Khu đất số 1 đường Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài dự kiến sẽ làm công viên, trong đó bố trí đài tưởng niệm đồng bào, cán bộ, chiến sĩ hy sinh, tử vong vì đại dịch COVID-19. Ảnh: TTXVN phát
Với ý nghĩa đặc biệt và nhiều thông điệp nhân văn cần gửi gắm, công trình đòi hỏi quá trình tính toán kỹ lưỡng, toàn diện nhằm kể lại câu chuyện của đô thị chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong COVID-19. Đó là ý kiến chung của nhiều chuyên gia, nhà khoa học tại tọa đàm góp ý xây dựng Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 do Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 6/11.
Theo Tiến sỹ Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Khoa học Lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh, Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 nên được tiếp nhận từ góc độ nhìn về người đã mất trong đại dịch lớn. Đó là cách nhìn của chính người dân, thể hiện sự mất mát, nghĩa tình của người dân Thành phố, đồng bào cả nước với Thành phố. Đặc biệt, nếu không có sự đồng thuận, đồng lòng giữa nhân dân với chính quyền, Thành phố khó có thể vượt qua đại dịch.
Nhấn mạnh đây là công trình cần thiết, mang ý nghĩa nhân văn, trách nhiệm, ông Phạm Đức Hải, nguyên Phó trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, địa điểm lựa chọn xây dựng đài tưởng niệm hoàn toàn phù hợp, song rất cần lắng nghe ý kiến rộng rãi của nhân dân để định hình công trình tưởng niệm vừa mang tính biểu tượng, vừa gắn bó với ký ức cộng đồng.
“Công trình nên thể hiện ba cụm chủ đề: Đau thương và yêu thương - giữa mất mát vẫn ánh lên tình người; khốc liệt và kiên cường - tinh thần kiên cường, vượt khó chính là truyền thống của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố; mong đợi và khát vọng - ước mơ về Thành phố văn minh, khang trang, không còn những khu nhà trọ chật hẹp từng chứng kiến nhiều mất mát”, ông Phạm Đức Hải đề xuất.
Đồng tình về địa điểm và 3 thông điệp trên rất ý nghĩa, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất, công trình cần thể hiện sự chắt lọc, giản dị nhưng sâu sắc, toát lên tính bi - hùng, xúc động, đi vào lòng người, tránh rườm rà, hình thức. Đây là chủ trương nhân văn, nghĩa tình. Tượng đài không chỉ tưởng nhớ, tri ân mà còn vinh danh những chiến sĩ tuyến đầu, là nơi người dân đến lắng đọng cảm xúc về những gì đã qua và rút ra bài học cho tương lai.
Theo ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, COVID-19 gây thiệt hại rất lớn về người và của. Riêng tại Thành phố đã có hơn 20.000 người mất vì đại dịch, 1.500 trẻ em mồ côi cùng những thiệt hại nặng nề về kinh tế, tinh thần, xã hội trong thời gian giãn cách. Để tưởng niệm nạn nhân và tri ân tinh thần đồng lòng của nhân dân, Thành phố Hồ Chí Minh chủ trương chuyển khu đất số 1 đường Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài thành công viên, trong đó bố trí đài tưởng niệm đồng bào, cán bộ, chiến sỹ hy sinh, tử vong vì COVID-19 với mục tiêu hoàn thành trước Tết Nguyên đán 2026.
“Công viên sẽ có diện tích khoảng 4,4 ha, nằm giữa ba tuyến đường Lý Thái Tổ - Trần Bình Trọng - Hùng Vương; hàng cây cổ thụ và cụm biệt thự 7 căn nhà Chú Hỏa - một phần ký ức đô thị Sài Gòn. Công trình sẽ do Công ty cổ phần Tập đoàn Mặt Trời - Sun Group tài trợ xây dựng công viên cây xanh, không gian sân chơi phục vụ cộng đồng, đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19", ông Phạm Bình An chia sẻ.
Hiện Thành phố lấy ý kiến nhân dân về đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 từ nay đến ngày 15/11 với ba thông điệp chính: Từ mất mát đến sự hồi sinh thần tốc; tri ân tinh thần đoàn kết, chung sức đồng lòng; lời nhắc nhở cho tương lai.
Đồng tình quan điểm xây dựng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 song Tiến sỹ Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, công trình cần giữ lại cụm biệt thự nhà Chú Hỏa và hệ thống cây xanh hiện hữu, tận dụng những gì đã có để tạo nên một không gian văn hóa - giáo dục mở, vừa mang tính biểu tượng, vừa tiết kiệm chi phí đầu tư. Cả nước chỉ nên có một công trình tưởng niệm nạn nhân COVID-19 dù không lớn nhưng giá trị phải thật lớn.
Kiến trúc sư Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng đồng tình với việc tổ chức thi tuyển thiết kế công trình có định hướng về biểu tượng, không gian và chức năng. Đồng thời, gợi ý khai thác 7 căn biệt thự nhà Chú Hỏa theo hướng lồng ghép điện ảnh, mỹ thuật, giáo dục... tạo thành chuỗi không gian văn hóa - ký ức đô thị.
Các tòa biệt thự hiện hữu trong khu đất số 1 Lý Thái Tổ có thể nghiên cứu để hình thành điểm giáo dục miễn phí, nơi hỗ trợ trẻ em mồ côi và cũng có thể để các trường, viện sử dụng vào mục đích nghiên cứu giáo dục.
Cùng các đề xuất, gợi mở, nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng mong Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 trở thành công viên nghĩa tình với người đã mất, hy sinh. Đài tưởng niệm phải là biểu tượng nghĩa tình chứ không đơn thuần là tưởng niệm…