Lần thứ hai ngồi “ghế nóng” của chương trình “Dân hỏi, Bộ trưởng trả lời”, (phát sóng tối 25/11 trong chương trình thời sự, trên kênh VTV1- THVN), vấn đề mà Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh trả lời là một vấn đề cũ, “nhưng sẽ còn phải tiếp tục đề cập tới nhiều lần nữa” như Bộ trưởng đã thừa nhận: Vấn đề hiệu quả hoạt động của các tập đoàn, Tổng công ty (TCT) nhà nước.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh |
Mà cụ thể là việc làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng đồng vốn nhà nước tại các tập đoàn, TCT; việc liệu sự ra đời của Nghị định 99/2012/ NĐ-CP của Chính phủ (ban hành ngày 15/11/2012 và có hiệu lực từ ngày 30/12/2012) đã đủ tạo ra một “rào cản” giúp các doanh nghiệp nhà nước không “cố tình đi lạc” nữa hay không?
Một hành lang pháp lý hiệu quả hơn
Theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, thời gian trước đây, nhất là vào khoảng những năm 2005, chúng ta đã quá nhấn mạnh đến quyền tự chủ của doanh nghiệp, trong khi lại chưa có đủ các luật lệ, quy định, chế tài cần thiết để quản lý doanh nghiệp trong điều kiện mới, chính vì vậy, việc phân công, phân trách nhiệm của Bộ quản lý ngành, của các Bộ tổng hợp đối với hoạt động doanh nghiệp còn nhiều khâu không chặt chẽ, thậm chí là không rõ ràng…
Sau một loạt các sai phạm đã diễn ra tại các tập đoàn, TCT nhà nước như Vinashin, Vinalines…, mà đến nay vẫn không thể tìm ra người chịu trách nhiệm vì “chưa có sự phân định cụ thể về trách nhiệm cho từng bộ”… thì việc ra đời một hành lang pháp lý mới, có thể giúp kịp thời chấn chỉnh, quản lý tốt hơn, ngăn chặn những sai phạm có thể xảy ra tiếp ở các tập đoàn, TCT nhà nước, là điều vô cùng cấp thiết. Chính vì vậy, ngày 15/11 vừa qua, sau gần 10 năm nghiên cứu, soạn thảo, trình Chính phủ… Nghị định 99 của Chính phủ về phân công, phân cấp thực hiện các quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước và vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp, đã ra đời.
Theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, Nghị định 99/2012-NĐ-CP là đã có những bổ sung, sửa đổi, thậm chí thay thế rất nhiều so với Nghị định 132. “Trong Nghị định lần này đã phân định rõ Bộ quản lý ngành sẽ là cấp trên trực tiếp của Hội đồng thành viên của doanh nghiệp, và là người chịu trách nhiệm cao nhất về kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, hiệu quả sử dụng vốn và việc chấp hành pháp luật tại doanh nghiệp. Chính vì thế, theo Nghị định 99, Bộ quản lý ngành sẽ có rất nhiều trách nhiệm, quyền hạn trong việc đề xuất với Chính phủ thực hiện 4 quyền của Thủ tướng, đồng thời tự mình quyết định những vấn đề khác như là bổ nhiệm các thành viên của HĐQT, bổ nhiệm TGĐ, rồi là duyệt các kế hoạch hàng năm”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Đặc biệt rút kinh nghiệm từ những bài học trước đây, Nghị định 99 đã đưa ra nhiều giải pháp để “có tính ngăn chặn” với các sai phạm có thể xảy ra tại các doanh nghiệp nhà nước.
Cụ thể ví dụ như quy trình xem xét, thẩm định để bổ nhiệm các cán bộ của các doanh nghiệp nhà nước đã hợp lý hơn. Theo đó, Thủ tướng chỉ có thể bổ nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên, còn chức danh TGĐ là do Bộ quản lý ngành bổ nhiệm. “Phân cấp như vậy là hợp lý vì Bộ quản lý ngành chính là đơn vị “sát” doanh nghiệp hơn, chịu trách nhiệm gần hơn. Và việc bổ nhiệm như vậy cũng sẽ không tạo ra sự “lưỡng đầu” giữa hai bên như lâu nay (Chủ tịch HĐQT ngang bằng với TGĐ, khiến cho việc quản lý ở doanh nghiệp bị “rối”). Việc bổ nhiệm các chức danh như vậy sẽ lập tức tạo ra cấp trên và cấp dưới, và Chủ tịch HĐQT là cấp trên của TGĐ”, Bộ trưởng phân tích.
Cũng theo Bộ trưởng, Nghị định 99 đã có những “đổi mới” cả trong các vấn đề về quản lý vốn. Theo đó, ngoài Bộ quản lý ngành được giao quản lý, đề xuất, theo dõi từng dự án, từng đầu tư; thì có các Bộ quản lý tổng hợp như Bộ Tài chính sẽ xem xét cụ thể về tiêu chí, cách thức quản lý sử dụng đồng vốn trong doanh nghiệp đầu tư. Ngoài ra, hàng năm đều có kiểm toán, có đánh giá với doanh nghiệp.
Cách làm chặt chẽ và “phân cấp” như vậy, theo đánh giá của Bộ trưởng, sẽ phần nào giúp quản lý tốt hơn, đồng thời ngăn chặn được những sai phạm có thể xảy ra tiếp ở các tập đoàn, TCT nhà nước.
Hành trình còn tiếp tục…
Khẳng định sự cần thiết phải ra đời của Nghị định 99, chỉ rõ những ưu thế của Nghị định này so với Nghị định mà nó thay thế là Nghị định 132, tuy nhiên bản thân Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cũng chưa thực sự hài lòng với Nghị định 99…
Theo Bộ trưởng, việc lựa chọn một phương án để thực hiện quyền đại diện của chủ sở hữu tại doanh nghiệp nhà nước là không đơn giản. Chính vì thế, Nghị định 99 đã là Nghị định được trăn trở nhiều nhất. “Suốt từ năm 2010 đến nay đã 8 lần trình lên Thủ tướng và trình lên Chính phủ, 3 lần đã trình sang Bộ Tư pháp để thẩm định phê duyệt, rồi lại quay lại, lại làm lại, nghiên cứu lại vì có rất nhiều trăn trở, ý kiến khác nhau. Và vừa rồi Chính phủ cũng đã phải trình ra trước BCH TƯ Đảng khóa 6 để tham khảo ý kiến trước khi quyết định. Nhưng khi đưa ra BCH TƯ Đảng khóa 6 vừa qua, thì cũng còn 2 luồng ý kiến khác nhau. Nên thực lòng tôi cũng chưa thấy việc này đã là hoàn tất”, Bộ trưởng cho biết.
Theo Bộ trưởng, Nghị định ra đời giống như một “giải pháp” tăng cường quản lý trước mắt, để kịp thời chấn chỉnh, quản lý tốt hơn, ngăn chặn những sai phạm có thể xảy ra tiếp ở các tập đoàn, TCT nhà nước. Còn về lâu dài, theo Bộ trưởng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục nghiên cứu một mô hình mới, mô hình mà hiện Bộ đã dự thảo và đã nghiên cứu lâu nay, đó là thành lập một ủy ban cấp nhà nước, hoặc một bộ chuyên ngành, có thể là Bộ quản lý nhà nước hay Ủy ban quản lý về doanh nghiệp nhà nước, nhằm quản lý tốt nhất các hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trong tương lai.
A.A