Gỡ vướng về thủ tục pháp lý
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh Bộ Kế hoạch - Đầu tư là Bộ tham mưu tổng hợp có tính chất chiến lược, vai trò của Bộ trong việc xây dựng thể chế là rất quan trọng.
Cho rằng Luật Đầu tư công có nhiều quy định rất chặt chẽ, nhờ đó đã siết chặt lại đầu tư công, khắc phục tình trạng phân tán, dàn trải, manh mún, kém hiệu quả; song, Phó Thủ tướng cũng chỉ rõ do có nhiều quy định khi quản lý chặt hơn và chưa có kinh nghiệm nên phát sinh một số vướng mắc, vẫn còn tình trạng giao vốn đầu tư công từ trung ương đến địa phương chậm.
Hai năm 2016 và 2017, Chính phủ đều có nghị quyết để đôn đốc quá trình này. Do vậy, năm 2016 đã giải ngân được 91,3% vốn đầu tư công; năm 2017 giải ngân đạt 85,6%. Năm 2018, tại Nghị quyết 01, Chính phủ đặt mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công. Việc thực hiện nghị quyết của Chính phủ, Quốc hội là một thách thức, Phó Thủ tướng nói.
Theo phân tích của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, có ba vấn đề khiến giải ngân vốn đầu tư công chậm. Đầu tiên là những vướng mắc liên quan đến Luật Đầu tư công. Bộ Kế hoạch- Đầu tư đã xây dựng dự án sửa đổi Luật Đầu tư công để trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5. Chính phủ đang chỉ đạo Bộ phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp, Tài chính và các bộ có liên quan để hoàn thiện dự án này. Vướng mắc thứ hai, liên quan đến các nghị định triển khai Luật Đầu tư công. Phó Thủ tướng cho biết, Bộ Kế hoạch- Đầu tư đã được giao nhiệm vụ sửa đổi, bổ sung Nghị định 77/2015/NĐ-CP về kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm và Nghị định 136/2015/NĐ-CP hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư công nhưng vẫn còn một vài điểm rất khác nhau. Do những vướng mắc về phạm vi sửa đổi, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa sửa luật và sửa nghị định nên mặc dù Chính phủ đã có ý kiến nhưng vẫn không thể ký ban hành.
“Quyết tâm của Chính phủ là trước khi họp Quốc hội ban hành được nghị định này, tháo gỡ vướng mắc thủ tục pháp lý và phải hoàn thành được chất lượng cao nhất dự án Luật Đầu tư công sửa đổi, khắc phục tình trạng sai đâu sửa đó, nhưng sai đó có thấy sửa đâu, nguy hiểm hơn nữa là sửa đâu lại sai đó. Không bao giờ được phép như thế, chất lượng của các dự án luật là hết sức quan trọng”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Vấn đề thứ ba được Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nhắc đến là giải ngân vốn đầu tư công gặp khó ở ngay khâu tổ chức thực hiện, chậm trễ giữa các đơn vị trực thuộc Bộ và giữa Bộ Kế hoạch và Đầu tư với các bộ, ngành, địa phương khác.
Theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, ngay trong tuần tới, đích thân Phó Thủ tướng sẽ dẫn đầu đoàn đi kiểm tra một số bộ, ngành, địa phương về tình hình giải ngân vốn đầu tư công, quyết liệt chỉ rõ nguyên nhân tồn tại, tại sao chậm, chậm ở đâu, ai chịu trách nhiệm; trong đó có Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, các bộ sử dụng nhiều đầu tư công như Bộ Giao thông Vận tải, Nông nghiệp - Phát triển nông thôn, Tài nguyên - Môi trường, Giáo dục - Đào tạo, Y tế và những ngành khác liên quan đến các kết cấu hạ tầng cứng và hạ tầng mềm. Quá trình kiểm tra này cũng giúp cho việc phát hiện, rà soát để sửa đổi Luật Đầu tư công có chất lượng cao nhất. Đồng thời với đó, sửa đổi cho được các nghị định liên quan để đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công.
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, Văn phòng Chính phủ đã đề xuất ra thêm nghị quyết về đầu tư công của năm 2018. Phó Thủ tướng cũng đặt câu hỏi với Bộ Kế hoạch - Đầu tư: “Bộ với tư cách là Tổng Tham mưu trưởng về kinh tế có suy nghĩ câu chuyện này, vì sao phải ra nghị quyết, vì sao phải thành lập tổ công tác đặc biệt và Phó Thủ tướng phải đôn đốc chuyện này”.
Khẳng định trách nhiệm chính là Bộ Kế hoạch - Đầu tư và không muốn có thêm nghị quyết thứ ba, Phó Thủ tướng đặt vấn đề “nếu lĩnh vực nào cũng phải nghị quyết như thế này không biết Chính phủ có đủ thời gian để ra nghị quyết hay không?”.
Đề cập đến việc Bộ có thay đổi nhân sự cấp vụ và cấp lãnh đạo Bộ “nên một số đồng chí mới khi được phân sang lĩnh vực khác là nắm không vững”, song, Phó Thủ tướng cũng không hài lòng khi “tình trạng lãnh đạo Bộ đi họp thì đã có hôm vắng rồi nhưng có mặt lại giao cho vụ trưởng báo cáo vì không nắm được”. “Đến cỡ Thủ tướng còn phải nắm cụ thể từng việc mà giờ Thứ trưởng lại không nắm thì làm sao điều hành được. Không thể nói đổ lỗi cho chuyện mới, mới thì anh phải đầu tư thêm thời gian vào. Anh em chúng tôi còn thức thâu đêm suốt sáng để ngày hôm sau phục vụ cuộc họp, mình cũng phải như thế chứ sao lên đây ngồi chỉ Bộ trưởng, Bộ trưởng chỉ Thứ trưởng, Thứ trưởng chỉ Vụ trưởng, như thế không được.". Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đề nghị nội bộ Bộ phải ngồi với nhau, nói với nhau cho rõ câu chuyện này.
Từ thực tiễn nhiều địa phương vượt thu ngân sách được bố trí vốn đầu tư công cao hơn quy định, ngân sách trung ương được bổ sung lượng lớn tiền thu từ bán vốn và các điều kiện thu hút ODA, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Kế hoạch - Đầu tư đánh giá khả năng thu chi, nghiên cứu điều chỉnh gói đầu tư công trung hạn lên trên mức 2 triệu tỷ đồng, tập trung cho các công trình trọng điểm, có tính lan tỏa về kinh tế, xã hội, trên cơ sở bảo đảm chỉ tiêu về bội chi ngân sách, nợ công tới năm 2020 để trình Quốc hội xem xét, quyết định.
Nhiều vướng mắc trong triển khai đầu tư công
Theo Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Thủ tướng Chính phủ đã giao vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016- 2020 khá cao, bằng 91,3% tổng mức kế hoạch 2 triệu tỷ đồng, ứng với hơn 1,642 triệu tỷ đồng (chưa bao gồm khoản dự phòng 10%). Số tiền này được giao chi tiết cho khoảng 9.600 dự án (chưa bao gồm các dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia, hỗ trợ nhà ở người có công,...), chỉ bằng 50% số dự án của giai đoạn trước, trong đó gần 63% là số dự án dự kiến hoàn thành trong giai đoạn này, 20% dự án của giai đoạn trước tiếp tục được cân đối vốn để thanh quyết toán.
Vướng mắc trong triển khai đầu tư công thời gian qua là khả năng cân đối ngân sách nhà nước gặp nhiều khó khăn, các địa phương chưa rà soát, cắt giảm, điều chỉnh, phân kỳ đầu tư hoặc bổ sung vốn khác đối với các dự án chưa được bố trí đủ vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn; cơ chế đối tác công- tư chưa hấp dẫn, thu hút tư nhân tham gia phát triển hạ tầng, dịch vụ công.
Bên cạnh đó, Bộ Kế hoạch – Đầu tư cho rằng một số bộ, địa phương chưa chấp hành nghiêm túc các quy định, nguyên tắc, tiêu chí và thứ tự ưu tiên trong phân bổ kế hoạch trung hạn nên quá nhiều dự án đưa vào danh mục, đồng thời chậm trễ trong tuân thủ các quy định về trình tự, thủ tục, gây khó cho tổng hợp kế hoạch, số vốn chưa được phân bổ hoặc đã có dự kiến phân bổ nhưng chưa giao được kế hoạch còn lớn.
Đánh giá 2 năm còn lại thực hiện kế hoạch, Bộ Kế hoạch - Đầu tư cho rằng khả năng không bảo đảm được mức vốn đã được Quốc hội thông qua. Với nguồn vốn đầu tư công từ ngân sách Trung ương, tốc độ năm sau thấp hơn năm trước nên trong 2 năm tới kế hoạch trung hạn còn lại quá nhiều, tạo sức ép lớn tới cân đối và phân bổ vốn trong kế hoạch hàng năm và tiến độ các dự án đã được giao. Trong khi đó, nguồn vốn cân đối của ngân sách địa phương thì ngược lại, năm sau tăng quá nhanh so với năm trước dẫn tới nguồn này không bảo đảm đủ cân đối cho kế hoạch hàng năm.
Qua 3 năm thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn gắn với kế hoạch tài chính- ngân sách nhà nước quốc gia 3 năm 2018 - 2020, có sự chênh lệch lớn cả về cân đối nguồn vốn và cơ cấu vốn giữa dự kiến kế hoạch giải ngân và khả năng cân đối nguồn dự toán hàng năm để giao kế hoạch và giải ngân vốn đầu tư công.