Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum phát biểu trong cuộc họp báo tại Mexico City. Ảnh: THX/TTXVN
Câu chuyện nhỏ nơi miền quê ấy phản chiếu phần nào những đổi thay mà Mexico đang chứng kiến trong năm đầu tiên dưới sự lãnh đạo của Claudia Sheinbaum – nữ tổng thống đầu tiên không chỉ của riêng Mexico mà còn của toàn khu vực Bắc Mỹ.
Khi bước lên bục nhậm chức trong buổi trưa nắng 1/10/2024, bà Sheinbaum đã đi vào lịch sử, khép lại hàng thế kỷ quyền lực tối cao gần như thuộc về nam giới. Chiến thắng của bà không chỉ mang ý nghĩa chính trị, mà còn là biểu tượng cho một thời đại mới – nơi phụ nữ bước ra tuyến đầu, đảm nhiệm trọng trách quốc gia. “Đây là thời khắc Mexico khẳng định rằng thay đổi là có thể, rằng sự đa dạng và bình đẳng giới đã tìm được chỗ đứng trong một xã hội vốn nhiều định kiến,” – Giáo sư Gerardo Esquivel, nhà kinh tế học tại Đại học Tự trị Quốc gia Mexico (UNAM), nhận định
Một năm qua, nhiệm kỳ của bà Sheinbaum là bản hòa âm nhiều cung bậc: niềm tin và kỳ vọng của người dân, những bước đi cụ thể trong chính sách xã hội, cùng những thách thức lớn về an ninh, kinh tế và đối ngoại. Ngay từ đầu, bà đặt phúc lợi xã hội làm trọng tâm: học bổng cho học sinh, trợ cấp người già, người khuyết tật, tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo. Theo Viện Thống kê và Địa lý Mexico (INEGI), tỷ lệ nghèo đa chiều đang giảm, chỉ số bất bình đẳng được cải thiện. Các dự án năng lượng tái tạo ở Oaxaca, Sonora và Chiapas không chỉ đưa điện đến những bản làng xa xôi mà còn tạo thêm việc làm cho người dân.
Ở bang San Luis Potosí, cậu học sinh Miguel Hernández chia sẻ niềm vui khi trường nội trú mới mở gần nhà giúp em tránh được quãng đường xa đầy hiểm nguy. Với nhiều gia đình nông thôn, những thay đổi như thế – dù nhỏ bé – mang ý nghĩa sinh tử.
Trên mặt trận kinh tế, bà Sheinbaum đối mặt với không ít sóng gió: dòng chảy thương mại toàn cầu chững lại, lãi suất cao, trong khi Mỹ – đối tác thương mại lớn nhất – liên tục đe dọa tăng thuế quan. Đáp lại, nữ tổng thống chọn con đường đàm phán kiên trì và mềm dẻo. Trong các cuộc gặp với giới chức Mỹ, bà nhấn mạnh vai trò gắn bó giữa hai nền kinh tế, đặc biệt trong chuỗi cung ứng ô tô, linh kiện điện tử, năng lượng tái tạo. Nỗ lực ấy giúp Mexico tạm tránh được những đòn thuế mới có thể giáng mạnh vào xuất khẩu – lĩnh vực chiếm hơn 36% GDP.
Nhờ duy trì đối thoại và khuyến khích đầu tư nội địa, kinh tế Mexico được dự báo tăng trưởng khoảng 2,3% năm 2025 – con số không cao, nhưng nổi bật trong bối cảnh nhiều nền kinh tế lớn trì trệ. Đồng peso ổn định, dòng vốn FDI duy trì, đặc biệt ở lĩnh vực xe điện và bán dẫn – những điểm sáng củng cố niềm tin vào khả năng điều hành của nữ tổng thống kỹ trị, vốn xuất thân là nhà khoa học môi trường.
Dẫu vậy, những thành tựu ấy chưa đủ xua tan nỗi lo về an ninh. Trong một năm, Mexico ghi nhận hơn 25.000 vụ án mạng, cho thấy các băng nhóm tội phạm vẫn hoành hành. Bạo lực do ma túy, giết người và tội phạm có tổ chức tiếp tục phủ bóng đen lên nhiều địa phương, từ Guerrero đến Jalisco. Người dân vẫn sống trong cảnh bất an, trong khi lực lượng an ninh chịu áp lực nặng nề. Chuyên gia an ninh Alejandro Hope cảnh báo: "Niềm tin xã hội chỉ tồn tại nếu dữ liệu tội phạm minh bạch và chính xác. Nếu bị tô hồng, niềm tin sẽ sụp đổ." Những lời cảnh báo ấy nhấn mạnh rằng, ngoài phúc lợi, chính quyền của Tổng thống Sheinbaum cần một cơ chế an ninh – tư pháp vững chắc để giải quyết tận gốc nỗi bất an của người dân.
Dù được đánh giá là nhà lãnh đạo thực dụng, ít khẩu hiệu, nhiều hành động, bà Sheinbaum vẫn phải đối diện với khoảng cách giữa chính sách và thực tế. Giáo sư Denise Dresser (Học viện Bách khoa tự trị Mexico) nhận định: “Bà Sheinbaum khởi đầu với ít khẩu hiệu và nhiều thực thi hơn người tiền nhiệm. Nhưng để chạm tới nhóm dễ tổn thương như dân bản địa, lao động phi chính thức hay trẻ em vùng sâu – điều cần hơn trợ cấp là sự công bằng thực sự trong phân bổ nguồn lực.”
Không chỉ trong nội bộ, đối ngoại cũng là một thử thách lớn. Trên bàn cờ USMCA - hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ - Mexico vừa là đối tác quan trọng, vừa là điểm yếu tiềm tàng trong mắt Washington. Bà Sheinbaum khẳng định: Mexico không phải “sân sau”, mà là đối tác bình đẳng. Nữ tổng thống kiên trì cân bằng giữa bảo vệ lợi ích người lao động, doanh nghiệp trong nước và duy trì chuỗi cung ứng Bắc Mỹ. Song song đó, Mexico mở rộng hợp tác với châu Âu trong năng lượng sạch, với châu Á – Thái Bình Dương để đa dạng hóa thị trường và thu hút đầu tư công nghệ cao. Chiến lược ấy thể hiện phong cách thận trọng nhưng quyết đoán: không để kinh tế bị lệ thuộc, nhưng cũng không làm rạn nứt mối quan hệ trụ cột với Mỹ và Canada.
Một năm qua, bà Sheinbaum vừa đi vừa dò đường giữa thế trận chông gai. Những “viên gạch nhỏ” như ở Morelos là minh chứng rõ rệt cho sự chuyển động từ chính sách tới đời sống. Nhưng Mexico vẫn đối mặt với bài toán khó, đó là làm sao để phúc lợi không thành gánh nặng ngân sách, làm sao để tăng trưởng đi cùng công bằng xã hội và làm sao để giữ vững an ninh mà không đánh đổi dân chủ và nhân quyền.
Một năm chưa đủ định hình di sản, nhưng đủ để thấy nữ tổng thống không chỉ là biểu tượng lịch sử, mà đang nỗ lực bước đi trong môi trường phức tạp với sức ép trong và ngoài nước. Nếu tiếp tục giữ được sự minh bạch, đối thoại, quyết đoán, những thành công bước đầu có thể trở thành nền tảng vững chắc cho chặng đường dài, đưa Mexico tiến gần hơn tới một xã hội phồn vinh, công bằng và hội nhập sâu rộng.
Khép lại ngày làm việc, bà Esperanza Hernández nói một câu giản dị mà gói ghém kỳ vọng của hàng triệu người dân Mexico: “Tôi không mong Tổng thống làm được tất cả, chỉ cần bà tiếp tục lắng nghe dân và kiên trì cải cách”. Một năm qua, Tổng thống Sheinbaum đã khởi đầu bằng niềm tin ấy. Và trong lịch sử đầy biến động của Mexico, niềm tin chính là vốn liếng quý giá nhất để một nhà lãnh đạo tiếp tục tiến bước.