Thời gian qua, nhiều loại nông sản có giá trị kinh tế cao phải chấp nhận bán rẻ, bán tháo khi vào chính vụ. Người dân lâm vào cảnh được mùa mất giá, trong khi khoa học công nghệ chưa có hỗ trợ gì trong khâu bảo quản nông sản cho họ. Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân đã làm rõ vấn đề này trong chương trình “Dân hỏi, Bộ trưởng trả lời”, phát sóng trên Đài Truyền hình Việt Nam, Cổng thông tin điện tử Chính phủ, TTXVN và một số cơ quan truyền thông khác.
Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết, Nhà nước luôn quan tâm đến công việc chế biến và bảo quản sau thu hoạch để hỗ trợ cho người dân, tuy nhiên, nguồn lực của Nhà nước có hạn, công nghệ bảo quản và chế biến hiện nay chưa theo kịp trình độ, năng lực sản xuất của nông dân. Bộ trưởng cho biết, hiện nay dưa hấu của nông dân ở tỉnh Hải Dương đang trong tình trạng được mùa mất giá, trước đó là vải thiều ở huyện Lục Ngạn (Bắc Giang) và tiến tới gạo cũng sẽ lâm vào tình cảnh như vậy. Trước thực trạng này, Chính phủ đã yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp đưa đến cho nông dân những công nghệ bảo quản, chế biến sau thu hoạch. Bộ Khoa học và Công nghệ đang huy động tối đa nguồn lực để triển khai vấn đề này. Thông qua quan hệ hợp tác quốc tế, Bộ KH&CN đang nghiên cứu đưa công nghệ bảo quản, chế biến tiên tiến nhất để đưa vào Việt Nam như công nghệ của Nhật Bản, Ixraen, đảm bảo sản phẩm của nông dân có giá trị tối đa.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân, hiện nay đối với lúa gạo đã có chương trình quốc gia và đã được Thủ tướng Chính phủ coi là một trong những sản phẩm quốc gia phải đầu tư để có một chuỗi công nghệ từ khâu làm giống đến xuất khẩu. Về rau quả, Bộ KH&CN đang phối hợp với Nhật Bản chuyển giao công nghệ hiện đại để bảo quản rau quả cho Việt Nam. “Nếu công nghệ này được chuyển giao, quả dưa hấu của nông dân Hải Dương không chỉ bảo quản được vài tháng mà có thể tới vài năm”, Bộ trưởng cho biết.
Hiện nay, lúa gạo đang là mặt hàng xuất khẩu với số lượng lớn, nhưng giá trị lại không cao so với các nước khác, Bộ trưởng Nguyễn Quân giải thích, trước đây do thiếu, đói nên yêu cầu là làm sao phải có đủ gạo để đảm bảo an ninh lương thực, chính vì thế ưu tiên việc nâng cao năng suất, mở rộng diện tích, đảm bảo sản lượng tối đa. Hướng đi này đã thành công, Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, nhưng giá gạo lại rất thấp so với một số nước xuất khẩu gạo khác. Việc chạy theo sản lượng sẽ không đảm bảo mức độ đồng đều về giống, chất lượng hạt gạo cũng như bảo quản, chế biến sau thu hoạch. Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng, giờ đây không nên chạy theo sản lượng, mà cần nâng cao chất lượng hạt gạo để nâng cao doanh thu từ gạo mà không cần mở rộng diện tích, giữ vững 3,8 triệu ha đất trồng lúa và nâng cao năng suất, chất lượng sẽ vẫn đảm bảo tốc độ phát triển của hạt gạo. Để làm được điều này, buộc các nhà khoa học phải quan tâm nghiên cứu tạo ra giống phù hợp, đồng thời diện tích trồng lúa phải tương đối thuần nhất về giống để đảm bảo chất lượng hạt gạo xuất đồng nhất mới có giá xuất khẩu tốt. “Như vậy công nghệ chế biến và bảo quản sau thu hoạch đối với nông sản là vô cùng quan trọng”, Bộ trưởng khẳng định.
Để có được một chiến lược công nghệ trong bảo quản nông sản, Bộ KH&CN đang phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã lựa chon được một số sản phẩm kể cả trong nông nghiệp và công nghiệp để tập trung đầu tư theo chuỗi công nghệ từ khâu đầu tiên cho đến khâu cuối cùng. Với sự đầu tư tập trung, sẽ có được những sản phẩm quốc gia mạng thương hiệu Việt Nam, đem lại giá trị gia tăng cho nền kinh tế, tránh đầu tư dàn trải. Trước mắt, lúa gạo, cá da trơn, nấm ăn và nấm dược liệu là 3 mặt hàng nông sản được coi là sản phẩm quốc gia có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Theo Bộ trưởng, đến năm 2015, các công trình nghiên cứu được nghiệm thu khi đó sẽ có công nghệ mới áp dụng cho những sản phẩm quốc gia.
Trọng Thủy