Tưởng niệm 688 năm ngày viên tịch của Đệ tam tổ Thiền phái Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả

Trong diễn văn tưởng niệm, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương Nguyễn Minh Hùng nêu rõ, từ thế kỷ XIV, Côn Sơn đã trở thành một trong những trung tâm Phật giáo lớn của Thiền phái Trúc Lâm - một thiền phái thuần Việt góp phần làm nên sức mạnh “Đông A”, điểm tựa tinh thần cho quân dân Đại Việt giữ vững nền độc lập, chủ quyền trước âm mưu xâm lược của các thế lực thù địch. Nơi đây, mỗi độ Xuân về đồng bào cả nước và kiều bào ta ở nước ngoài lại nô nức trẩy hội, thắp nén tâm hương để tưởng nhớ vị tổ thứ ba của Thiền phái Phật giáo Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả.

Huyền Quang tôn giả tên thật là Lý Đạo Tái, sinh năm 1254 tại hương Vạn Tư (nay thuộc xã Thái Bảo, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh), thuộc dòng dõi quan lại nhà Lý. Đương thời, Huyền Quang là một trong những trí thức tài năng, nổi tiếng về thơ văn, đã làm việc tại Viện Hàn lâm nhà Trần. Với tấm lòng từ bi, hướng Phật, cũng như vua Trần Nhân Tông, ông đã từ bỏ chốn quan trường, tìm đến với tôn giáo, kiên trì học đạo và biên soạn kinh sách. Cùng với Phật hoàng Trần Nhân Tông và Pháp Loa, Huyền Quang đã đi đến mọi miền đất nước để thuyết pháp, giảng kinh và trở thành vị tổ thứ ba của Thiền phái Phật giáo Trúc Lâm. Cuối đời, ông về trụ trì tại chùa Côn Sơn, hoằng dương Phật pháp, dựng Cửu Phẩm Liên Hoa, biên soạn kinh sách truyền lại cho đời sau. Ngày 23 tháng Giêng năm 1334, ông viên tịch tại chùa Côn Sơn, thọ 80 tuổi. Ngày mất của ông trở thành ngày giỗ Tổ của chùa Côn Sơn hàng năm.

Gần 7 thế kỷ qua, những giá trị di sản văn hóa ở Côn Sơn đã góp phần làm nên nét văn hóa đặc sắc, đa dạng không chỉ của riêng vùng đất Hải Dương mà trở thành dòng chảy liên tục “hội tụ, kết tinh và lan tỏa bằng sức sống văn hóa, tâm nguyện của người dân Việt Nam". Khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc đã được Nhà nước xếp hạng Di tích Quốc gia năm 1962. Đến năm 2012, Khu di tích được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt. Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia. Di tích Côn Sơn là nơi đang lưu giữ nhiều hiện vật quý, trong đó có Bảo vật Quốc gia là bia “Thanh Hư Động” có niên đại từ thời Trần, bia “Côn Sơn Tư Phúc tự bi” có niên đại từ thời Lê. Trong những năm qua, Hải Dương đã quan tâm, tu bổ, phục dựng nhiều công trình nơi đây như: nhà Tổ, cầu Thấu Ngọc, tòa Cửu Phẩm Liên Hoa, gác Chuông, lầu thờ Đức Phật Quán Thế Âm Bồ Tát…

Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, năm nay, Hải Dương không tổ chức phần hội mà chỉ tổ chức các nghi lễ truyền thống gồm: Lễ tưởng niệm 688 năm ngày viên tịch của Đệ tam tổ Thiền phái Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả; Lễ tế đất trời, cầu quốc thái dân an trên núi Ngũ Nhạc và Lễ giỗ Đệ tam tổ Thiền phái Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả. Trước đó, đã diễn ra nghi thức xin nước trong vòng sinh khí từ hồ Côn Sơn đổ vào bình thủy rồi rước trở lại chùa làm lễ an vị. Rước nước là một nghi lễ quan trọng với mục đích lấy nước thiêng để thờ cúng trong Phật điện, làm nghi lễ mộc dục (tắm tượng), biểu dương sức mạnh cộng đồng làng xã, cầu mùa, cầu nước...