Lực lượng chức năng xã Yang Mao di dời các hộ dân vùng ngập lụt đên nơi an toàn trong đêm. Ảnh: TTXVN phát
Mưa lũ kinh hoàng trong những ngày giữa tháng 11/2025 đã “cướp mất giấc mơ” của rất nhiều người. Nước lũ rút để lại tang thương cho những vùng quê yên bình ở tỉnh Đắk Lắk và Khánh Hòa. Có những gia đình người thân mãi mãi không trở về, có những người “trắng tay” vì tất cả tài sản trôi theo dòng nước lũ…
Phá vỡ quy luật truyền thống
Các chuyên gia khí tượng thủy văn đánh giá, đợt mưa lũ ở Nam Trung Bộ, đặc biệt tại Khánh Hòa và Đắk Lắk từ ngày 16 - 22/11 là hiện tượng cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử. Theo phân loại của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), đây là các sự kiện hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác định lượng.
Lượng mưa tại một số trạm như: Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh (Đắk Lắk, khu vực Phú Yên cũ) ghi nhận tới 1.000 - 1.200mm chỉ trong vài ngày. Phía Bắc tỉnh Khánh Hòa lượng mưa phổ biến từ 500 - 700mm, có nơi rất cao như: Đại Lãnh 1.071,1mm, Khánh Hiệp 1.002,1mm...
Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định, điểm đặc biệt của đợt lũ này là nhiều sông lớn cùng vượt lũ lịch sử. Cụ thể như: sông Kỳ Lộ vượt đỉnh lũ lịch sử năm 2009, sông Ba vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1993, sông Dinh, Ninh Hòa vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1986. Hiện tượng lũ đồng thời phá kỷ lục trên 3 - 5 lưu vực là cực kỳ hiếm, gần như chưa từng xuất hiện trong hơn 50 năm quan trắc và không thuộc “mức lũ tính toán thông thường”. Điều này cho thấy, nếu dự báo chính xác hơn vẫn không đủ để ngăn chặn thiên tai vượt lịch sử.
Ngoài ra, lượng mưa tích lũy từ tháng 10 đến giữa tháng 11/2025 đã đạt mức rất cao; cao hơn trung bình nhiều năm 120 - 200%, khiến đất đai ngậm nước bão hòa. Khi bước vào đợt mưa chính, chỉ cần thêm 300 - 500mm mưa bổ sung là đã hình thành lũ lớn. Do vậy, ngay cả với dự báo tối ưu, đợt thiên tai này vẫn có thể xảy ra.
Thống kê trong 30 năm qua, các đợt lũ lớn ở Nam Trung Bộ thường xảy ra trước ngày 15/11. Tuy nhiên, đợt lũ lớn năm nay lại xuất hiện muộn hơn so với quy luật này. Lũ lớn xuất hiện bất thường là minh chứng rõ ràng cho thấy quy luật lũ truyền thống đang thay đổi. Do tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai sẽ ngày càng mang tính “phi tuyến”, không tuân theo logic quá khứ.
Một khu dân cư tại xã Đồng Xuân bị ngập do mưa lớn và nước sông dâng cao. Ảnh: TTXVN phát
Mưa lớn, nước từ thượng nguồn đổ về, bắt buộc các hồ chứa phải điều tiết xả lũ. Lúc 6 giờ ngày 19/11, trên lưu vực sông Ba có mưa vừa, mưa to đến rất to; tổng lượng mưa ở hạ lưu có nơi trên 300mm. Lưu lượng nước về hồ thủy điện sông Ba Hạ đạt đỉnh từ 12.000 - 13.000 m3/s. Thủy điện sông Ba Hạ liên tục phát đi thông tin về điều tiết xả lũ về hạ du, lúc đỉnh điểm lên tới 15.600 m3/s. Thời điểm này, mức lũ trên sông Ba vượt lịch sử năm 1993. Nước do mưa lớn, kết hợp với xả lũ của các hồ chứa khiến hơn 3.000 hộ dân tại 28 xã, phường phía Đông của tỉnh Đắk Lắk ngập sâu trong nước và cần phải di dời khẩn cấp…
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, những tháng cuối năm 2025, thời tiết - thủy văn sẽ có nhiều diễn biến phức tạp. Trước tiên với ENSO (hiện tượng chỉ cả El Nino và La Nina, liên quan với dao động của khí áp giữa hai bờ phía Đông Thái Bình Dương - Đông Ấn Độ Dương) vẫn duy trì trạng thái trung tính nhưng nghiêng hơn về pha La Nina hoặc sẽ có một đoạn La Nina ngắn, không mạnh.
Với xu thế khí tượng trên, bão hoặc áp thấp nhiệt đới vẫn còn hoạt động và tiếp tục ảnh hưởng đến nước ta. Vì vậy, người dân vẫn cần đặc biệt lưu ý các hiện tượng bão, mưa lớn, lũ quét, sạt lở, ngập úng đô thị và rét hại để chủ động phòng tránh, giảm thiểu thiệt hại.
Sinh kế trôi theo dòng lũ
.jpg)
Sau khi nước lũ rút, những vườn nho ở xã Ninh Phước (Khánh Hòa) bị lớp bùn phủ đầy quả, lá vàng úa, cây héo rũ. Ảnh: Nguyễn Thành/TTXVN
Trở về sau cơn lũ, người dân Khánh Hòa và Đắk Lắk phải đối mặt với căn nhà ngổn ngang những vật dụng bị hư hỏng; ruộng vườn tan hoang. Những người mạnh mẽ nhất cũng không thể kiềm được nước mắt bởi tài sản bao nhiêu năm tích góp từ mồ hôi và nước mắt đã bị cuốn trôi theo dòng lũ…
Lũ đổ về quá nhanh khiến nhiều hộ chăn nuôi không kịp ứng phó. Trâu, bò, dê, cừu bị cuốn trôi. Lúa, hoa màu, các vườn nho, táo chìm sâu trong nước. Người dân các vùng quê ở Khánh Hòa, Đắk Lắk vốn sống dựa chủ yếu vào nông nghiệp nay mưa lũ đã làm “đứt gãy” nguồn sinh kế của hàng nghìn gia đình. Thời gian để họ khôi phục lại sản xuất như hiện hữu có lẽ phải mất nhiều tháng, thậm chí vài năm…
Dọc sông Cái Phan Rang (xã Ninh Phước, tỉnh Khánh Hòa), nước đã rút chỉ còn lại khung cảnh tan hoang. Dấu vết thiên tai in hằn trên hàng chục ha trồng nho, táo. Những giàn cây ngập sâu nhiều ngày đã héo rũ, chùm quả chỉ còn là lớp bùn dày phủ kín. Nhiều hộ dân đang gắng sức bơm thoát nước nhưng nguy cơ thất thu gần như toàn bộ.
Ông Trần Quốc Việt (xã Ninh Phước) xót xa nhìn chùm nho trĩu quả rụng hàng loạt, cành lá dập nát. Toàn bộ công chăm sóc của gia đình ông suốt nhiều tháng giờ không còn gì. “Lũ đi qua để lại cảnh tượng hoang tàn. Khoảng 90% hộ trồng nho trong vùng bị thiệt hại rất nặng, gần như hoàn toàn”, ông Việt buồn bã chia sẻ.
Tại “rốn lũ” xã Hòa Thịnh (tỉnh Đắk Lắk), dòng nước cuồn cuộn làm đổ sập hoàn toàn 24 căn nhà, hư hỏng 25 căn, ngập nước hơn 4.800 căn nhà. Riêng tại địa phương này đã có 25 người chết vì dòng lũ kinh hoàng. Thiệt hại về nông nghiệp rất nặng nề chưa thể thống kê toàn diện. Hòa Thịnh vốn là rốn lũ của tỉnh Phú Yên (cũ). Người dân nơi đây đã quen “sống chung” với lũ. Họ còn nói đùa và ví von về quê mình là “quê quần đùi”, như một cách tự trào về cảnh lội nước lụt… Tuy nhiên lần này, người dân không thể ngờ lũ lại khủng khiếp đến thế.
Dòng nước lũ đã cuốn đi biết bao nhiêu ước mơ của người dân nơi đây. Tại thôn Mỹ Điền (xã Hòa Thịnh), gia đình chị Lê Thị Mai cùng hai con nhỏ và cha già mất đi trụ cột là anh L.V.T. Chồng chị mất trong đêm 19/11 khi đang “vật lộn” với lũ để đưa vợ con đến nơi an toàn. Gia đình vốn đã khó khăn, giờ thêm đau thương chồng chất. Nhiều tài sản, kế sinh nhai của gia đình cũng trôi đi theo dòng nước. Con đường đến trường của hai con nhỏ giờ đây thêm nhiều gian nan…
Mưa lũ gây thiệt hại nặng nề các lồng bè nuôi trồng thủy sản tại xã Xuân Cảnh, tỉnh Đắk Lắk. Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN
Ngư dân ở “thủ phủ tôm hùm” Sông Cầu (tỉnh Đắk Lắk) không còn nước mắt để khóc. Lũ dữ đã khiến hơn 80.000 lồng nuôi tôm hùm với khoảng 21.000 tấn tôm hùm thương phẩm bị chết. Người dân ở các phường Sông Cầu, Xuân Đài… mất kế sinh nhai chỉ sau một đêm với số tiền ước khoảng 2.400 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Văn Ánh (phường Sông Cầu) gương mặt thẫn thờ, hai mắt đỏ hoe hướng nhìn về phía biển khi hơn 115 lồng nuôi với gần 50.000 con tôm hùm bị chết. Làm nghề nuôi trồng thủy sản gần 20 năm, giờ ông “trắng tay”, lâm cảnh nợ nần. Ông Ánh và người nuôi tôm hùm ở đây vừa tiếc của, vừa tiếc mồ hôi nước mắt bao nhiêu năm gây dựng cơ nghiệp, vừa chưa biết nhìn vào đâu để trả món nợ ngân hàng khi có người vừa khởi nghiệp…
Đến ngày 25/11, tỉnh Đắk Lắk ghi nhận có 63 người chết và 8 người mất tích do mưa lũ; tỉnh Khánh Hòa có 22 người chết. Trong cơn “đại hồng thủy”, nhiều người sẽ thắt lòng khi chứng kiến cảnh mưa lũ, sạt lở đất, nhà sập vùi lấp chị V.T.U (33 tuổi, Bí thư chi đoàn khu phố Dân Phú 2, phường Sông Cầu, tỉnh Đắk Lắk) hay hình ảnh người phụ nữ cùng hai con thơ (ở xã Hòa Thịnh, tỉnh Đắk Lắk) chờ lũ rút và cứu trợ chiếc quan tài để chôn cất chồng mình…
Không chỉ "cướp" đi mạng người, nước lũ đã cuốn trôi nhiều công trình của Nhà nước, hạ tầng giao thông. Đến nay, tỉnh Khánh Hòa ước tính thiệt hại khoảng 5.000 tỷ đồng; tỉnh Đắk Lắk thiệt hại sơ bộ hơn 5.500 tỷ đồng.
Câu chuyện về cơn lũ dữ chắc chắn còn ám ảnh nhiều người khi họ phải đối diện với lằn ranh sinh tử; khi phải trở về nhà với hai bàn tay trắng. Trong ngấn mắt còn đỏ hoe, mỗi người dân trong tâm lũ ở Khánh Hòa, Đắk Lắk hay bất cứ ở đâu trên dải đất hình chữ S vẫn thầm nhủ và động viên nhau: Của cải không cứu được thì thôi, dù sao cũng còn cái mạng. Còn người là còn của. Còn biết thương nhau thì mất bao nhiêu rồi cũng làm lại được!
Bài 3: Nước lũ rút, tình người dâng cao