Nhà dân trên khu vực I di tích Kinh thành Huế. Ảnh: Hồ Cầu/TTXVN
Đây là sơ sở pháp lý để UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế khẩn trương xây dựng kế hoạch và các phương án thực hiện trong thời gian tới.
Theo nội dung của đề án, từ khi được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới năm 1993, tỉnh Thừa Thiên - Huế đã tăng cường công tác quản lý di tích, quản lý chặt chẽ sử dụng đất, ngăn chặn việc gia tăng dân số cơ học vào vùng di tích lịch sử.
Trong giai đoạn 1996 - 2018 tỉnh Thừa Thiên - Huế và thành phố Huế đã từng bước thực hiện di dời 1.050 hộ dân tại các khu vực hai bên bờ sông Ngự Hà, Đàn Xã Tắc, Đàn Âm Hồn, Lầu Tàng Thơ và Thượng thành, Eo bầu phía Nam kinh thành...
Tuy nhiên, sự gia tăng dân số tự nhiên tạo áp lực lớn lên vùng bảo vệ di tích và hiện nay trong khu vực I của các di tích Kinh thành Huế hiện đang có khoảng 4.200 hộ dân sinh sống. Việc rà soát cho thấy, hầu hết các hộ dân sinh sống trong khu vực I di tích không có giấy tờ hợp lệ về sử dụng đất, xây dựng nhà trên công trình di tích và làm nhà chồ (nhà lán tạm bợ) trên mặt nước nên không được bồi thường về đất, nhà ở và tài sản gắn liền với đất.
Hiện tại, do không được phép xây dựng mới, sửa chữa lớn nhà cửa nên phần lớn các hộ dân sống trong những căn nhà tạm bợ, chật hẹp, các điều kiện về vệ sinh, môi trường không đảm bảo, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe nhân dân và mỹ quan đô thị, xâm phạm nghiêm trọng di tích. Ngoài ra, các chất thải sinh hoạt gây ra tình trạng mất vệ sinh và làm cho di tích nhanh chóng xuống cấp.
Nhằm gìn giữ, bảo vệ các giá trị lịch sử, bảo tồn văn hóa do tiền nhân để lại; ổn định cuộc sống của người dân sống trong khu vực I di tích; bảo vệ, đảm bảo môi trường, chỉnh trang cảnh quan; phát huy giá trị di tích, tạo sản phẩm du lịch; ổn định và nâng cao đời sống người dân; tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh thì việc tập trung di dời, giải tỏa các hộ dân khu vực I, khoanh vùng bảo vệ các di tích Kinh thành Huế là vô cùng cấp thiết.
Theo đề án, tỉnh Thừa Thiên - Huế đã xây dựng đề án và cơ chế tài chính đặc thù, báo cáo Thủ tướng Chính phủ về di dời dân cư, hỗ trợ tái định cư theo quy định pháp luật đất đai hiện hành. Theo đó, phần di dời, giải phóng mặt bằng khu vực I di tích Kinh thành Huế với tổng kinh phí là 2.735 tỷ đồng thực hiện trong 2 giai đoạn:
Giai đoạn I (2019-2021) tiến hành di dời khoảng 2.938 hộ dân với kinh phí 1.880 tỷ đồng khỏi phạm vi di tích Kinh thành Huế (gồm tường thành, các eo bầu, hộ thành hào và tuyến phòng lộ).
Giai đoạn II (2022-2025), tiếp tục di dời khoảng 1.263 hộ với kinh phí 855 tỷ đồng khỏi các di tích Hồ Tịnh Tâm và Hồ Học Hải, Đàn Xã Tắc, Khâm Thiên Giám và Xiển Võ Từ, Lục Bộ, hệ thống hồ ở 4 phường nội thành và di tích Trấn Bình Đài.
Phần hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phục vụ di dời khu vực I di tích Kinh thành Huế có quy mô 105 ha với kinh phí khoảng 1.362 tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn I (2019-2021) gồm khoảng 73 ha với tổng mức đầu tư khoảng 946 tỷ đồng; giai đoạn II (2022-2025) gồm khoảng 32 ha với tổng mức đầu tư khoảng 416 tỷ đồng.
Dự kiến nguồn vốn thực hiện trong giai đoạn I (phần di dời, giải phóng mặt bằng và phần hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phục vụ di dời, giải phóng mặt bằng) lấy từ nguồn Ngân sách Trung ương hỗ trợ và một phần từ nguồn thu bán vé tham quan di tích giai đoạn 2019-2021; nguồn thu từ bán đấu giá quỹ đất và các nguồn huy động khác. Nguồn vốn giai đoạn 2 (2022-2025) được tỉnh đề nghị đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn sau năm 2021.
Về phương án phát huy giá trị di tích, sau khi di dời dân tỉnh Thừ Thiên - Huế sẽ triển khai công tác bảo tồn, trùng tu, phục hồi và tôn tạo các yếu tố gốc của công trình di tích trên cơ sở các hồ sơ, tư liệu lịch sử.