Thu gom rác thải nhựa tại bãi biển Dinh Cậu, huyện Phú Quốc (Kiên Giang). Ảnh: Lê Huy Hải/TTXVN
Chủ đề Ngày Trái đất năm 2024 là “Planet vs. Plastics” (Trái đất và nhựa) nhằm kêu gọi các quốc gia giảm 60% sản lượng tất cả các loại nhựa vào năm 2040, hướng đến chấm dứt việc sử dụng nhựa. Các hoạt động được phát động trên toàn thế giới bao gồm ký kết xử lý nhựa toàn cầu; tự tìm hiểu về nhựa; từ chối các mặt hàng thời trang nhanh; tham gia các cuộc dọn dẹp toàn cầu; kiểm tra kiến thức của bạn về nhựa; gắn hashtag #plastic detox challenge; thực hiện một hành động xanh đơn giản trong cuộc sống như trồng cây, phân loại rác; nghệ thuật về Trái đất; hưởng ứng các phong trào về môi trường.
Theo trang thông tin chính thức về sự kiện Earthday.org, hơn 500 tỉ túi nhựa - một triệu túi mỗi phút được sản xuất trên toàn thế giới vào năm 2023. Ngay cả sau khi phân hủy, nhựa vẫn tồn tại dưới dạng vi nhựa, len lỏi vào mọi ngóc ngách của sự sống trên hành tinh. Ngành thời trang nhanh sản xuất hơn 100 tỉ sản phẩm may mặc hằng năm. Khoảng 85% hàng may mặc được đưa vào bãi chôn lấp hoặc lò đốt nhưng chỉ 1% được tái chế.
Để đạt được mục tiêu giảm 60% sản lượng nhựa vào năm 2040, trang Earthday.org nhấn mạnh vào 4 yếu tố. Đó là nâng cao nhận thức rộng rãi của công chúng về tác hại do nhựa gây ra đối với con người, động vật và đa dạng sinh học, tiến hành nhiều nghiên cứu hơn về ý nghĩa sức khỏe liên quan đến nhựa; loại bỏ dần tất cả các loại nhựa sử dụng một lần vào năm 2030 và đạt được cam kết loại bỏ dần này trong Hiệp ước Liên hợp quốc về ô nhiễm nhựa vào năm 2024; yêu cầu các chính sách chấm dứt ngành công nghiệp thời trang nhanh và lượng nhựa khổng lồ mà ngành này sản xuất, sử dụng; đầu tư vào công nghệ và vật liệu tiên tiến để xây dựng thế giới không có nhựa.
Hưởng ứng Ngày Trất đất 2024, sáng 21/4, Cộng đồng Xanh Việt Nam, một tổ chức phi lợi nhuận hoạt động về môi trường và thiện nguyện, được thành lập năm 2019, đã tổ chức chiến dịch “Earth Day Việt Nam 2024” thu hút gần 20.000 tình nguyện viên trên khắp cả nước tham gia tại hai đầu cầu Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Chỉ trong 3 giờ đồng hồ, các tình nguyện viên đã dọn sạch rác tại khu vực và thu gom hơn 2 tấn rác thải. Trong những ngày còn lại của tháng 4, Cộng đồng Xanh Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục chiến dịch truyền thông sáng tạo nhằm truyền cảm hứng cho giới trẻ sống xanh, thông qua những hoạt động, những video clip được chia sẻ mạnh mẽ trên mạng xã hội.
Rác thải nhựa đang hàng ngày, hàng giờ tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống, sức khỏe con người và sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Nghiên cứu của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc cho thấy mỗi năm thế giới sản xuất 400 triệu tấn nhựa, ước tính khoảng 79% thải ra bãi rác/bãi chôn lấp hoặc thải ra môi trường, 12% đốt tại các lò rác và chỉ 9% được tái chế. Chỉ số tiêu thụ nhựa trên đầu người tăng của Việt Nam tăng rất nhanh, từ 3,8 kg/năm/người năm 1990 lên 41 kg/năm/người vào năm 2015 và hiện nay khoảng 54 kg/năm/người.
Năm 2018, Liên hợp quốc đã phát động chủ đề “Giải quyết ô nhiễm nhựa và ni-lông”, nhằm tuyên truyền, vận động, kêu gọi cộng đồng cùng thay đổi thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ sức khỏe con người. Trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2019, nguyên thủ các nước, lãnh đạo các tập đoàn đa quốc gia đã cam kết mạnh mẽ về việc chống rác thải nhựa. Năm 2022, tại kỳ họp lần thứ 5 Hội đồng Môi trường Liên hợp quốc đã đề xuất các nước thành viên tiến hành đàm phán xây dựng một văn kiện ràng buộc pháp lý nhằm giải quyết khủng hoảng về ô nhiễm nhựa.
Cùng chung nỗ lực của cộng đồng quốc tế, Việt Nam tích cực đề xuất các sáng kiến và tham gia các cơ chế hợp tác toàn cầu, khu vực để giải quyết rác thải nhựa. Năm 2017, Việt Nam chính thức gia nhập danh sách 127 quốc gia thông qua Nghị quyết của Hội đồng Môi trường Liên hợp quốc về xử lý rác thải nhựa và rác thải biển. Năm 2018, tại Hội nghị Thượng đỉnh nhóm các nước công nghiệp phát triển ở Canada, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã cam kết hành động cũng như kêu gọi hợp tác toàn cầu trong việc giải quyết vấn đề nhựa trên biển. Hiện nay, Việt Nam đang tích cực tham gia đàm phán Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa…