Một chủ cửa hàng thịt lợn đang xẻ thịt tại quầy trong khu chợ Bắc Kinh. Ảnh: CNN
Theo CNN, virus SARS-CoV-2 khiến trên 3 triệu người trên toàn cầu mắc COVID-19 được cho là xuất phát từ một chợ bán đồ tươi sống tại thành phố Vũ Hán (Trung Quốc). Xuất hiện trên kênh Fox News ngày 3/4, chuyên gia hàng đầu về dịch bệnh truyền nhiễm Mỹ Anthony Fauci khuyến cáo “cần phải đóng cửa các chợ bán đồ tươi sống ngay lập tức”.
Khác với chợ khô – chuyên bán các mặt hàng gia dụng hoặc các loại hạt, chợ đồ tươi sống bán các loại thịt vừa mới giết mổ hoặc đôi khi hải sản và gia cầm sống. Các chuyên gia cho rằng chợ bán đồ tươi sống có thể tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây lan từ động vật sang người, đặc biệt là khi buôn bán những con vật quý hiếm, sinh sống trong thiên nhiên hoang dã.
Cụ thể, đại dịch SARS (Hội chứng hô hấp cấp tính nặng) 2003 được cho là có nguồn gốc lây từ loài cầy hương ở tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc).
Tuy nhiên, hầu hết các chợ đồ tươi sống không phải lúc nào cũng bày bán sẵn các loại động vật quý hiếm. Đối với phần đông người dân tại Trung Quốc nói riêng và toàn châu Á nói chung, những khu chợ đó chỉ là nơi để họ đến mua thực phẩm tươi, như thịt gà, thịt lợn, cá và rau tươi các loại với giá cả phải chăng.
Tại Hong Kong (Trung Quốc), mạng lưới chợ ở đây cùng hàng nghìn quầy hàng nhỏ lẻ mỗi ngày tấp nập người mua kẻ bán. Mô hình chợ tương tự cũng dễ dàng được tìm thấy tại Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và nhiều quốc gia châu Á khác.
Theo dữ liệu thống kê năm 2017 của Chính phủ Trung Quốc, hoạt động buôn bán động vật hoang dã trị giá lên tới 73 tỷ USD. Tuy nhiên, việc tiêu thụ thịt thú hoang không mấy phổ biến, đặc biệt tại những thành phố lớn. Người mua phải tới những điểm bán nhất định mới mua được mặt hàng quý hiếm này.
Phản ứng trước đại dịch COVID-19, cuối tháng Hai, Chính phủ Trung Quốc ra lệnh cấm tạm thời đối với hoạt động buôn bán động vật hoang dã và hiện soạn thảo một đạo luật vĩnh viễn nhằm thắt chặt kiểm soát vấn đề này.
Hãng thông tấn Tân Hoa đưa tin ít nhất 94% chợ bán đồ tươi sống trong Trung Quốc đại lục bắt đầu mở cửa trở lại từ 22/3.
“Trước bối cảnh COVID-19 hoành hành, có thể hiểu được vì sao trên thế thế giới xuất hiện những lời kêu gọi đóng cửa toàn bộ các chợ bán đồ tươi sống. Tuy nhiên, lệnh cấm hoàn toàn không phải là một giải pháp lâu dài trước mối nguy này. Thay vào đó, các nước khi ban hành chính sách và quy định mới cần kết hợp với bằng chứng khoa học và đánh giá nhận thức cũng như giá trị mang tính văn hóa khác nhau đối với việc tiêu thụ và buôn bán động vật hoang dã”, Duan Biggs, nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Environmental Futures thuộc Đại học Griffith Australia – cho hay.
Nhân viên Đội Phản ứng Khẩn cấp Vệ sinh Vũ Hán khử trùng chợ hải sản Huanan tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc ngày 11/1. Ảnh: CNN
Thay đổi thói quen
Tại Trung Quốc và một số quốc gia châu Á, người dân có thói quen thích đi chợ mua thực phẩm tươi như thịt, cá, rau củ thay vì đi siêu thị. Tuy nhiên, trong một vài năm trở lại đây, chợ bán đồ tươi sống đã đánh mất nhóm khách trẻ vào tay hệ thống siêu thị và cửa hàng trực tuyến. Đặc biệt khi đại dịch COVID-19 bùng phát, các biện pháp giãn cách xã hội cũng đẩy lùi khách hàng ra xa các khu chợ ngoài trời. Eliam Huang – nhà phân tích tại Coresight – cho biết dịch bệnh buộc người tiêu dùng phải tập làm quen với xu hướng trên: “Khủng hoảng khiến con người chuẩn bị sẵn sàng cho một tương lai công nghệ”.
Nhưng hiện tại, khuyến khích người dân không tới các khu chợ bán đồ tươi sống không phải là một giải pháp khả thi. Chuyên gia nghiên cứu về nhân sinh và môi trường Petr Matous làm việc tại Đại học Sydney cho biết chợ bán đồ tươi sống đóng vai trò quan trọng trong an ninh lương thực đối với các cộng đồng có thu nhập thấp – những người không có điều kiện tiếp cận với lựa chọn mua sắm trực tuyến.
"Xóa sổ chợ đồ tươi sống có thể giải quyết một phần tình hình trước mắt nhưng vấn đề thực sự còn nằm ở sâu hơn”, ông Matous nhận định.
Nhiều chuyên gia nhất trí rằng chấm dứt buôn bán động vật trái phép là giải pháp quan trọng nhất để ngăn chặn đại dịch tiếp theo. "Cuộc khủng hoảng y tế COVID-19 giống như một lời cảnh tỉnh cho cho sự cần thiết của việc chấm dứt sử dụng các loài động vật đang bị đe dọa cho mục đích lấy thịt, làm thuốc, hoặc biến chúng thành thú nuôi”, Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới (WWF) nhấn mạnh.