Xây dựng Tòa án nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân

Nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, các Tòa án triển khai thực hiện nhiệm vụ trong bối cảnh tình hình quốc tế có nhiều biến động, khó đoán định. Ở trong nước, mặc dù an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ổn định song vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức... Trong năm 2025, thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng về cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, theo đó, mô hình tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân thực hiện theo mô hình 3 cấp gồm: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực, chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Các Tòa án tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, đổi mới, sáng tạo trong tư duy, suy nghĩ và cách làm, đã đề ra nhiều giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo các khâu, lĩnh vực công tác góp phần hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.

Tỷ lệ giải quyết các loại vụ việc vượt chỉ tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội

Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, các Tòa án đã thụ lý 2.751.104 vụ việc, đã giải quyết được 2.686.104 vụ việc, đạt tỷ lệ 97,64% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 317.473 vụ việc, đã giải quyết tăng 310.121 vụ việc). Chỉ tính riêng năm 2025, các Tòa án đã thụ lý 683.341 vụ việc, đã giải quyết, xét xử được 618.341 vụ việc, đạt tỷ lệ 90,49%, cao hơn năm trước 0,77% (so với năm 2024, số vụ việc thụ lý tăng 30.259 vụ việc, đã giải quyết, xét xử tăng 32.409 vụ việc).

Tỷ lệ giải quyết các loại vụ việc năm sau đạt cao hơn năm trước và đều vượt chỉ tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội. Chất lượng giải quyết, xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hàng năm đều thấp hơn chỉ tiêu mà Nghị quyết của Quốc hội đề ra.

Về các vụ án hình sự, các Tòa án đã thụ lý 461.603 vụ với 872.582 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được 460.299 vụ với 867.550 bị cáo; đạt tỷ lệ 99,72% về số vụ và 99,42% về số bị cáo (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 75.438 vụ và tăng 222.036 bị cáo; giải quyết tăng 76.090 vụ và tăng 225.934 bị cáo); vượt 11,72% so với chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội đề ra. Chỉ tính riêng năm 2025, các Tòa án đã thụ lý 95.234 vụ với 192.109 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được 93.930 vụ với 187.077 bị cáo, cao hơn năm trước 0,45% về số vụ và 0,56% về số bị cáo, vượt 10,63% so với chỉ tiêu Nghị quyết Quốc hội giao.

Việc xét xử bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; chưa phát hiện trường hợp kết án oan người vô tội. Đã xử lý nghiêm nhiều vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, được dư luận đánh giá cao, tin tưởng vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Chất lượng tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm theo hướng thực chất, hiệu quả. Hình phạt áp dụng đối với các bị cáo bảo đảm nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ của hành vi phạm tội. Công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế được chú trọng, đạt hiệu quả. Việc ra quyết định thi hành án hình sự đảm bảo đúng thời hạn theo quy định của pháp luật, đạt tỷ lệ 99,95%.

Về các vụ việc dân sự, các Tòa án đã thụ lý 2.096.630 vụ việc; đã giải quyết, xét xử 2.035.264 vụ việc; đạt tỷ lệ 97,07% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 202.158 vụ việc; giải quyết tăng 192.580 vụ việc). Chỉ tính riêng năm 2025, các Tòa án đã thụ lý 540.431 vụ việc; đã giải quyết, xét xử 479.065 vụ việc; đạt tỷ lệ 88,64%; cao hơn năm trước 1,13%; vượt 10,64% so với chỉ tiêu Nghị quyết Quốc hội giao.

Về các vụ án hành chính, các Tòa án đã thụ lý 46.254 vụ; đã giải quyết, xét xử 43.930 vụ; đạt tỷ lệ 94,98% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 9.900 vụ, giải quyết, xét xử tăng 11.464 vụ). Đối với việc giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án nhân dân cấp cao phải giải quyết là 52.795 đơn/vụ; đã giải quyết được 46.682 đơn/vụ; đạt tỷ lệ 88,42%.

Chất lượng giải quyết, xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hàng năm đều thấp hơn chỉ tiêu mà Nghị quyết của Quốc hội giao. Đồng thời, ngành Tòa án nhân dân đã làm tốt công tác xây dựng thể chế, tăng cường xây dựng và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật; tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế với nhiều nước trên thế giới. Công tác cải cách thủ tục hành chính tư pháp, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và công tác quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công được quan tâm và thực hiện đúng quy định của pháp luật, đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm.

Xây dựng và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật

Tòa án nhân dân tối cao đã chủ trì nghiên cứu, xây dựng và được Quốc hội thông qua 5 dự án luật; 2 Nghị quyết; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 5 Pháp lệnh, 11 Nghị quyết; phối hợp nghiên cứu, xây dựng và đóng góp ý kiến đối với nhiều dự thảo văn bản quy phạm pháp luật... Chỉ tính riêng trong năm 2025, đã chủ trì xây dựng, trình Quốc hội, thông qua 3 dự án Luật, 01 Nghị quyết; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 2 Pháp lệnh, 11 Nghị quyết. Hiện đã hoàn thiện Hồ sơ Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) và đang tích cực xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế để trình Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 14 Nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật (trong đó, có 5 Nghị quyết được ban hành trong năm 2025). Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 18 Thông tư (trong đó, có 8 Thông tư được ban hành trong năm 2025) và công bố 40 án lệ, nâng tổng số án lệ lên là 72 án lệ; cho đến nay có 1.061 bản án, quyết định của các Tòa án đã viện dẫn, áp dụng án lệ.

Tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực thi công vụ

Công tác cán bộ tiếp tục được coi trọng. Công tác quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại chức vụ lãnh đạo, quản lý và công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ tiếp tục được quan tâm nhằm củng cố, kiện toàn đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý...

Công tác giám sát đối với thẩm phán cũng như công tác thanh tra, kiểm tra việc thực thi công vụ và xử lý đối với các hành vi vi phạm được tiến hành thường xuyên, nghiêm túc. Qua công tác thanh, kiểm tra đã chỉ ra những thiếu sót, vi phạm trong lãnh đạo, chỉ đạo của người đứng đầu và thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của công chức, thẩm phán.

Đặc biệt, sau sắp xếp, tổ chức bộ máy, các Tòa án nhân dân đã nhanh chóng ổn định, chủ động triển khai thực hiện nhiệm vụ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã chỉ đạo tăng cường phân công, phân cấp, giao quyền cho cấp dưới, nhất là Tòa án khu vực và tăng cường nguồn lực để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ mới, đảm bảo việc giải quyết các loại vụ án, vụ việc theo thẩm quyền được thực hiện thông suốt và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp. Công tác quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công được thực hiện đúng quy định của pháp luật, đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm.

Tòa án nhân dân tối cao đã tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế với nhiều nước trên thế giới; đăng cai tổ chức thành công nhiều hội nghị quốc tế quan trọng và tích cực tham dự các hội nghị quốc tế nhằm tham khảo kinh nghiệm nước ngoài... Công tác cải cách thủ tục hành chính tư pháp và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số được chú trọng.

Bảo đảm nhận thức và áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử

Bên cạnh các kết quả đã đạt được, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, hoạt động của các Tòa án còn một số khó khăn, vướng mắc và hạn chế, như: Tình hình tội phạm, các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính và khối lượng công việc tăng hằng năm nhưng số lượng biên chế chưa phù hợp với yêu cầu; vẫn còn một số bản án, quyết định bị sửa; một số trường hợp thu thập, đánh giá chứng cứ còn chưa đầy đủ; một số công chức chưa chấp hành nghiêm kỷ luật công vụ, chưa rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức dẫn đến bị xử lý theo quy định của Đảng, của pháp luật. Cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc của một số đơn vị, Tòa án chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu công việc và sau sắp xếp, tinh gọn bộ máy, cơ sở vật chất có xáo trộn, chưa ổn định ngay được và phải có lộ trình đầu tư phù hợp đến năm 2030. Việc triển khai một số dự án chậm hơn so với kế hoạch do phải rà soát, điều chỉnh chủ trương đầu tư cho phù hợp với tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ của Tòa án nhân dân các cấp sau sắp xếp, tinh gọn để đảm bảo tránh thất thoát, lãng phí.

Qua thực tiễn triển khai các nhiệm vụ công tác Tòa án trong nhiệm kỳ Quốc hội vừa qua, một số bài học kinh nghiệm được rút ra là: Phải gắn công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng với xây dựng ngành; làm tốt công tác đánh giá cán bộ, quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng; tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra, vừa tạo động lực cho cán bộ làm việc, vừa đảm bảo tính giáo dục, răn đe, phải biết sợ để không vi phạm pháp luật và kỷ luật của Đảng; phát huy vai trò, trách nhiệm người đứng đầu...

Bên cạnh đó, cần tăng cường xây dựng thể chế, phát triển án lệ, bảo đảm nhận thức và áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh chuyển đổi số; tập trung xây dựng Tòa án điện tử và các phần mềm quản lý điều hành, quản lý án, trợ lý ảo để rút ngắn quy trình công việc, giảm tải cho đội ngũ cán bộ, nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý, điều hành công việc...

Nâng cao chất lượng bản án

Để hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và các chỉ tiêu, yêu cầu mà các Nghị quyết của Quốc hội đề ra, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí nêu rõ, nhiều nhiệm vụ trọng tâm công tác Tòa án đã được xác định thực hiện trong thời gian tới, trong đó có việc tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng, quyết tâm xây dựng Tòa án nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; giữ vững sự đoàn kết, quyết tâm xây dựng đội ngũ cán bộ; gắn công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng với xây dựng ngành, tiếp tục làm tốt công tác đánh giá cán bộ, quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng; tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra...

Song song với việc tiếp tục tập trung thực hiện nghiêm các Nghị quyết của Quốc hội về công tác tư pháp, đảm bảo các phán quyết của Tòa án phải đúng pháp luật, thực sự mang lại công lý cho xã hội, cần tăng cường xây dựng thể chế, phát triển án lệ, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử. Thực hiện tốt công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án, vụ việc, đảm bảo việc tranh tụng tại phiên tòa phải chặt chẽ, thuyết phục, đúng quy định pháp luật; nâng cao chất lượng bản án, quyết định ngay từ giai đoạn sơ thẩm; khắc phục ngay tình trạng bản án, quyết định bị sửa, hủy nhiều lần, tuyên không rõ, khó thi hành, kéo dài thời gian giải quyết vụ án để củng cố, xây dựng được lòng tin của nhân dân, của xã hội đối với ngành Tòa án. Tăng cường hòa giải, đối thoại tại Tòa án nhằm giải quyết nhanh và hiệu quả các tranh chấp, giảm thiểu xung đột xã hội và góp phần giảm áp lực công việc của các Tòa án.

Bên cạnh đó, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh chuyển đổi số; tăng cường công khai, minh bạch các hoạt động của Tòa án, tạo các điều kiện thuận lợi để người dân tiếp cận công lý và tham gia giám sát hoạt động của Tòa án theo yêu cầu của Đảng, Nhà nước và pháp luật; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tích cực tham gia vào các hoạt động, thực hiện các thỏa thuận, cam kết của Việt Nam đối với hệ thống Tòa án trong khu vực và trên thế giới; qua đó góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Tòa án đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; coi trọng và tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan tố tụng, các Ban, Bộ, ngành Trung ương và các địa phương trong thực thi nhiệm vụ...