Thản nhiên mua bán giáo trình photo tại các trường đại học

Tràn lan giáo trình photo “lậu”

Theo quan sát của phóng viên báo Tin tức, xung quanh một trường đại học nằm trên quận Thanh Xuân, Hà Nội có 4 quán in, photo. Hàng ngày, lượng khách hàng ghé tới rất đông, chủ yếu là sinh viên. Ngoài in, photo tài liệu, sinh viên mang tới hoặc chuyển qua email, zalo các loại giáo trình, sách tham khảo để photo.

Từ những cuốn giáo trình đại cương dành cho các tân sinh viên như: Tâm lý học đại cương, Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin, Kinh tế học đại cương, Xác suất thống kê, Lý luận Báo chí truyền thông... đến các giáo trình chuyên ngành như: Tâm lý học hành vi, Thể chế chính trị Thế giới, Ngôn ngữ học Báo chí, Hành vi con người và môi trường xã hội... cuốn nào cũng được sắp xếp ngăn nắp, khoa học, có ghi chú tên các loại sách.

Chủ quán photo cho biết: Đầu kỳ học, những cuốn giáo trình đại cương này photo bao nhiêu hết bấy nhiêu, cũng phải bổ sung thêm đôi lần vì sinh viên nào cũng phải học mấy môn đó, làm sẵn để sinh viên hỏi là có luôn, đỡ mất thời gian của các bạn. Đặc biệt, những môn chuyên ngành, có kỳ học, sinh viên đăng ký in tới 50 - 60 quyển, chia cho trong lớp.

Cũng tại trường đại học trên, phía cổng sau có tới 3 quán photo nằm san sát nhau, chủ cửa hàng cũng là nhân viên, trong trạng thái “luôn chân luôn tay”. Dù tại đây không bày bán giáo trình, sách tham khảo công khai trên kệ như các quán khác, nhưng trong kho dữ liệu máy tính không thiếu những tài liệu dạng PDF, những bản scan giáo trình của nhiều tác giả. Đáng nói, một số cuốn giáo trình mới được xuất bản, hoặc được lưu hành nội bộ nhưng bằng cách thức nào đó, các bản PDF, bản scan vẫn xuất hiện tại đây.

Một nhân viên làm lâu năm ở quán photo cho biết: Sinh viên có nhu cầu chỉ cần đọc tên giáo trình cùng tên tác giả mình muốn, bản mềm rất nhiều nên không lo không tìm được sách. Giá in, photo mỗi cuốn tùy theo số trang nhưng giáo trình thì thường 15.000 - 35.000 đồng, rẻ hơn nhiều so với giá của những cuốn sách gốc. Sách giáo trình gốc không phải cuốn nào cũng tìm được nơi bán, giá cả đắt nên không hấp dẫn sinh viên.

P.T.G, sinh viên mới tốt nghiệp tại một trường đại học ở quận Thanh Xuân (Hà Nội) chia sẻ: “Giáo trình trong suốt 4 năm của mình 100% là mua bản photo ngoài quán photo cạnh trường. Mình nghĩ có điều kiện thì nên mua bản gốc ủng hộ tác giả, nhưng thời điểm đó có sách học là tốt rồi, giáo trình cũng sử dụng trong 7 - 15 tuần, nên mua bản photo là hợp lý. Về giá cả cũng rẻ hơn 2 - 3 lần sách chính thống, chữ hơi bé nhưng không bị nhòe, vẫn nhìn được”.

Khảo sát tại các trường đại học khác ở quận Cầu Giấy (Hà Nội), tình trạng mua bán giáo trình photo cũng diễn ra khá sôi nổi. Mặc dù, một số trường đại học tại đây cho sinh viên đăng ký mua sách, hoặc in giáo trình trong những tuần đầu của kỳ học, nhưng một số học phần sinh viên vẫn phải tự tìm kiếm nơi mua. Lúc này, các quán in, quán photo cạnh trường là địa điểm các sinh viên ưu tiên tìm đến.

T.Y.N, sinh viên năm cuối một trường ngoại ngữ ở quận Cầu Giấy (Hà Nội) chia sẻ: “Khoa mình thì giáo trình phần lớn là ngôn ngữ nước ngoài nên các thầy cô sẽ cho đăng ký và mua bản in của Khoa. Một số giáo trình nội bộ không được chia sẻ ra bên ngoài vì bản quyền nên các thầy cô không gửi bản pdf được. Tuy nhiên, kỳ học trước có một số học phần không in giáo trình nên mình và nhóm bạn đã mượn của các anh chị khóa trước để đi photo, không ngờ ở quán photo đã có bản pdf giáo trình và cập nhật bản mới bổ sung của tác giả”.

Từ những cuốn giáo trình, sách tham khảo xuất bản lâu năm đến những cuốn giáo trình mới điều chỉnh, bổ sung đều “hiện diện” trong các quán in, photo cạnh các trường đại học. Đáng nói việc sử dụng các bản pdf, bản scan phục vụ mục đích thương mại đều chưa nhận được sự đồng ý của tác giả hay nhóm tác giả.

“Qua tay lần hai”

Hoạt động mua bán giáo trình in, photo không chỉ diễn ra tràn lan tại quán, mà chính sinh viên sau khi “qua môn” cũng trở thành “những người bán hàng sành sỏi”. Không khó để bắt gặp những bài đăng với tiêu đề “pass (tạm dịch: bán lại) giáo trình photo giá rẻ…” trên các hội nhóm mạng xã hội facebook. Những cuốn giáo trình được liệt kê kèm hình ảnh, tình trạng bên ngoài và đặc biệt là giá cả.

Mỗi cuốn giáo trình photo “qua tay lần hai” thường có giá từ 10.000 - 25.000 đồng/cuốn. Chỉ trong thời gian ngắn đăng tải, những bài viết rao bán giáo trình photo thu hút được nhiều tương tác và thường xuyên "cháy hàng". Không những vậy, một số tài khoản facebook của sinh viên cũng đăng tải những dòng trạng thái ngỏ ý muốn mua giáo trình từ những người đã sử dụng.

Bạn N.H.A, sinh viên năm cuối tại một trường đại học ở quận Thanh Xuân (Hà Nội) cho biết: "Khi giảng viên giới thiệu tên giáo trình, tôi sẽ đến quán in cạnh trường để tìm mua. Lúc học tôi cố gắng không ghi chép vào giáo trình để sạch sẽ, học xong thì tôi sẽ chụp lại các giáo trình đăng lên nhóm trao đổi sách, tài liệu của trường và bán lại cho những bạn có nhu cầu dùng. Lần nào đăng xong cũng có bạn đặt mua luôn vì giá rẻ, chẳng hạn cuốn Triết học Mác - Lênin tôi in với giá 35.000 đồng, sau khi học xong tôi bán lại với giá 15.000 đồng”.

Mặc dù, nhiều sinh viên nhận thức được việc sử dụng giáo trình photo, cũng như rao bán giáo trình photo đã qua sử dụng sẽ vi phạm bản quyền tác giả, ảnh hưởng đến quyền lợi của tác giả, nhà xuất bản. Nhưng vì nhiều lý do khác nhau, trong đó chủ yếu là vì điều kiện kinh tế nên nhiều sinh viên vẫn sử dụng những giáo trình photo chưa “xin phép” tác giả. Mặt khác, cũng có một số bạn sinh viên sớm tìm được hướng giải quyết để vừa có giáo trình học, vừa không tốn kém nhiều chi phí, đặc biệt là không tiếp tay cho giáo trình “lậu”.

Bạn H.T.D, sinh viên năm cuối tại một trường ngoại ngữ (Hà Nội) chia sẻ: “Năm tứ nhất tôi có mua giáo trình bản photo trong các quán cạnh trường. Nhưng sau đó thì tôi không dùng giáo trình in nữa, mà chuyển qua mua giáo trình chính thống đối với những môn chuyên ngành, và sử dụng giáo trình trên thư viện điện tử của trường để học môn chung và tìm kiếm thêm tài liệu tham khảo. Bởi vì làm như vậy tôi vừa tiết kiệm được chi phí mua sách vở, vừa góp phần ủng hộ những thầy cô đã dành nhiều công sức để viết nên những cuốn giáo trình, sách tham khảo cho sinh viên học”.

Dù biết những cuốn giáo trình, sách tham khảo in, photo giá rẻ là “trợ thủ” đắc lực của sinh viên trên giảng đường. Tuy nhiên, về phía tác giả và nhà xuất bản, việc in ấn, sao chép giáo trình tràn lan gây ra nhiều ảnh hưởng không tốt tới việc phát hành và tiêu thụ sách chính thống. Mặt khác, nếu tình trạng này tiếp tục diễn ra, những tác giả, nhóm tác giả dễ “mất đi” động lực viết lách, lưu giữ tri thức cho thế hệ sau.