Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp.
Chỉ ra vấn đề đột phá và đổi mới
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ các ý kiến, khẩn trương hoàn thành báo cáo với yêu cầu chất lượng cao, phải chỉ ra được vấn đề đột phá và đổi mới.
Báo cáo cần tập trung đánh giá kết quả công tác triển khai Nghị quyết, thể chế hóa bằng luật, nghị quyết, nghị định; mức độ hoàn thành của các nhóm chỉ tiêu, nhiệm vụ; những tồn tại, hạn chế và định hướng 2 năm tới trong bối cảnh quốc tế, trong nước có nhiều biến động. Đặc biệt, báo cáo phải phân tích, làm rõ nội dung, chất lượng thể chế, sự phù hợp với giai đoạn mới; đồng thời chỉ rõ trách nhiệm trong tổ chức thực hiện.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần tận dụng kết quả tổng kết ba chương trình mục tiêu quốc gia (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi); đồng thời phản ánh được tư duy mới về nông nghiệp “không chỉ là trụ đỡ, hiện đã có nhiều ngành hàng vươn ra thế giới, thể hiện vai trò tiên phong trong nền kinh tế”. Bên cạnh đó, báo cáo phải phân tích sâu những biến đổi xã hội ở nông thôn, tác động của đô thị hóa, chuyển dịch cơ cấu lao động, trật tự an toàn xã hội, đạo đức, văn hóa.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh định hướng phát triển nông nghiệp trong thời gian tới là đa mục tiêu, đa giá trị, bao gồm công nghiệp, dịch vụ, du lịch, dược liệu, kinh tế carbon, kinh tế xanh, chế biến sâu, phát triển chuỗi giá trị… Nông thôn phải được quy hoạch tổng thể, gắn kết với đô thị, giữ bản sắc văn hóa. Các chính sách cần ưu tiên vùng sâu, vùng xa, gắn phát triển kinh tế với giảm nghèo, bảo vệ môi trường, cung cấp nước sạch, thiết chế văn hóa, đào tạo nhân lực.
Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu làm rõ các giải pháp nhằm tăng cường liên kết kinh tế tập thể, hợp tác xã, doanh nghiệp và nông dân; phân loại nhóm chính sách theo đặc thù từng vùng; đầu tư hạ tầng giao thông, thủy lợi, phòng, chống thiên tai...
Chuyển từ sản xuất sang kinh tế đa giá trị
Toàn cảnh cuộc họp.
Theo dự thảo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sau 3 năm thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, 14/14 chỉ tiêu bảo đảm tiến độ thực hiện mục tiêu đến năm 2030. Trong đó, 2 chỉ tiêu vượt (tốc độ tăng trưởng GDP ngành; tỷ lệ che phủ rừng); 8 chỉ tiêu có khả năng đạt và vượt (tốc độ tăng năng suất lao động nông nghiệp; các chỉ tiêu về xây dựng nông thôn mới; tỷ trọng lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội; tỷ lệ che phủ rừng; tỷ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn; đầu tư ngân sách nhà nước cho nông nghiệp, nông thôn). Còn 4 chỉ tiêu cần phấn đấu và có các giải pháp đột phá, hiệu quả để đạt được mục tiêu đến năm 2030 (thu nhập dân cư nông thôn; đào tạo nghề cho lao động nông thôn; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt nông thôn được thu gom, xử lý theo quy định; tốc độ tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ nông thôn).
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về nông nghiệp và môi trường đã bám sát, thể chế hóa cơ bản đầy đủ các chủ trương của Đảng và không ngừng được hoàn thiện, cập nhật; tạo hành lang pháp lý thống nhất, đồng bộ; vừa xử lý “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực kiến tạo phát triển, vừa nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Nông nghiệp được cơ cấu lại thực chất, hiệu quả hơn, chuyển biến tích cực theo thế mạnh của vùng, miền và nhu cầu thị trường, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu. Toàn ngành đã chuyển đổi tư duy từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp, từ phát triển đơn ngành sang hợp tác, phát triển đa ngành, tích hợp đa giá trị; chuyển từ chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi ngành hàng.
Công nghiệp, dịch vụ ở nông thôn phát triển mạnh, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, góp phần đẩy mạnh cơ giới hóa đồng bộ giữa các khâu sản xuất và theo chuỗi, phát triển công nghiệp chế biến nông sản.
Cùng với đó là sự bứt phá thành công của các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp, trong đó hợp tác xã đóng vai trò nòng cốt. Liên kết chuỗi sản xuất, kinh doanh được đổi mới phù hợp với thị trường, sản xuất hàng hóa lớn; hình thành nhiều chuỗi nông sản an toàn được chứng nhận... Giai đoạn 2021 - 2025, kết quả ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất, quản lý đã góp phần tăng hiệu quả kinh tế khoảng 30%. Chuyển đổi số đã được ứng dụng trong mọi lĩnh vực, từ quản lý đến sản xuất, tiêu thụ.
Tổng kim ngạch xuất khẩu nông - lâm - thủy sản liên tục đạt mức kỷ lục, 11 mặt hàng có giá trị xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Diện mạo nông thôn ngày càng thay đổi, thu hẹp khoảng cách với đô thị, nâng cao toàn diện đời sống nhân dân, hệ thống hạ tầng thiết yếu ở nông thôn được hoàn thiện, từng bước hiện đại hóa.
Du lịch nông thôn có bước phát triển tích cực, gắn với bản sắc văn hóa và chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng trong bảo tồn cảnh quan, môi trường và văn hóa. Lực lượng nông dân chuyên nghiệp ở khu vực nông thôn được hình thành. Nhiều nông dân giỏi đã trở thành “đầu tàu” dẫn dắt, vươn lên làm giàu, nắm bắt công nghệ, từng bước nâng cao năng suất lao động của khu vực nông thôn...
Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu sang sản phẩm, ngành hàng có giá trị
Thảo luận tại cuộc họp, các đại biểu chỉ ra một số tồn tại, hạn chế trong lĩnh vực tam nông chưa khắc phục được triệt để như: Tăng trưởng nông nghiệp chưa ổn định; chất lượng và khả năng cạnh tranh của một số sản phẩm chưa cao; đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, ứng dụng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ cao, chưa nhiều; cơ sở hạ tầng cho phát triển nông nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu.
Một số mục tiêu đến năm 2030 tại Nghị quyết số 19-NQ/TW không còn phù hợp với tình hình bối cảnh hiện nay, cần điều chỉnh cho phù hợp để góp phần vào tăng trưởng 2 con số và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Vấn đề ô nhiễm môi trường nông thôn vẫn chưa có chuyển biến rõ rệt, có nơi có chiều hướng nghiêm trọng...
Phân tích bối cảnh hiện nay, các đại biểu cho rằng, lĩnh vực tam nông cần gắn liền với khoa học công nghệ và chuyển dịch cơ cấu sang sản phẩm, ngành hàng có giá trị và hiệu quả cao hơn và nông nghiệp cần được nhìn nhận như một ngành công nghiệp công nghệ cao. Nhà nước cần có chính sách ưu tiên đầu tư cho chế biến, số hóa và xây dựng vùng nguyên liệu gắn với “lõi đô thị” nhằm hình thành hệ sinh thái nông nghiệp - công nghệ - tài chính. Cùng với đó là tập trung đào tạo nguồn nhân lực theo hướng thực hành, gắn công nghệ số và thị trường, hình thành thế hệ nông dân 4.0 làm chủ sản xuất.
Đóng góp ý kiến tại cuộc họp, lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương kiến nghị một số giải pháp trọng tâm như ổn định giá vật tư, nguyên liệu đầu vào cho sản xuất; hỗ trợ mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản; điều chỉnh, bổ sung cơ chế khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, nhất là nông nghiệp công nghệ cao và gắn với kinh tế biển; giải pháp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và an sinh xã hội cho nông dân; phát triển du lịch cộng đồng; hoàn thiện chính sách tín dụng, đất đai, khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực...