Bài cuối: Xây dựng văn hóa đô thị - nền tảng phát triển bền vững
Thành phố Đà Nẵng bên bờ sông Hàn. Ảnh: Trần Lê Lâm/TTXVN
Không gian văn hóa đa trung tâm
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận thành phố Đà Nẵng, bà Tăng Hoàng Hôn Thắm cho rằng, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh của đô thị, điều cốt lõi là đổi mới căn bản tư duy quản lý và vận hành, chuyển từ mô hình quản lý truyền thống sang phương thức quản trị hiện đại, phù hợp với tốc độ phát triển, quy mô không gian và sự đa dạng xã hội của một đô thị đang mở rộng.
Các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách đồng thuận rằng văn hóa Đà Nẵng đang chịu tác động của nhiều lĩnh vực: quy hoạch, giáo dục, du lịch, tôn giáo, kiến trúc, cộng đồng và công nghệ. Nếu các lĩnh vực này vận hành riêng lẻ, văn hóa sẽ bị chia nhỏ, tiềm năng bị dàn trải, dẫn đến tình trạng "nhiều nhưng không mạnh".
Sau ngày 1/7/2025, Đà Nẵng không chỉ mở rộng địa giới hành chính mà còn thay đổi cơ cấu dân cư, tập quán sống, nghề nghiệp,... khiến quản lý văn hóa trở thành nhiệm vụ phức tạp hơn. Mô hình quản lý hiện nay chủ yếu dựa vào thiết chế công lập và chuỗi hành chính, nên chưa huy động được nghệ sĩ, doanh nghiệp, nhóm sáng tạo tham gia.
Giải pháp được đề xuất là chuyển từ mô hình quản lý văn hóa "đặc tuyến" – nơi mọi hoạt động đi theo lối mòn – sang mô hình đa trung tâm, trong đó mỗi địa phương, tuyến sông – biển, làng nghề – làng chài, mỗi cụm cộng đồng đều trở thành điểm văn hóa chủ động.
Văn hóa chỉ có thể phát huy hiệu quả khi được đặt đúng vị trí và không gian phát triển trong cấu trúc đô thị. Khi gắn kết chặt chẽ với đời sống cộng đồng và các không gian công cộng, văn hóa mới trở thành dòng chảy sống động, thay vì dừng lại ở những hoạt động mang tính phong trào hay sự kiện ngắn hạn.
Nền tảng cho quản trị đô thị
Tiến sĩ Vũ Đình Anh, Khoa Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị khu vực III, nêu rõ: Bên cạnh mô hình đa trung tâm và các thiết chế kích hoạt, Đà Nẵng chú trọng xây dựng văn hóa chính trị làm nền tảng phát triển. Thành phố cần hoàn thiện thể chế văn hóa chính trị, cụ thể hóa các giá trị thượng tôn pháp luật, minh bạch, trách nhiệm giải trình, phòng chống tiêu cực và gắn thực thi với đánh giá, khen thưởng, kỷ luật.
Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được nhấn mạnh như chuẩn mực cho cán bộ, đảng viên. Công nghệ thông tin và chuyển đổi số được ứng dụng để minh bạch hóa thông tin, chuẩn hóa quy trình hành chính, mở rộng kênh phản ánh và giám sát trực tuyến, nâng cao niềm tin xã hội. Các giải pháp này, kết hợp cơ chế giám sát đa chiều, giúp văn hóa chính trị không chỉ là giá trị tinh thần mà còn là động lực củng cố quản trị, tạo nền tảng bền vững chắc cho phát triển văn hóa đô thị như Đà Nẵng.
Theo định hướng của Sở Tư pháp thành phố Đà Nẵng, việc phát triển văn hóa trong giai đoạn mới cần được đặt trên nền tảng nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, coi đây là một bộ phận quan trọng của văn hóa đô thị và văn hóa công dân. Sở Tư pháp nhấn mạnh yêu cầu xây dựng môi trường sống thượng tôn pháp luật, trong đó mỗi người dân không chỉ hiểu biết pháp luật mà còn tự giác tuân thủ, hình thành chuẩn mực ứng xử văn minh trong đời sống xã hội.
Cùng với đó là việc đẩy mạnh công tác phổ biến, giáo dục pháp luật theo hướng đổi mới nội dung và hình thức, gắn pháp luật với các giá trị đạo đức, truyền thống, lối sống và bản sắc văn hóa của Đà Nẵng. Công tác này cần được triển khai thường xuyên, liên tục, có trọng tâm, trọng điểm, hướng mạnh về cơ sở, cộng đồng dân cư, trường học, doanh nghiệp, góp phần hình thành nếp sống kỷ cương, trách nhiệm, tôn trọng pháp luật và cộng đồng. Trên cơ sở đó, văn hóa pháp luật được xác định là nền tảng để xây dựng con người Đà Nẵng phát triển toàn diện, đô thị vận hành ổn định, xã hội đồng thuận và phát triển bền vững.
Từ góc độ quản trị tổng thể, bà Tăng Hoàng Hôn Thắm cho rằng Đà Nẵng cần nghiên cứu hình thành một cơ chế hoặc thiết chế điều phối phát triển văn hóa đô thị, đủ năng lực kết nối các sở, ngành, phân bổ nguồn lực hợp lý, giám sát chất lượng chương trình và bảo đảm tính nhất quán trong quá trình triển khai. Đây được xem là nền tảng quan trọng để văn hóa thành phố phát triển theo hướng hiện đại, linh hoạt và bền vững.
Nhìn ở tầm dài hạn, Đà Nẵng đã có đủ nền tảng lịch sử, ký ức đô thị và nguồn lực con người. Vấn đề cốt lõi đặt ra hiện nay là cách tổ chức lại toàn bộ hệ thống; đổi mới căn bản tư duy quản lý và vận hành, chuyển từ cách làm cũ sang mô hình quản trị hiện đại, phù hợp với tốc độ, quy mô và tính đa dạng của một đô thị mở rộng để mỗi giá trị, mỗi không gian và mỗi con người đều được đánh thức và phát huy đúng mức. Khi đó, văn hóa không chỉ giữ vai trò gìn giữ hồn cốt đô thị, mà còn có thể trở thành động lực bứt phá, đồng hành cùng sự phát triển của thành phố trong nhiều thập kỷ tới.
Phân tích sâu hơn về vai trò của các thiết chế văn hóa, bà Tăng Hoàng Hôn Thắm nhấn mạnh yêu cầu đổi mới mạnh mẽ cách tiếp cận và tổ chức hoạt động. Theo đó, các bảo tàng, thư viện, trung tâm văn hóa không chỉ dừng lại ở chức năng trưng bày hay phục vụ thụ động, mà phải trở thành không gian nghiên cứu, giáo dục, sáng tạo, trải nghiệm và kết nối cộng đồng, chủ động tạo ra đời sống văn hóa thay vì chờ đợi sự tham gia từ bên ngoài.