Tại Hà Nội, nơi có tới 8 tỉnh, thành phố giáp ranh, công tác đấu tranh ngăn chặn trình trạng khai thác cát trái phép đang gặp nhiều khó khăn.
Khai thác cát lậu làm sạt lở đất canh tác tại thôn Đô Tân, xã Bắc Sơn (Sóc Sơn, Hà Nội).
Đầu tháng 8/2018, tại khu vực sông Công giáp ranh giữa xã Bắc Sơn, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội với xã Trung Thành, huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, xuất hiện nhiều tàu thuyền "hút" cát trái phép. Khai thác cát trái phép không chỉ làm thất thoát nguồn tài nguyên quốc gia mà còn gây sạt lở nghiêm trọng; nhiều ha đất canh tác của người dân thôn Đô Tân (xã Bắc Sơn, huyện Sóc Sơn) bị trôi xuống sông. Nhiều vết sạt lở còn tươi màu đất mới và chưa có dấu hiệu dừng lại nếu như cơ quan chức năng không có biện pháp kè hay gia cố để giữ bãi nổi của xã Bắc Sơn.
Chị Bùi Thị Lê, thôn Đô Tân, xã Bắc Sơn, cho biết cách đây 5 năm, khi tình trạng khai thác "cát lậu" hoành hành tại sông Công, đoạn qua địa phận thôn, chị Lê cùng nhiều người ra ngăn chặn đã bị đối tượng khai thác cát trái phép dùng vật cứng đánh vào người khiến chị phải điều trị dài ngày mới khỏi. Đầu tháng 8/2018, các đối tượng không tổ chức khai thác ban ngày như trước mà thường chọn thời điểm đêm tối, từ khoảng 22 giờ trở đi để khai thác "cát lậu". Chị Lê đã báo lực lượng Công an xã để có biện pháp xử lý.
Nguyên nhân tái xuất hiện nạn khai thác cát trái phép tại xã Bắc Sơn được lý giải là do xảy ra ở vùng giáp ranh giữa 2 tỉnh, thành phố nên khó quản lý. Cùng một con sông nhưng huyện Phổ Yên (Thái Nguyên) cho phép khai thác cát, còn xã Bắc Sơn (Hà Nội) lại cấm khai thác. Lợi dụng việc này, nhiều đối tượng đã đưa dụng cụ khai thác sang địa phận của xã Bắc Sơn khai thác cát trộm, dẫn tới sạt lở bờ sông.
Ông Đặng Xuân Thụy, Trưởng Công an xã Bắc Sơn, huyện Sóc Sơn, cho biết, để ngăn chặn tình trạng khai thác "cát lậu", sau khi phát hiện vụ việc, đơn vị báo cáo Công an cấp trên để xử lý. Tuy nhiên, hiện lực lượng Công an xã còn mỏng, thiếu phương tiện để vây bắt đối tượng khai thác cát trái phép. Để ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép, Công an xã Bắc Sơn sẽ tăng cường tuần tra mật phục, đồng thời tổ chức cho các chủ phương tiện ký cam kết không khai thác cát trái phép.
Công an huyện Sóc Sơn cho rằng, việc ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép đang gặp "điểm vướng" là chế tài xử phạt. Từ trước đến nay, ngoài việc xử phạt hành chính, huyện chưa thu giữ được bất kỳ phương tiện nào. Lý giải về điều này, Thiếu tá Nguyễn Văn Tuấn, Phó Trưởng Công an huyện Sóc Sơn nói: Khi bắt giữ đối tượng khai thác cát trái phép, có trên 50 mét khối cát trở lên thì xem xét thu giữ phương tiện. Tuy nhiên, qua quá trình kiểm tra xử lý ở Bắc Sơn cho thấy các tàu khai thác chỉ có khoảng 40 m khối nên lực lượng chức năng chỉ xử phạt hành chính chứ không thu giữ phương tiện. Chính chế tài chưa đủ mạnh đang làm giảm hiệu quả việc ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép.
Ngoài Sóc Sơn, tại các huyện khác trên địa bàn Hà Nội như Ba Vì, Thường Tín, Phúc Thọ, Phú Xuyên cũng xảy ra tình trạng hút cát trái phép ở các khúc sông giáp ranh. Trong khi đó, việc xác định ranh giới để ngăn chặn đối tượng khai thác cát là khó khăn. Về việc này, ông Đặng Văn Nghĩa, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Phúc Thọ cho biết, do có chung với tỉnh Vĩnh Phúc dòng sông Hồng nên trên địa bàn huyện thường xuyên xảy ra tình trạng khai thác cát trái phép.
Vào thời điểm đêm tối, một số doanh nghiệp của Vĩnh Phúc đã tiến hành khai thác cát trái phép tại bãi nổi thuộc huyện Phúc Thọ. "Khu vực bãi nổi ở cách xa khu dân cư, khi được người dân thông báo vụ việc, chúng tôi huy động lực lượng đến để kiểm tra, vây bắt thì các đối tượng đã kịp rút sang địa phận được khai thác là thuộc tỉnh Vĩnh Phúc nên rất khó ngăn chặn triệt để nạn khai thác cát lậu trên sông Hồng đoạn qua địa bàn", ông Đặng Văn Nghĩa cho biết.
Trước nguy cơ trình trạng khai thác cát trái phép ở khu vực giáp ranh có thể bùng phát trở lại, Đại tá Nguyễn Văn Viện, Phó Giám đốc Công an thành phố Hà Nội thông tin, thời gian qua, cơ quan này đã tổ chức ký kết quy chế phối hợp với Công an 8 tỉnh, thành giáp ranh để ngăn chặn, bắt giữ, xử lý việc khai thác cát trái phép.
Theo Phó Giám đốc Công an Hà Nội, địa bàn giáp ranh có những vị trí mốc giới chưa rõ ràng, lợi dụng sự vắng bóng của lực lượng tuần tra, kiểm soát, các đối tượng đã thực hiện hành vi khai thác cát trái phép. Khi lực lượng tuần tra xuất hiện, các đối tượng bỏ chạy về phía địa bàn được cấp phép - đây là khó khăn cho lực lượng thực thi nhiệm vụ. Từ đầu năm đến nay, Công an thành phố Hà Nội mở đợt cao điểm xử lý khai thác cát trái phép ở những đoạn giáp ranh, kết quả đã xử lý 16 vụ việc, bắt giữ nhiều phương tiện, máy móc và hàng nghìn mét khối cát.
Trở lại câu chuyện của xã Bắc Sơn, khi lực lượng chức năng "làm mạnh", các thuyền "hút" cát neo đậu tại trạm bơm xóm Đình, thôn Đô Tân, xã Bắc Sơn. Tuy nhiên, cách nơi các tàu, thuyền của xã Bắc Sơn neo đậu vài chục mét là địa giới huyện Phổ Yên (Thái Nguyên), nhiều phương tiện vẫn đang nổ máy ngày đêm "rút ruột" dòng sông Công để lấy cát, sỏi. Từ đó cho thấy, cần có cơ chế phối hợp, thực hiện đồng bộ giữa các địa phương giáp ranh, công tác đấu tranh ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép mới có thể đạt được hiệu quả.