sản lớn là di sản văn chương của Nguyễn Du, di sản quốc ngữ của Nguyễn Văn Vĩnh và di sản hội họa của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Tất cả tạo nên một không gian thẩm mỹ, một giá trị lớn, xứng đáng được chào đón và thưởng lãm.
Việc ra mắt ấn bản đặc biệt “Kim Vân Kiều” lần này cũng nhìn lại lịch sử phiên âm, chú giải ra quốc ngữ và tiếp nhận “Truyện Kiều” trong đời sống tri thức, văn hóa Việt Nam hơn hai thế kỷ qua. Ấn bản đặc biệt “Kim Vân Kiều” được Nhã Nam phát hành giới hạn 999 bản.
Tranh Kiều của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Ảnh: NN
Nhân dịp này, Nhã Nam cũng phát hành tiểu thuyết chương hồi “Kim Vân Kiều” của Thanh Tâm Tài Tử (Thanh Tâm Tài Nhân) do dịch giả Tô Nam Nguyễn Đình Diệm thực hiện.
Sau ấn phẩm “Truyện Thúy Kiều” của Bùi Kỳ và Trần Trọng Kim, đây là một nỗ lực tiếp nối mạch quan tâm lâu dài của Nhã Nam đối với các tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam, đặc biệt là những tác phẩm đã góp phần hình thành nền tảng văn học, văn hóa và chữ viết quốc ngữ, đồng thời vẫn không ngừng gợi mở những cách đọc mới cho bạn đọc hôm nay.
Nguyễn Du (1765 - 1820) là đại thi hào dân tộc, người đã đưa văn học chữ Nôm Việt Nam đạt tới đỉnh cao nghệ thuật. “Truyện Kiều” vừa là một kiệt tác văn chương, vừa là một hiện tượng văn hóa đặc biệt có sức sống bền bỉ trong đời sống tinh thần của người Việt, được tiếp tục luận bàn trong nghiên cứu, phê bình và được tái sáng tạo trong các lĩnh vực nghệ thuật khác như sân khấu, âm nhạc, hội họa, điện ảnh. “Truyện Kiều” cũng được dịch nhiều ngôn ngữ trên thế giới, trở thành cầu nối văn hóa, văn chương Việt Nam và bạn đọc quốc tế.
Tranh Kiều của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Ảnh: NN
“Truyện Kiều” có một lịch sử in ấn, phiên âm, dịch thuật, chú thích, chú giải cũng như tiếp nhận, nghiên cứu, đánh giá vừa phong phú, vừa nhiều thành tựu. Lúc đầu “Truyện Kiều” được khắc in dưới dạng văn bản chữ Nôm, sau đó, các nhà nghiên cứu, các bậc thức giả lại phiên âm chữ Nôm sang chữ quốc ngữ và tiến hành khảo đính, chú giải, chú thích “Truyện Kiều” rất công phu. Bản “Kim Vân Kiều truyện” do Trương Vĩnh Ký phiên âm, dịch ra chữ quốc ngữ và in năm 1875 là bản Kiều chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta.
Tiếp sau đó là “Kim Vân Kiều” do Nguyễn Văn Vĩnh dịch ra quốc ngữ, chú giải, ấn hành năm 1913, tái bản có hiệu chỉnh vào các năm 1915, 1923 và 1933.
Cũng có thể kể đến các bản “Kim Túy tình từ” do Phạm Kim Chi phiên chú sang chữ quốc ngữ năm 1917; “Truyện Thúy Kiều” do Bùi Kỷ, Trần Trọng Kim hiệu khảo, in lần đầu năm 1925; “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích năm 1923; “Vương Thúy Kiều” chú giải tân truyện do Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu chú thích và bình luận năm 1941; “Truyện Kiều” chú giải do Lê Văn Hòe hiệu đính, chú giải, bình luận, in năm 1953; “Truyện Kiều” do Nguyễn Thạch Giang hiệu khảo và chú thích, xuất bản năm 1972; “Truyện Kiều”, Đào Duy Anh chú giải năm 1979…
Hơn 200 năm qua, Truyện Kiều vẫn không ngừng mời gọi tâm trí của không biết bao nhiêu bậc thức giả văn hay chữ tốt trong việc hiểu, diễn giải, phân tích một cách tường tận nhất những “lời quê chắp nhặt” của Nguyễn Du.
Tranh Kiều của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Ảnh: NN
Theo GS Trần Đình Sử, “Kim Vân Kiều” do Nguyễn Văn Vĩnh dịch ra quốc ngữ là một trong những bản Kiều sớm và quan trọng, giúp bạn đọc hôm nay hiểu rõ hơn tiến trình hiện đại hóa văn học Việt Nam, cũng như vai trò của các trí thức buổi giao thời trong việc phổ biến chữ quốc ngữ, kiến tạo tinh thần yêu chuộng vốn cổ văn học, ngôn ngữ nước nhà.
“Kim Vân Kiều” ấn bản đặc biệt năm 2025 của Nhã Nam sẽ giúp bạn đọc biết thêm một phần sự nghiệp, đóng góp của học giả Nguyễn Văn Vĩnh và có cơ hội đọc lại, thưởng thức sâu hơn ấn bản Kiều chữ quốc ngữ ra đời cách đây hơn 100 năm.
Bìa trong của sách “Kim Vân Kiều” ấn bản đặc biệt năm 2025. Ảnh: NN
“Kim Vân Kiều” ấn bản đặc biệt năm 2025 của Nhã Nam cũng cho thấy tranh Kiều của Nguyễn Tư Nghiêm tiếp tục kéo dài truyền thống vẽ Kiều khởi từ đầu thế kỷ XX với sự tham gia của nhiều danh họa như Nguyễn Tường Lân, Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Cẩn, Tô Ngọc Vân, Lê Thị Lựu, Lê Phổ, Nguyễn Văn Tỵ, Nguyễn Đỗ Cung, Mai Trung Thứ, Vũ Cao Đàm, Mạnh Quỳnh…
Nguyễn Du, Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Tư Nghiêm, những bậc tài hoa, tinh anh nước nhà, cùng trở lại, khiến chúng ta càng thêm trân quý tiền nhân và càng thấy Truyện Kiều là tác phẩm nói mãi không thể kết thúc.