Ảnh minh họa: Alamy
Tạp chí Time đưa tin tân Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon, người vừa tuyên thệ nhậm chức hôm 27/11, đã công bố quyết định bãi bỏ các lệnh cấm thuốc lá trên trước khi chúng có hiệu lực. Ông Luxon đưa ra lời giải thích rằng ưu tiên hàng đầu của chính phủ hiện nay là cải thiện nền kinh tế và kiềm chế lạm phát.
Đạo luật cấm bán thuốc lá mang tính đột phá trên - do chính phủ của cựu Thủ tướng Jacinda Ardern đưa ra vào năm 2022 - đã giúp New Zealand trở thành quốc gia đầu tiên không cho phép thế hệ trẻ sử dụng loại sản phẩm độc hại này. Theo đó, những người sinh từ tháng 1/2009 bị cấm mua thuốc lá hợp pháp. Ngoài ra, các biện pháp hạn chế rủi ro sức khoẻ do chính phủ New Zealand đưa ra còn có đề xuất giảm lượng nicotine trong các sản phẩm thuốc lá, cũng như giảm đáng kể số cửa hàng được phép bán các sản phẩm đó từ 6.000 xuống 600.
Luật này dự kiến được thực thi từ tháng 7/2024 và sẽ trừng phạt nghiêm khắc các hành vi vi phạm, chẳng hạn như phạt tiền lên tới 150.000 đô la New Zealand (96.000 USD).
Tuy nhiên, tân Thủ tướng New Zealand tuyên bố lệnh cấm đó sẽ tạo cơ hội cho “chợ đen” xuất hiện và phần lớn thị trường này không bị đánh thuế dẫn đến thất thu cho ngân sách quốc gia.
Ông Christopher Luxon cũng phát biểu trên Đài phát thanh New Zealand rằng việc tập trung phân phối thuốc lá tại một cửa hàng ở một thị trấn nhỏ sẽ trở thành thỏi nam châm thu hút tội phạm.
Ông Luxon lên làm thủ tướng sau khi đảng Quốc gia của ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử toàn quốc với 38% phiếu bầu và thành lập liên minh với đảng New Zealand First. Bãi bỏ lệnh cấm thuốc lá không nằm trong các chiến lược tranh cử của ông Luxon, nhưng quyết định này được đưa ra trong khuôn khổ thỏa thuận cắt giảm thuế của liên minh hai đảng trên.
Các nhà phê bình và giới chức y tế đã gọi quyết định lật ngược trên là một chiến thắng cho ngành thuốc lá. Lệnh cấm bán thuốc lá cho người trẻ tuổi là nhằm ngăn chặn những ca tử vong liên quan đến hút thuốc - nguyên nhân hàng đầu gây ra những ca tử vong có thể tránh được ở New Zealand. Lệnh cấm này ước tính có thể cứu sống tới 5.000 người mỗi năm, đặc biệt là trong cộng đồng người Maori bản địa, nơi có tỷ lệ hút thuốc hàng ngày cao là 19,9%. Theo mô hình gần đây, lệnh cấm cũng sẽ tiết kiệm cho hệ thống chăm sóc sức khỏe 1,3 tỷ USD trong 20 năm tới.
Nhóm chống hút thuốc lá Liên minh Y tế Aotearoa đã bày tỏ sự thất vọng về quyết định xoá bỏ lệnh cấm hút thuốc lá. Giáo sư Lisa Te Morenga, Chủ tịch Liên minh Y tế Aotearoa, cho biết: “Đây là một mất mát lớn đối với sức khỏe cộng đồng và là một chiến thắng to lớn cho ngành thuốc lá. Lợi nhuận của họ sẽ tăng lên và đánh đổi bằng mạng sống của người dân New Zealand”.
Với sự tiên phong của New Zealand trong cuộc chiến chống khói thuốc, nhiều chính phủ trên thế giới đã lập các kế hoạch tương tự. Tại Anh, tháng 10 vừa qua, Thủ tướng Rishi Sunak đã công bố luật hình sự hóa việc bán sản phẩm thuốc lá cho những người sinh ra từ ngày 1/1/2009 trở về sau. Mục tiêu của ông Sunak là loại bỏ dần việc hút thuốc vào năm 2024. Người phát ngôn của Thủ tướng Sunak xác nhận rằng quan điểm của ông về lệnh cấm vẫn không thay đổi trước động thái bãi bỏ của New Zealand.
“Chúng tôi cam kết thực hiện điều đó. Đây là một quyết định dài hạn quan trọng và bước đi nhằm mang lại một thế hệ không khói thuốc vẫn cực kỳ quan trọng”, người phát ngôn trên cho biết.
Do đó, Anh sẽ là quốc gia đầu tiên thực hiện lệnh cấm hút thuốc lá đối với thế hệ mới.