Nguyên nhân GDP quý I chỉ tăng 5,1%, thấp hơn so với cùng kỳ 2015, 2016 đã khiến không ít chuyên gia lo ngại, nhất là ảnh hưởng tới nguồn thu ngân sách do một số lĩnh vực tăng trưởng thấp.
Theo Vụ Hệ thống tài khoản Quốc gia (Tổng cục Thống kê), có 3 nguyên nhân chính gồm: Khô hạn, xâm nhập mặn ảnh hưởng tới sản xuất nông nghiệp. Khô hạn, xâm nhập mặn năm 2016 còn ảnh hưởng đến sản xuất trồng trọt của quý I/2017 ở đồng bằng sông Cửu Long. Diện tích gieo sạ lúa vụ mùa và vụ đông xuân trong quý I/2017 giảm 73 nghìn ha, giảm 4,1% so cùng kỳ 2016, sản lượng lúa thu hoạch giảm gần 333 nghìn tấn so với cùng kỳ năm 2016 (giảm 3,1%).
Thứ hai, quý I năm 2017 công nghiệp chế biến, chế tạo chỉ tăng 8,3%, thấp hơn mức tăng 8,94% cùng kỳ năm 2016. Nành sản xuất sản phẩm điện tử lại giảm 1% (cùng kỳ tăng 11,3%).
Thứ ba là nguyên nhân lớn nhất, Việt Nam đang đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chủ yếu dựa vào khai thác tài nguyên thiên nhiên sang các ngành sản xuất kinh doanh không phải khai thác tài nguyên. Kế hoạch năm nay khai thác dầu khô rất thấp, chỉ có 12,28 triệu tấn, trong khi đó thực hiện năm 2016 đạt tới 15,2 triệu tấn, những năm trước nữa lên tới 17, 18 triệu tấn. Kết quả, tăng trưởng ngành khai khoáng quý I âm 10% so cùng kỳ năm 2016.
Tuy nhiên, tổng thu cân đối ngân sách Nhà nước (NSNN) tháng 3 vẫn ước đạt 92,17 nghìn tỷ đồng; lũy kế thu 3 tháng đạt 280,9 nghìn tỷ đồng, bằng 23,2% dự toán năm, tăng 15,2% so cùng kỳ năm 2016. Đặc biệt nguồn thu nội địa thực hiện tháng 3 ước đạt 73,15 nghìn tỷ đồng, tăng 17,9% (tương ứng khoảng 11,1 nghìn tỷ đồng) so với tháng trước. Lũy kế thu quý I đạt 232 nghìn tỷ đồng, bằng 23,4% dự toán năm, tăng 13,3% so với cùng kỳ năm 2016. Không kể thu tiền sử dụng đất, thu cổ tức, lợi nhuận còn lại và thu từ hoạt động xổ số kiến thiết, thì thu nội địa quý I đạt 24% dự toán năm, tăng 11,1% so cùng kỳ năm trước.
"Cơ cấu nguồn thu vẫn đạt khá, chủ yếu đến từ nguồn thu từ đất đai và phí, lệ phí. Riêng với phí và lệ phí, quý I ước đạt 31,3% dự toán, tăng gấp gần 3 lần so với cùng kỳ. Nguyên nhân là từ 1/1/2017, một số khoản thu từ phí, lệ phí được tính trong cân đối như phí sử dụng đường bộ thu trên đầu phương tiện ô tô, phí đảm bảo hàng hải,... Bên cạnh đó, cũng từ 1/1/2017, thực hiện Nghị định 139/2016/NĐ-CP, thuế môn bài trước đây được chuyển sang lệ phí môn bài.
Điều này minh chứng cho thấy, mặc dù GDP trong quý I giảm nhưng số thu tăng và số tăng này chủ yếu đến từ đất đai và phí, lệ phí. Đây là bản chất của vấn đề chứ không phải là vì tăng trưởng kinh tế giảm, mà phải tăng thu. Việc tăng thu này đúng theo các quy định của pháp luật và hoàn toàn không phải là tận thu, hay nói cách khác là khác là thu tăng, chứ không phải tăng thu”, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục thuế Nguyễn Đại Trí nói.