Học tập suốt đời để không bị bỏ lại

Trong bài viết “Học tập suốt đời” ngày 2/3/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Cách mạng khoa học - công nghệ đặt ra những yêu cầu mới, nhu cầu mới, nhiệm vụ mới, suy nghĩ mới, hành động mới với mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt đối với cán bộ, đảng viên của hệ thống chính trị trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, nhất là tận dụng tối đa thời cơ, vận hội, đi tắt đón đầu, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu.

Thực tế hiện nay cho thấy, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 có thể thay đổi hoàn toàn cấu trúc và chức năng của hệ thống kinh tế - xã hội. Nền kinh tế thế giới đang chuyển đổi dựa trên cơ sở tận dụng tối đa những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ để chuyển đổi mô hình phát triển. Điều này đòi hỏi nguồn nhân lực ở nước ta phải có chất lượng tương ứng.

Việt Nam đứng trước ngưỡng cửa của “kỷ nguyên vươn mình” nhưng vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Một trong bốn nguy cơ lớn là nguy cơ tụt hậu, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank), nhóm nước có thu nhập trung bình thấp là ở mức 1.136 USD đến 4.465 USD/người/năm, nhóm thu nhập trung bình cao là ở mức 4.466 USD đến 13.845 USD/người/năm, nhóm nước có thu nhập cao là vượt mức 13.845 USD/người/năm.

Bẫy thu nhập trung bình là tình trạng nhiều quốc gia đã thoát nghèo, có thu nhập trung bình nhưng mất nhiều thập kỷ mà vẫn không thể vươn lên nhóm nước thu nhập cao.

Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 đặt ra mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030. Theo Trung tâm dự báo, phân tích kinh tế độc lập CEBR của Anh, GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2024 là 4.469 USD và như vậy nước ta có thể đã vừa lọt nhóm quốc gia có thu nhập trung bình cao.

Hiện tại, GDP bình quân đầu người của Việt Nam vẫn ở mức thấp so với khu vực, xếp thứ 6 tại Đông Nam Á, đứng sau Singapore, Brunei, Malaysia, Thái Lan và Indonesia. Theo dự báo mang màu sắc lạc quan của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) thì đến năm 2026 Việt Nam sẽ vươn lên vị trí thứ 4 trong nhóm ASEAN-6 về GDP bình quân đầu người với con số 6.140 USD/người, xếp sau Singapore, Malaysia và Thái Lan.

Năng suất lao động là yếu tố quyết định đến tốc độ tăng trưởng. Tuy nhiên, tốc độ  tăng năng suất lao động trong giai đoạn vừa qua chưa đủ để Việt Nam rút ngắn khoảng cách với các nước khác. Nếu tốc độ tăng trưởng GDP hằng năm chỉ ở mức 6% hoặc dưới 7% thì nước ta phải mất 20 - 50 năm mới bắt kịp quy mô GDP, GDP bình quân đầu người của các nước trong khu vực ASEAN-6.

Tỷ trọng lực lượng lao động đã qua đào tạo ở nước ta vẫn còn thấp, trình độ chuyên môn của lực lượng lao động về tổng thể chất lượng vẫn chưa cao, tác phong công nghiệp, kỹ năng làm việc nhóm, tính chuyên nghiệp còn yếu, khuynh hướng nắm vững về lý thuyết nhưng lại yếu về thực hành còn khá phổ biến...

Tại buổi gặp mặt các đồng chí nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cán bộ lão thành tiêu biểu, đại biểu trí thức, nhà khoa học, văn nghệ sĩ ở khu vực phía Nam vào ngày 9/1, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: 2025 là năm rất quan trọng đối với đất nước. Ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn tới là thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược là đến năm 2030 Việt Nam trở thành nước đang phát triển có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, đến năm 2045 thành nước phát triển, có thu nhập cao.

Tổng Bí thư cho biết: Việt Nam chỉ còn 20 năm nữa để lọt vào nhóm các nước phát triển có thu nhập cao với thu nhập bình quân đầu người 15.000 USD/năm. Các nước không đợi chúng ta và ta cũng không thể nói “từ từ đợi chúng tôi với”. Nguy cơ tụt hậu, bẫy thu nhập trung bình lúc nào cũng rình rập nếu chúng ta không tìm được con đường mới, bước đi mới.

Một trong những con đường mới ngắn nhất là nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Đại hội XIII của Đảng chủ trương: Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế… Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế.

Một khi xã hội đòi hỏi phải có nguồn nhân lực cao để phát triển đất nước thì đội ngũ cán bộ, đảng viên phải đi đầu xu thế đó. Tuy nhiên, thực tế lại không hoàn toàn được như vậy,

Theo Tổng Bí thư, ở nước ta việc đào tạo, bồi dưỡng còn chạy theo số lượng mà chưa thực sự chú trọng tới chất lượng; việc tự học, thực học và học tập suốt đời của đội ngũ cán bộ, đảng viên chưa đạt kết quả như mong muốn; còn tình trạng học theo phong trào, sính bằng cấp mà chưa thực sự căn cứ vào đòi hỏi thực tiễn, ngại khó, ngại khổ trong học tập, không đào sâu suy nghĩ để vươn lên chinh phục những đỉnh cao trong khoa học.

Tình trạng hạn chế về chuyên môn, nghiệp vụ, chủ nghĩa cá nhân, bệnh kinh nghiệm trong một bộ phận cán bộ, đảng viên ảnh hưởng đến chất lượng thực thi công vụ, chất lượng phục vụ nhân dân; ảnh hưởng đến tinh thần dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm; triệt tiêu động lực đổi mới, sáng tạo, không đủ nền tảng kiến thức và tự tin về năng lực đề xuất và thực hiện những sáng kiến, giải pháp đột phá.

Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thỏa mãn với kiến thức đã học trong các trường lớp, cơ sở đào tạo, hoặc chạy theo việc học để hoàn thiện bằng cấp đủ điều kiện thăng tiến, không chịu nghiên cứu, học hỏi thường xuyên để nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, kiến thức, kỹ năng hội nhập và khả năng thích ứng... Một bộ phận có biểu hiện ngại học, không có khái niệm học thường xuyên, học suốt đời nên trở thành lạc hậu, bảo thủ, không thích nghi và bắt kịp với thời đại của khoa học và công nghệ 4.0.

Để mỗi cá nhân không bị bỏ lại phía sau trong cuộc tinh gọn bộ máy quản lý nhà nước, và ở góc nhìn toàn cục là để quốc gia không bị tụt hậu so với thế giới, thì mọi người, trước hết là cán bộ, đảng viên phải không ngừng bồi dưỡng kiến thức kể cả về chính trị lẫn chuyên môn nghiệp vụ, tri thức khoa học - kỹ thuật.

Học tập suốt đời có ý nghĩa gì? Tổng Bí thư Tô Lâm lý giải: Học để dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung, để trở thành người có ích cho xã hội. Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại, đúng như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh.