Chính quyền Crimea (Crưm) và Sevastopol đã thông qua quyết định trưng cầu ý dân để gia nhập Liên bang Nga. Cuộc trưng cầu ý dân về qui chế của Crimea, vốn sẽ định đoạt số phận của nước cộng hòa tự trị này, sẽ diễn ra vào ngày 16/3. Sau đây là vài nét về lịch sử và tầm quan trọng của thành phố cảng Sevastopol - nơi đặt căn cứ chính của hạm đội Biển Đen - đối với Nga.
Sevastopol ra đời như thế nào?
8/4/1783, Nữ hoàng Nga Catherine II đã ra tuyên bố theo đó Crimea, Taman và Kuban trở thành các tỉnh của Nga. Sự kiện này diễn ra sau nhiều năm chiến tranh giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, trong 2 giai đoạn 1735-1739 và 1768-1774.
|
Một tàu chiến thuộc hạm đội Biển Đen của Nga. Ảnh: AFP-TTXVN |
Theo sắc lệnh của Nữ hoàng Catherine II, tàu khu trục Ostoroznui, dưới sự chỉ huy của hạm trưởng Ivan Bersenev tháng 4/1783 đã tới bán đảo Crimea để chọn địa điểm ở bờ biển tây nam nhằm xây một quân cảng chiến lược cần thiết. Sau khi xem xét vịnh nhỏ ở làng Akhtiar, nằm gần thành phố cổ hoang tàn Chersones-Tavricheskyi, ông Bersenev khuyến cáo xây dựng ở đây căn cứ cho các tàu của hạm đội Biển Đen trong tương lai. Chính tại địa điểm đó đã hình thành thành phố Sevastopol.
Các cuộc chiến ở Sevastopol
Sevastopol đóng vai trò chủ chốt trong chiến tranh Crimea (1853-1856). Trong trận đánh Sinop tháng 11/1853, hạm đội Nga dưới quyền chỉ huy của Đô đốc Nakhimov đã tiêu diệt hải đoàn của Thổ Nhĩ Kỳ chỉ trong vài giờ. Hành động của Nakhimov đã trở thành cái cớ để Anh và Pháp tham chiến bên phía Đế quốc Ottoman, dẫn tới sự thảm bại của Nga.
Lực lượng hàng nghìn người của liên quân Anh, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa quân và chiến hạm tới thành phố. Để chặn đường đi của hạm đội kẻ địch tại vịnh Sevastopol, người ta đã quyết định đánh chìm các tàu Nga. Sevastopol bị bao vây gần một năm. Giai đoạn này trong lịch sử thành phố được gọi là cuộc phòng thủ anh hùng Sevastopol. Những người bảo vệ thành phố đã không đầu hàng, dù đã rút về phía bắc, để lại sau lưng một thành phố hoang tàn.
Trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại 1941-1945, hạm đội Biển Đen đã bị phát xít Đức tấn công khi đã chuẩn bị kỹ càng. Những điểm quan trọng trong các hoạt động quân sự của hạm đội Biển Đen là bảo vệ Odessa, Sevastopol, chiến dịch đổ bộ vào Kerch-Feodosiya, bảo vệ Kavkaz, giải phóng Novorossiysk. Hạm đội Biển Đen đã thực hiện 24 chiến dịch đổ bộ, đánh chìm 835 tàu địch và làm hư hại 539 tàu khác.
Nga cần Hạm đội Biển Đen làm gì?
Hiện trong thành phần hạm đội Biển Đen có 2.739 tàu, trong đó có 43 tàu chiến. Phần lớn tàu có tuổi thọ từ 20-35 năm, vì thế hải quân miền nam của Nga cần “thay máu”.
Các mục tiêu chiến lược chính của hạm đội Biển Đen gồm kiểm soát Biển Đen và đảm bảo an ninh cho biên giới phía nam của Nga; đảm bảo các lợi ích của Nga và đồng minh ở khu vực biển miền nam như bảo vệ lãnh hải của Abkhazia. Ngoài ra, Sevastopol có thể được sử dụng làm căn cứ triển khai các tàu ở Địa Trung Hải và Ấn Độ Dương. Trong thời kỳ Xô Viết, hàng năm có tới 100 tàu chiến đi qua eo Biển Đen để vào các đại dương trên thế giới. Hạm đội Biển Đen có một mạng lưới các căn cứ trải dài từ Ishmael tới Batumi.
Nga thuê căn cứ Sevastopol như thế nào?
Năm 1997, Nga và Ukraine hoàn tất thỏa thuận song phương, cho phép Nga thuê căn cứ của hạm đội Biển Đen trên lãnh thổ Ukraine tới 28/5/2017. Tiền thuê hàng năm Nga trả cho Ukraine là 97,75 triệu USD.
Ngày 21/4/2010, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovich đã ký thỏa thuận Kharkov, gia hạn thời gian thuê căn cứ cho hạm đội Biển Đen thêm 25 năm và còn có khả năng tiếp tục gia hạn thêm 5 năm nữa (2042-2047). Đổi lại, Nga sẽ giảm giá khí đốt cho Ukraine, nhờ đó, Ukraine có thể tiết kiệm tới 1 tỷ USD/quý.
Cần lưu ý rằng, tuy căn cứ chính của hạm đội Biển Đen nằm ở Sevastopol, Nga vẫn có các con đường khác ra Biển Đen và các căn cứ quân sự trên lãnh thổ của mình, ví dụ như tại Novorossiysk.
Duy Trinh