Luật Trí tuệ nhân tạo: Rà soát để tạo sự thống nhất

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, nếu sử dụng trí tuệ nhân tạo vì mục đích cá nhân mà xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, xâm phạm quyền riêng tư, đời sống cá nhân là điều rất nguy hại. Do đó cần có quy định điều cấm về sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách rõ ràng.  

Tại Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo chỉ có các quy định liên quan đến các mức độ rủi ro chưa có điều cấm, trong đó đề cập đến đạo đức của con người khi sử dụng trí tuệ nhân tạo.

Theo Đại biểu Phạm Văn Hòa, khi luật có điều cấm tạo điều kiện cho việc thanh tra, kiểm tra, xử lý việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, cả đối với hoạt động công vụ và cá nhân. Nếu phát hiện sử dụng trí tuệ nhân tạo vì mục đích như xuyên tạc, nói xấu, giả tạo hình ảnh, giọng nói… để lừa gạt đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý hình sự hoặc có thể xử phạt vi phạm hành chính. Vì vậy, cần có quy định cụ thể để việc sử dụng trí tuệ nhân tạo vì mục đích chung, tạo ra các giá trị sản phẩm có kinh tế lớn trong áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc, Đoàn ĐBQH Phú Thọ đề nghị, ban soạn thảo tiếp tục rà soát các quy định của dự án Luật để phù hợp với các luật đã ban hành trước đây, tạo sự thống nhất, đồng bộ trong việc tổ chức thực hiện sau này. 

Thực tế, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong thời gian qua phát sinh nhiều vấn đề liên quan đến bảo mật, mạo danh, giả lập giọng nói và khuôn mặt để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian số. Vì vậy, việc rà soát và ban hành các quy định nhằm điều chỉnh hoạt động bảo mật, bảo đảm quyền lợi của người dùng trong quá trình sử dụng là hết sức cần thiết. Khi trong quá trình sử dụng xảy ra sai sót, không đáp ứng đúng nhu cầu của người dùng, trách nhiệm của bên cung cấp cũng như các quyền và lợi ích liên quan giữa các bên cần được quy định cụ thể trong dự án Luật. Điều này góp phần bảo đảm tính an toàn, bảo mật và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người dùng trong bối cảnh hiện nay.

Trước đó, phát biểu tại họp tổ về Luật Trí tuệ nhân tạo, Đại biểu Nguyễn Thúy Anh, ĐBQH Phú Thọ cho rằng, để thúc đẩy nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI make in Việt Nam, cần có khung pháp lý cho chia sẻ dữ liệu chất lượng cao và bảo đảm hạ tầng AI như năng lượng, tính toán hiệu năng cao, điện toán đám mây. Vì nhiều nội dung được quy định tại các luật liên quan, dự thảo Luật cần tập trung vào các vấn đề cấp bách, tránh chồng chéo, bảo đảm thống nhất hệ thống pháp luật và hỗ trợ tối đa cho nghiên cứu, triển khai ứng dụng AI, nhất là kiểm soát các lĩnh vực có rủi ro cao.

Do đó, cần tiếp tục rà soát để không quy định lại những nội dung đã có trong Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và dự thảo Luật Chuyển đổi số; đồng thời hoàn thiện cơ chế ưu đãi, thử nghiệm có kiểm soát, cắt giảm thủ tục cho các hệ thống AI rủi ro trung bình, thấp và AI đa dụng.

Theo Đại biểu Nguyễn Thúy Anh, tại khoản 4 Điều 30 quy định các chủ thể cùng tham gia phát triển, cung cấp hoặc vận hành hệ thống AI phải liên đới bồi thường thiệt hại. Cần làm rõ tiêu chí đánh giá "mức độ kiểm soát thực tế" và "khả năng dự báo" để bảo đảm tính khả thi.

Còn Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, Đoàn ĐBQH Đồng Tháp quan tâm đến tác động của những quy định trong luật này đối về yếu tố giới và trẻ em. Do đó cần có báo cáo đánh giá tác động kỹ lưỡng hơn về trí tuệ nhân tạo. Nếu trong luật không có những quy định kỹ lưỡng, không có những điều cấm, ràng buộc về sử dụng trí tuệ nhân tạo đối với các nhóm đối tượng, đặc biệt là trẻ em hậu quả có thể rất lớn. Có thể về kinh tế xã hội chúng ta phát triển mạnh hơn, hội nhập nhanh hơn, tiên phong hơn trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo nhưng thế hệ trong tương lại của chúng ta - hiện nay đang là trẻ em, có thể sẽ rất giỏi về công nghệ, nhưng đó là giỏi về sử dụng AI chứ không phải giỏi tự thân và vấn đề đạo đức, văn hóa sẽ bị ảnh hưởng.  

Theo Đại biểu, cần xác định coi trí tuệ nhân tạo AI là công cụ hay năng lực mở rộng hơn trí tuệ con người. Nếu coi như công cụ, luật sẽ quan tâm nhiều hơn đến những quy định mang tính tính kỹ thuật, còn nếu coi AI là năng lực mở rộng hơn trí tuệ con người, luật sẽ phải quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề như: văn hóa, đạo đức và trách nhiệm cộng đồng. Khi đó việc quản lý, kiểm soát sự chi phối của trí tuệ nhân tạo sẽ lớn.