Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã đến Saudi Arabia trong ngày 16/10 để trao đổi về vụ việc nhà báo Jamal Khashoggi mất tích kể từ khi tới Lãnh sự quán Saudi Arabia tại thành phố Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 2/10. Thổ Nhĩ Kỳ đã bày tỏ quan ngại rằng nhà báo Khashoggi bị sát hại bên trong Lãnh sự quán.
Tổng thống Donald Trump (phải) cho biết thỏa thuận bán vũ khí cho Saudi Arabia giúp tạo thêm việc làm tại Mỹ. Ảnh: Reuters
Tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (Hong Kong, Trung Quốc) cho biết tại Mỹ đã xuất hiện nhiều ý kiến chỉ trích Saudi Arabia nhưng Tổng thống Trump có vẻ miễn cưỡng trước đề xuất áp đặt trừng phạt. Ngày 10/10, gần 1/4 thành viên của Thượng viện Mỹ đã yêu cầu Mỹ tham gia điều tra về vụ việc của nhà báo Khashoggi và kết quả kéo theo có thể là lệnh trừng phạt đối với các công dân Saudi Arabia.
Theo kênh truyền hình Al Arabiya, nếu Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt lên Saudi Arabia thì Riyadh có thể tìm đến Bắc Kinh và Moskva để bù đắp cho nhu cầu về quân sự và điều này sẽ “gây xôn xao toàn thế giới”.
Tổng thống Trump từng đề cập đến thương vụ bán vũ khí cho Saudi Arabia trị giá 110 triệu USD đạt được trong năm 2017 và nói rằng: “Riyadh có thể dùng số tiền này để mua vũ khí từ Nga, Trung Quốc và nhiều nơi khác”.
Saudi Arabia còn khẳng định đã xem xét 30 biện pháp đáp trả Mỹ nếu bị trừng phạt, trong đó bao gồm việc sử dụng nhân dân tệ của Trung Quốc thay thế đồng USD Mỹ trong giao dịch dầu mỏ.
Saudi Arabia từ lâu đã muốn đa dạng hóa quan hệ của quốc gia này, giảm phụ thuộc vào đồng minh Mỹ. Trung Quốc là một trong những lựa chọn của Saudi Arabia. Trong năm 2017, trao đổi thương mại song phương giữa Trung Quốc và Saudi Arabia là 42,36 tỷ USD. Trong tháng 2 vừa qua, hai quốc gia cũng ký thỏa thuận hợp tác trị giá 65 tỷ USD trong nhiều lĩnh vực từ năng lượng cho tới công nghệ vũ trụ.
Nhưng khi xét đến mảng quân sự, Trung Quốc khó có thể cạnh tranh với “hình bóng” của Mỹ tại Saudi Arabia. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (Thụy Điển), năm 2017, Trung Quốc xuất khẩu khoảng 20 triệu USD vũ khí tới Saudi Arabia trong khi Mỹ là 3,4 tỷ USD.
Ông Jonathan Fulton tại Đại học Zayed ở Abu Dhabi đánh giá Trung Quốc ngày càng nghiêm túc về “quan hệ vũ khí” đối với các quốc gia Vùng Vịnh trong những năm gần đây. Trong khi đó, việc Saudi Arabia từng ám chỉ cân nhắc đầu tư cho nhân dân tệ cho thấy tăng cường buôn bán vũ khí sẽ là “tiến triển tự nhiên” trong quan hệ Bắc Kinh-Riyadh.
Nhà nghiên cứu người Australia Simone van Nieuwenhuizen đánh giá Trung Quốc nhiều khả năng sẽ không theo chân Mỹ trừng phạt Saudi Arabia nếu điều này xảy ra. Ông Simone van Nieuwenhuizen cũng cho rằng Trung Quốc vẫn chưa đuổi kịp Mỹ về vũ khí do vậy không thể lấp đầu khoảng trống cho Saudi Arabia nếu Washington ngừng bán vũ khí cho Riyadh.