Nhà máy Thủy điện Hòa Bình do Liên Xô giúp đỡ xây dựng năm 1979, hòa lưới tổ máy số 1 vào cuối năm 1988 và hiện nay đã có 8 tổ máy vận hành với tổng công suất lắp đặt là 1.920 MW. Thủy điện Hòa Bình được đảm nhận vai trò chính trong việc điều chỉnh tần số và điện áp của hệ thống điện Quốc gia.
Kể từ khi nhà máy đi vào vận hành đến nay đã xuất hiện hàng chục trận lũ lớn trên 10.000 m3/s. Điển hình là các trận lũ lớn lịch sử xuất hiện vào tháng 8/1996 có lưu lượng hơn 22.650 m3/s; trận lũ muộn xuất hiện tháng 10/2017, khi hồ chứa đã đầy, có lưu lượng gần 16.000 m3/s với những diễn biến rất phức tạp, khó lường nhưng đều được chế ngự.
Những năm gần đây, Thuỷ điện Hoà Bình đã nộp ngân sách cho tỉnh Hoà Bình lên đến 1.000 - 1.400 tỷ đồng/năm, nộp thuế tài nguyên cho tỉnh Sơn La 300 - 450 tỷ đồng/năm, đóng góp tiền dịch vụ môi trường rừng cho 6 tỉnh thuộc lưu vực phía thượng nguồn sông Đà trên 200 tỷ đồng/năm.
Ghi nhận của phóng viên báo Tin tức tại Thuỷ điện Hoà Bình những ngày đầu tháng 7/2020:
Sau 9 năm thi công, 14 giờ 10 phút ngày 24/12/1988, tổ máy đầu tiên của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình phát điện lên hệ thống, báo hiệu một thời khắc lịch sử của đất nước và ngành Điện lực Việt Nam.
Đập dâng nước được áp dụng phương pháp màn chống thấm (đập đất đá lõi sét) chiều dài 734 m, chiều cao 128 m, chịu cột nước chênh lệch thượng, hạ lưu 102 m.
Công nhân phải tiến hành hai lần ngăn sông để xây dựng đập.
Đợt 1 vào 12/1/1983 và đợt 2 vào 9/1/1986.
Nhà máy đặt ngầm trong lòng một quả đồi là nơi lắp đặt toàn bộ thiết bị chính, gồm 8 tổ máy phát điện, máy biến áp cường lực… cùng các công trình phụ trợ. Tám tổ máy tổng công suất 1.920 MW, mỗi tổ có công suất 240 MW.
Hầm thân đập dẫn vào bên trong nhà máy được lát đá, nếu đi từ cổng chính vào có chiều dài khoảng hơn 300 mét. Nơi đây có nhiều phòng chức năng nằm sâu trong lòng đất.
Hàng ngày có rất đông khách du lịch từ khắp nơi trên cả nước đến tham quan "công trình thế kỷ".