Phòng thủ dân sự là bảo vệ đất nước từ sớm, từ xa

Trình bày Tờ trình về dự án Luật Phòng thủ dân sự trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thượng tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng cho biết: Phòng thủ dân sự (PTDS) là bộ phận của phòng thủ đất nước, bao gồm các biện pháp phòng, chống chiến tranh; phòng, chống, khắc phục hậu quả thảm họa, sự cố, thiên tai, dịch bệnh; bảo vệ nhân dân, cơ quan, tổ chức và nền kinh tế quốc dân (khoản 1 Điều 13 Luật Quốc phòng năm 2018). PTDS bao gồm tổng thể các hoạt động được chuẩn bị từ thời bình, khi có chiến tranh xảy ra để chủ động phòng, chống thảm họa do chiến tranh; hoặc tổng thể các hoạt động được chuẩn bị để phòng ngừa, ứng phó, khắc phục thảm họa do con người hoặc thiên nhiên gây ra nhằm bảo đảm an toàn hoặc hạn chế thấp nhất mức độ thiệt hại về người, tài sản của Nhà nước và nhân dân.  

Trong những năm qua, công tác PTDS từng bước được hoàn thiện cả về thể chế và tổ chức thực hiện, đáp ứng yêu cầu ứng phó, khắc phục khi có thảm họa, sự cố xảy ra. Cụ thể hóa quy định về PTDS trong Luật Quốc phòng, Chính phủ đã ban hành và triển khai thực hiện Nghị định số 02/2019/NĐ-CP ngày 2/1/2019 về phòng thủ dân sự.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động PTDS thời gian qua cũng tồn tại một số hạn chế, đặt ra yêu cầu phải xây dựng một đạo luật về PTDS, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho hoạt động thực tiễn.

Cũng theo Thượng tướng Nguyễn Tân Cương, việc xây dựng đạo luật về PTDS là rất cần thiết nhằm bổ khuyết vào những khoảng trống của pháp luật hiện hành, bao quát đầy đủ hơn về hoạt động PTDS. Việc xây dựng đạo luật về PTDS nhằm khắc phục sự phân tán, riêng lẻ của các văn bản luật và các văn bản dưới luật, bao quát các quy định pháp lý về PTDS nâng thành một đạo luật để áp dụng thống nhất.     

Việc xây dựng Luật  PTDS nhằm thể chế hoá đường lối, quan điểm của Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam. Việc xây dựng đạo luật về PTDS nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý tạo điều kiện cho việc chủ động phòng, chống, ứng phó hiệu quả với các thảm họa, sự cố, bảo đảm an ninh, an toàn cho đất nước khi có tình huống xảy ra. PTDS là lĩnh vực được nhiều quốc gia trên thế giới hết sức coi trọng và đã ban hành đạo luật riêng, tạo cơ sở để chúng ta nghiên cứu, xây dựng và ban hành Luật PTDS của Việt Nam.     

Dự án Luật PTDS được xây dựng theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tổ chức tổng kết, đánh giá thi hành các văn bản quy phạm pháp luật về PTDS; lập hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật và được Quốc hội thông qua; tổ chức nghiên cứu, khảo sát, soạn thảo, gửi văn bản xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức liên quan và đăng tải trên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, Cổng Thông tin điện tử Bộ Quốc phòng.  

Trên cơ sở ý kiến tham gia, cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh sửa, gửi Bộ Tư pháp thẩm định hồ sơ dự án Luật theo quy định. Ngày 26/7/2022, tại phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật, Chính phủ đã thảo luận, thống nhất thông qua dự thảo Luật và giao cơ quan chủ trì soạn thảo hoàn chỉnh, thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ, thay mặt Chính phủ ký Tờ trình của Chính phủ trình Quốc hội.

Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật PTDS, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới cho rằng, thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cơ bản nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật PTDS và cho rằng, PTDS là bộ phận quan trọng của phòng thủ quốc gia luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, coi trọng; PTDS liên quan tới mọi lĩnh vực của đất nước và là trách nhiệm của mọi cấp, mọi ngành, với sự tham gia của mọi người dân.  

Trước những diễn biến khó lường, phức tạp của tình hình thiên tai, dịch bệnh, các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, những biến động của tình hình thế giới, khu vực thì việc ban hành luật này là cần thiết. Tuy nhiên, đề nghị tiếp tục rà soát, đánh giá đầy đủ các căn cứ và làm rõ thêm về sự cần thiết phải ban hành Luật PTDS.

Có ý kiến cho rằng, việc xây dựng luật này cần đặt trong tổng thể xây dựng Chiến lược quốc gia về PTDS và các chiến lược quan trọng khác về quốc phòng, an ninh và chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội để có cơ sở vững chắc hơn; ưu tiên xây dựng Luật về tình trạng khẩn cấp (TTKC) hoặc nếu các luật chuyên ngành còn thiếu, quy định chưa thống nhất thì nên xây dựng một luật sửa nhiều luật hoặc tổ chức thực hiện tốt các quy định đã có của luật chuyên ngành.

Thường trực UBQPAN tán thành việc ban hành Luật, tuy nhiên đề nghị giải trình, làm rõ những vấn đề nêu trên. Về trách nhiệm quản lý Nhà nước về PTDS (Chương VI), nhiều ý kiến nhất trí với việc quy định cụ thể trách nhiệm của một số Bộ, ngành và UBND các cấp về PTDS, nhưng đề nghị rà soát trách nhiệm cho phù hợp với chức năng, nhiệm vụ đã được các luật quy định. Một số ý kiến cho rằng, trách nhiệm của Bộ, ngành, địa phương đã có ở Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, nên dự thảo có 15 điều về trách nhiệm của từng Bộ, chính quyền địa phương cần cân nhắc.

Ngoài các nội dung trên, một số ý kiến còn tham gia cụ thể vào các điều khoản của dự thảo Luật và thể thức văn bản để bảo đảm thống nhất trong hệ thống pháp luật và có tính khả thi khi luật này có hiệu lực thi hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới cho rằng, thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh tán thành việc xây dựng Luật và nhận thấy, dự án Luật có phạm vi nội dung liên quan đến nhiều luật, pháp lệnh, bao trùm lên mọi mặt của đời sống xã hội nên đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, làm rõ thêm các ý kiến tham gia, trong đó cần phải làm rõ được phạm vi điều chỉnh và bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật; tiếp hoàn chỉnh dự án Luật, trình Ủy ban Quốc phòng và An ninh thẩm tra chính thức, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội.