Hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)

Do đó, việc bổ sung, hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi), bảo đảm chất lượng để trình Quốc hội khóa XV xem xét và thông qua tại Kỳ họp thứ 9 vào tháng 5/2025 mang tính cấp thiết, tạo hành lang pháp lý bảo đảm hoàn thành nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trước năm 2032.

Tháng 5/2025 dự kiến thông qua Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)

Ông Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh: Việt Nam đang nỗ lực triển khai các dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận gồm: Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận 1 tại xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam và Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 tại xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải.

Hiện nay, các dự án đã quy hoạch xong địa điểm, xây dựng hệ thống pháp quy, đào tạo nguồn nhân lực hạt nhân… do đó, Việt Nam cần khẩn trương Hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi). Đặc  biệt việc hệ thống pháp quy hạt nhân trong Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) lần này là nhiệm vụ cần thiết. Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) phải thực sự là nền tảng để xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử nói chung, triển khai dự án nhà máy điện hạt nhân nói riêng.

Tại Hội thảo “Góp ý hoàn thiện chính sách, pháp luật về năng lượng nguyên tử" do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức mới diễn ra, ông Vương Hữu Tấn, nguyên Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân cho rằng: Trong Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi), Nhà nước phải bảo đảm thiết lập khuôn khổ pháp luật và điều hành hiệu quả đối với công tác bảo đảm an toàn trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Đồng thời, phải thành lập Cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập để thực hiện trách nhiệm trong việc bảo vệ con người và môi trường đối với các rủi ro của bức xạ cả hiện tại và tương lai cũng như trước các nguy cơ bức xạ từ các cơ sở và hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Đặc biệt, sẵn sàng ứng phó các tai nạn bức xạ hoặc hạt nhân ở các cấp độ địa phương, khu vực, quốc gia và quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cho biết: Hiện Bộ đang tập trung bố trí nguồn lực, khẩn trương hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi, bảo đảm chất lượng để trình Quốc hội khóa XV xem xét và thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025). Nội dung sửa đổi cần bảo đảm phù hợp tình hình mới, nội dung được thực tế chứng minh là đúng thì đưa vào luật, tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục hành chính, xóa bỏ cơ chế xin-cho. 

Để đảm bảo hoàn thiện dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) trình Quốc hội vào tháng 5/2025 tới, ngày 10/3 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định đã họp với các đơn vị liên quan nghe báo cáo dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) sau khi tổng hợp các ý kiến của chuyên gia, nhà khoa học và các đơn vị chuyên ngành.

Tiếp tục hoàn thiện dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) phù hợp với tình hình thực tế, đặc biệt khi Việt Nam đang trong quá trình xây dựng Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, ngày 11/3, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cũng có buổi làm việc với Bộ Công Thương về dự án Luật này để tạo hành lang pháp lý bảo đảm hoàn thành nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trước năm 2032.

Dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 do Tập đoàn Điện lực Việt Nam làm chủ đầu tư, dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 do Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia thực hiện đầu tư, phấn đấu hoàn thành để đưa điện hạt nhân vận hành thương mại trong 5 năm tới. Thủ tướng giao cho hai tập đoàn năng lượng cùng tham gia triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2, thay vì chỉ EVN làm chủ đầu tư như giai đoạn 2009-2015 là hợp lý trong bối cảnh Chính phủ yêu cầu khẩn trương đưa nhà máy đầu tiên vận hành vào cuối năm 2030.

Đưa điện hạt nhân vận hành thương mại trong 5 năm - Thách thức lớn

Các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử đều cho rằng, điện hạt nhân là giải pháp tối ưu trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng năng lượng. Năng lượng điện hạt nhân sẽ trở nên quan trọng và tăng trưởng mạnh trong thời gian tới, có vai trò lớn trong đảm bảo an ninh năng lượng.

Điện hạt nhân hiện có phát thải ít nhất trong các loại hình năng lượng tái tạo, tạo ra nguồn điện công suất lớn, ổn định, phù hợp với bối cảnh hiện nay, nhất là hướng tới mục tiêu Netzero, tuy nhiên để đưa điện hạt nhân vận hành thương mại trong 5 năm tới là một thách thức lớn. Nhưng nếu Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được thông qua cùng với cơ chế chính sách đặc thù phát triển điện hạt nhân cũng như triển khai đồng bộ các giải pháp, đánh giá và tận dụng đối đa các nguồn lực từ giai đoạn trước thì hoàn toàn có thể thực hiện được.

Ông Vương Hữu Tấn cho rằng: Quá trình xây dựng nhà máy điện hạt nhân cần tuân thủ theo Hiệp định liên Chính phủ, Công ước và Điều ước quốc tế; Luật, Nghị định, Quyết định của Thủ tướng; Thông tư; Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia... Tuy nhiên, Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) cần có các quy định về thanh sát và bồi thường hạt nhân trên cơ sở nội luật hóa các quy định của các điều ước quốc tế liên quan đến thanh sát và bồi thường hạt nhân. Luật tham gia điều ước quốc tế đã quy định nếu điều ước quốc tế có quy định khác với các luật thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế.

Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam chưa tham gia Công ước bồi thường hạt nhân nên cần có tuyên bố chính sách của Nhà nước về bồi thường hạt nhân để có căn cứ trong đàm phán và ký kết các Hiệp định liên chính phủ về xây dựng nhà máy điện hạt nhân và lò nghiên cứu mới liên quan đến bồi thường hạt nhân hoặc cần phải quy định chi tiết về bồi thường hạt nhân trong Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) cho phù hợp với thông lệ quốc tế.

Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia (Petrovietnam) Lê Mạnh Hùng cho biết: Với nhu cầu thực tiễn về năng lượng cho kịch bản đến năm 2030, Việt Nam sẽ trở thành nước thu nhập trung bình cao và năm 2045, trở thành nước có thu nhập cao thì vấn đề phát triển năng lượng, đặc biệt là các nguồn điện nền là đặc biệt quan trọng nên mục tiêu Chính phủ đặt ra phải sớm đưa nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành thương mại vào cuối năm 2030 và muộn nhất là năm 2031 là áp lực lớn đối với toàn ngành. Tuy nhiên, Chủ tịch Petrovietnam Lê Mạnh Hùng cho rằng, với sự quyết tâm của cả nước, các Bộ, ngành cùng với việc Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận cũng như các cơ chế, chính sách hành lang pháp lý khác được hoàn thiện song song thì hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đề ra.